Jak rozpoznać oddech Kussmaula u dziecka?

Oddech Kussmaula to patologiczny tor oddechowy. Jak rozpoznać oddech Kussmaula? Jakie są przyczyny oddechu Kussmaula i czy zauważenie takiego problemu u naszego bliskiego (np. u dziecka) jest groźne i wymaga pilnego odwiedzenia lekarza?

Jednym z parametrów, który ważny jest dla utrzymania homeostazy (równowagi) w organizmie, jest pH krwi. W prawidłowych warunkach powinno ono zawierać się w przedziale wartości od 7,35 do 7,45. Patologie pojawiają się zarówno wtedy, kiedy pH staje się zbyt niskie (rozwija się wtedy kwasica), jak i wtedy, kiedy pH krwi przybiera wartość za wysoką (w takim przypadku dochodzi do zasadowicy).

W razie wystąpienia czy to zasadowicy, czy kwasicy, organizm dąży do wyrównania istniejących zaburzeń – uruchamiane są wtedy różne mechanizmy kompensacyjne. Polegają one np. na zmianach czynności wydalniczej nerek czy na zmianie czynności płuc. W przypadku drugiego z wymienionych narządów, jedną z reakcji, która ma na celu doprowadzić do wyrównania zaburzeń gospodarki kwasowo-zasadowej, jest oddech Kussmaula.

Przeczytaj: Astma wczesnodziecięca – objawy, diagnostyka i skuteczne leczenie

Spis treści

1. Oddech Kussmaula: charakterystyka
2. Jakie są przyczyny oddechu Kussmaula?
3. Postępowanie z pacjentem z oddechem Kussmaula: diagnostyka i leczenie

Oddech Kussmaula: charakterystyka

Oddech Kussmaula zaliczany jest do patologicznych rytmów oddechowych. Nazwa tego zjawiska wywodzi się od nazwiska niemieckiego lekarza, Adolfa Kussmaula, który to był autorem pierwszego, opublikowanego w 1874 roku, opisu tego zaburzenia. Inne określenia, którymi bywa nazywany ten typ rytmu oddechowego, to oddech gonionego psa czy oddech kwasiczy.

Oddech Kussmaula związany jest z hiperwentylacją, czyli ze zwiększoną wentylacją płuc. Pacjent z oddechem Kussmaula oddycha zdecydowanie głębiej, ilość jego oddechów na minutę może być przy tym zwiększona, ale i prawidłowa. W przypadku wystąpienia tego zaburzenia oddechy stają się wyraźnie głośniejsze, oprócz tego mogą one przypominać wzdychanie.

Poza zmienionym torem oddychania, u pacjentów z oddechem Kussmaula występować mogą również inne – zazwyczaj mniej zauważalne niż zaburzenia oddychania – dolegliwości. Stanowią one objawy kwasicy metabolicznej i zalicza się do nich np.:

• przyspieszoną czynność serca,
• nudności i wymioty,
• zawroty głowy, poczucie osłabienia,
• wzmożone pragnienie z jednoczesnym zwiększeniem ilości oddawanego moczu,
• ból głowy, słodkawy, przypominający owoce, zapach z ust (charakterystyczny dla jednej z przyczyn oddechu Kussmaula – kwasicy ketonowej).

Przeczytaj: Bezdech afektywny - czym jest i czy jest niebezpieczny dla dziecka?

Jakie są przyczyny oddechu Kussmaula?

Zjawiskiem, które stanowi bezpośrednią przyczynę oddechu Kussmaula, jest wystąpienie w organizmie kwasicy metabolicznej. Opisywane zaburzenie oddychania pojawia się w sytuacji, kiedy stopień istniejącej w organizmie kwasicy jest znaczny. Zmieniony tor oddychania w tym przypadku służy temu, aby poprzez płuca organizm mógł wydalać większe niż standardowo ilości dwutlenku węgla.

Oddech Kussmaula pojawia się w przebiegu zaburzeń gospodarki kwasowo-zasadowej, co jednak może prowadzić do pojawiania się takowych? Do kwasicy metabolicznej prowadzić mogą (stanowiąc przyczyny oddechu Kussmaula), takie problemy, jak:

• kwasica ketonowa (zaburzenie pojawiające się np. u pacjentów z cukrzycą typu I, czasami stanowiące pierwszy zauważany przez pacjenta objaw tej choroby),
• sepsa,
• zaburzenia czynności nerek,
• zatrucia lekami (np. kwasem acetylosalicylowym, acetazolamidem),
• spożycie dużej ilości alkoholu (zarówno etanolu, jak i metanolu),
• kwasica mleczanowa (do której mogą doprowadzić np. niewydolność serca, przebycie napadu drgawkowego, intensywne ćwiczenia fizyczne czy przewlekłe nadużywanie alkoholu).

Postępowanie z pacjentem z oddechem Kussmaula: diagnostyka i leczenie

Pacjentowi z oddechem Kussmaula wykonywane są badania, których celem jest określenie, jakiego stopnia są zaburzenia gospodarki kwasowo-zasadowej, ale i poszukiwane w tych analizach są odchylenia, których stwierdzenie pozwoli wykryć przyczynę oddechu Kussmaula. W tym celu od pacjenta przede wszystkim pobiera się próbkę krwi, w której oznacza się parametry gospodarki kwasowo-zasadowej (oznacza się m.in. pH krwi, zawartość w niej dwutlenku węgla oraz wodorowęglanów). Przydatne są również pomiary stężenia glukozy we krwi, badanie moczu u dziecka czy pomiar zawartości elektrolitów we krwi.

Teoretycznie wydawać by się mogło, że pomóc pacjentowi z oddechem Kussmaula można by poprzez bezpośredni wpływ na jego czynność oddechową, np. poprzez nieinwazyjną wentylację mechaniczną. W rzeczywistości jednak podstawą leczenia chorych z oddechem Kussmaula stanowi wyrównanie istniejących u nich zaburzeń gospodarki kwasowo-zasadowej.

W przypadku wystąpienia oddechu Kussmaula, sugerującego istnienie u pacjenta kwasicy metabolicznej, podstawową rolę odgrywa nawadnianie – stosuje się wtedy płyny wzbogacone elektrolitami. Inne oddziaływania, które są wdrażane u pacjentów, zależne są od przyczyny wystąpienia kwasicy metabolicznej – przykładowo, w przypadku kwasicy ketonowej konieczne jest podawanie chorym insuliny, z kolei w przebiegu sepsy znaczenie ma odpowiednie dobranie, a następnie szybkie rozpoczęcie antybiotykoterapii.