Parentyfikacja to przemoc wobec dziecka. Nigdy do tego nie dopuść

Angażujemy dziecko w domowe obowiązki, aby nauczyć je odpowiedzialności i dbania o wspólną przestrzeń. Cieszymy się, gdy nam pomaga i chce nauczyć czegoś nowego. Jeżeli jednak pójdziemy o krok dalej i w każdej sytuacji będziemy liczyć na wsparcie naszego dziecka, może się okazać, że nasze zachowanie odbiera im dzieciństwo. Parentyfikacja to odwrócenie ról, do czego nigdy nie powinniśmy dopuścić.

Parentyfikacja to zjawisko, w którym dziecko zaczyna być odpowiedzialne za komfort emocjonalny i fizyczny swojego rodzica. Najczęściej pojawia się w rodzinach niepełnych lub dysfunkcyjnych, np. gdy jeden z rodziców ciężko zachoruje lub ma problem z nałogiem. Zdarza się również, że pojawia się, gdy opiekun zmaga się z dużymi problemami finansowymi, kłopotami w związku lub nagle straci pracę.

Niestety jest to rodzaj przemocy wobec dziecka. Powoli odbiera mu dzieciństwo i wyrządza ogromną krzywdę. Dziecko nie jest bowiem gotowe, aby udźwignąć ciężar takiej odpowiedzialności za bliską mu osobę.

Zobacz także: Płacisz dziecku za pozmywanie lub odkurzenie pokoju? Psychologowie mają zdanie na ten temat

Spis treści

1. Niektórzy nie od razu dostrzegają problem
2. Potrzeby rodzica ważniejsze niż potrzeby dziecka
3. Dwa rodzaje parentyfikacji
4. Cena parentyfikacji, którą płaci dziecko
5. Jak można zapobiec parentyfikacji?

Niektórzy nie od razu dostrzegają problem

Dziecko, które pomaga swoim rodzicom, jest uważane za odpowiedzialne i pomocne. Poświęcając swój czas dla innych, jest wręcz widziane jako wyjątkowe. Jeżeli potrafi ugotować obiad, posprzątać mieszkanie, mówimy, że jest samodzielne i poradzi sobie w życiu.

Przekraczając jednak pewną granicę i zrzucając na dziecko wszelkie obowiązki domowe, licząc, że będzie się troszczyło o rodziców i młodsze rodzeństwo, zaburzamy jego rozwój, obarczając odpowiedzialnością, za którą płaci bardzo wysoką cenę.

Potrzeby rodzica ważniejsze niż potrzeby dziecka

Parentyfikacja to ranienie psychiki dziecka. Zjawisko to sprawia, że w oczach innych dziecko wydaje się silne i zaradne, a w rzeczywistości jego własne potrzeby nie są zaspokojone.

Troszczy się bowiem o swojego rodzica, stawiając jego potrzeby ponad własne. Stara się, aby to on miał dobry nastrój, więc jest uległe, podporządkowane i grzeczne. Samo nie potrafi wyznaczyć jasnych granic. Liczy, że jeżeli jego rodzic będzie zadowolony, to doceni jego własne starania i okaże mu miłość, której najbardziej potrzebuje. W rezultacie tłumi swoje własne potrzeby, aby nikogo nie zdenerwować. Skupia się na innych, aby dbać o dobry nastrój własnych rodziców.

Dwa rodzaje parentyfikacji

Wyróżnia się dwa rodzaje parentfikacji. Jedna z nich to parentyfikacja instrumentalna, a druga emocjonalna.

Parentyfikacja instrumentalna polega na tym, że dziecko wyręcza rodzica w jego obowiązkach w stosunku do młodszego rodzeństwa. Odbiera z przedszkola, bawi się z nim lub odrabia lekcje. Zdarza się również, że dziecko troszczy się o zdrowie rodzica, bo on sam nie potrafi o to zadbać. Chodzi do apteki po leki, przypomina o wizycie lekarskiej.

Parentyfikacja emocjonalna to pewnego rodzaju terapia własnego rodzica. Widząc ojca lub matkę w złym humorze, próbuje ich rozśmieszyć i pocieszyć. Wysłuchuje zwierzeń jednego z nich, gdy dochodzi do kłótni i robi wszystko, aby poprawić atmosferę w domu. W efekcie, gdy skupi się na swoich własnych potrzebach zamiast pomóc rodzicowi, wpędza się w poczucie winy.

Cena parentyfikacji, którą płaci dziecko

Dziecko, które ulega parentyfikacji wciąż ma poczucie, że coś musi. Tłumi w sobie własne emocje, chcąc zadowolić innych. W konsekwencji w późniejszym życiu może wejść w związek, który nie będzie dla niego korzystny.

Ponownie, zamiast skupiać się na swoich potrzebach, będzie próbowało zadowolić wszystkich wokół, czując wszechogarniające poczucie winy, jeżeli z czymś sobie nie poradzi lub kogoś zawiedzie. Dodatkowo nie będzie umiało prosić o pomoc, przez co utknie w błędnym kole, lekceważąc własne potrzeby.

Konsekwencjami parentyfikacji mogą być również:

• problemy z kontrolowaniem emocji,
• zaburzenia psychosomatyczne takie jak astma, alergia i wrzody,
• uzależnienie od potrzeb rodziny,
• ograniczenie własnego rozwoju.

Jak można zapobiec parentyfikacji?

Jeżeli jako rodzice znajdziemy się w trudnej sytuacji, warto poszukać wsparcia. Nie szukajmy go w naszym dziecku. Niech nie będzie ono naszym powiernikiem w tym nieszczęściu.

Nie zrzucajmy na dziecko naszych problemów finansowych, nie opowiadajmy mu, że nie potrafimy dogadać się z jego tatą lub mamą. Nie obciążajmy stresem, który przynosimy z pracy, ani niepokojem związanym z możliwością zwolnienia.

Kiedy rodzic przechodzi trudne chwile i ma problemy, z którymi trudno mu sobie poradzić, powinien zapewnić dziecku przede wszystkim poczucie bezpieczeństwa. Być dla niego wsparciem i powtarzać, że panuje nad całą sytuacją.

Ostatnie, co powinniśmy wówczas powiedzieć to: „Pora, abyś dorósł”. Dziecko w okresie dorastania jeszcze bardziej potrzebuje naszego wsparcia i akceptacji. Poczucia, że jest kochane i może liczyć na pomoc, gdy będzie jej potrzebowało.

Jeżeli dziecko zaznało parentyfikacji, najlepszą formą pomocy dla niego jest terapia.

Czytaj także: Każdy rodzic popełnia błędy. Jeśli umiesz mądrze przeprosić dziecko, dodatkowo wzmocnisz waszą więź

Iwona Szadkowska