Egzamin ósmoklasisty z języka polskiego na każdym etapie nauczania wymaga od zdającego, umiejętności napisania którejś z dłuższych form wypowiedzi. Jedną z nich jest charakterystyka postaci, czyli tekst mający na celu opisać dokładnie wybraną postać, przytoczyć jej główne cechy, ale także opisać wygląd zewnętrzny czy twoje własne uczucia na jej temat.
Co musisz wiedzieć, żeby poradzić sobie z tym, wbrew pozorom, wymagającym zadaniem? Zobacz, jak napisać charakterystykę postaci.
Spis treści
- Co to jest charakterystyka postaci? Charakterystyka a opis postaci
- Charakterystyka postaci - rodzaje
- Jak zacząć pisać charakterystykę postaci?
- Ile akapitów ma charakterystyka?
- Plan charakterystyki postaci. Co powinno się w nim znaleźć?
- Charakterystyka w punktach. Jaki schemat zastosować?
- Jak napisać charakterystykę postaci? Budowa i zasady pisania
- Jak napisać zakończenie charakterystyki?
- Charakterystyka bohatera - przydatne zwroty
- Charakterystyka postaci - przykład
Co to jest charakterystyka postaci? Charakterystyka a opis postaci
Charakterystyka postaci jest formą wypowiedzi prezentującą daną osobę. Charakterystyka postaci może dotyczyć zarówno postaci rzeczywistej jak i literackiej. Od opisu postaci różni się tym, że wzbogacona jest o opis cech wewnętrznych - cechy charakteru, temperament, poglądy, zwyczaje.
Z kolei opis postaci skupia się na wyglądzie zewnętrznym i podstawowych danych. W opisie postaci znajdziemy zatem wiek, zawód, imię i nazwisko, wzrost, kolor włosów, znaki szczególne, opis fryzury, sylwetki, mimiki twarzy. Charakterystyka postaci jest zdecydowanie bogatszą firmą wypowiedzi niż opis, zaś sam opis jest jej częścią składową.
Charakterystyka postaci - rodzaje
Podczas sprawdzianów w szkole podstawowej uczniowie muszą mierzyć się z różnymi rodzajami charakterystyk. Czasem zadanie polega na napisaniu charakterystyki któregoś z członków rodziny czy kolegi z ławki. Mamy wtedy do czynienia z charakterystyką indywidualną – opisujemy jedną osobę.
Analogicznie charakterystykę grupy ludzi, np. całej twojej klasy, nazwiemy charakterystyką zbiorową.
Kolejnym rodzajem charakterystyki postaci jest charakterystyka porównawcza. Jak napisać charakterystykę porównawczą? Należy uwzględnić w niej cechy, które różnią wybrane postacie i te, które są zbliżone.
Autocharakterystyka jest charakterystyką własnej osoby.
Charakterystykę postaci możemy także sklasyfikować jako:
- charakterystykę bezpośrednią (gdy przedstawia ją sam bohater literacki),
- pośrednią (opisu postaci dokonujemy na podstawie słów i opinii innych bohaterów, czytelnik sam dokonuje oceny postaci).
Jeśli treść zadania pozostawia ci wybór w kwestii tego, czyją postać opiszesz, pamiętaj, że najważniejszym czynnikiem, którym powinieneś się kierować, jest twoja własna znajomość postaci. Nie napiszesz dobrej charakterystyki, jeśli nie posiadasz wiedzy na temat opisywanej osoby.
Jak zacząć pisać charakterystykę postaci?
Zanim przystąpisz do tworzenia charakterystyki postaci, skup się na tym, czy jest to postać autentyczna czy fikcyjna. Jeśli będziesz opisywać postać literacką, przygotuj fragmenty, na których treści będziesz się opierać. Pamiętaj, że ważny jest nie tylko opis fizyczny, lecz także cechy charakteru.
Charakterystykę postaci dobrze jest zacząć pisać od sporządzenia planu. Charakterystyka postaci składa się ze wstępu, rozwinięcia i zakończenia. We wstępie powinny znaleźć się podstawowe dane (kim jest dana osoba, jej zawód, czy jest to bohater literacki czy członek rodziny, nauczyciel, sąsiad. W rozwinięciu znajdzie się najwięcej informacji (wygląd, usposobienie, cechy charakteru, poglądy). Zakończenie powinno zawierać podsumowanie opisu i własną ocenę postaci. To miejsce na wyrażenie opinii na temat postaci - czy jej cechy sprawiają, że jest dla ciebie autorytetem, czy jest wprost przeciwnie.
Ile akapitów ma charakterystyka?
Charakterystyka postaci powinna składać się przynajmniej z trzech akapitów:
- wstępu,
- rozwinięcia,
- zakończenia.
Rozwinięcie może jednak być obszerniejsze, wówczas warto podzielić je na 2 lub 3 akapity. Cała charakterystyka wydłuży się do 5 akapitów.
Plan charakterystyki postaci. Co powinno się w nim znaleźć?
Charakterystyka musi być ciekawym tekstem. Żeby dobrze się ją czytało, musisz poza suchym opisywaniem cech danej osoby, podać przykłady sytuacji, w których te cechy były widoczne. Mogą to być epizody w książce, czy twoje osobiste wspomnienia dotyczące tej osoby.
To właśnie dlatego intuicyjnie dużo łatwiej będzie nam napisać charakterystykę mamy, taty czy najlepszego przyjaciela niż bohatera lektury, której nie czytaliśmy lub postaci historycznej, o której nie wiemy za wiele.
Musisz pamiętać, że zadania szkolne, często mają dolne limity liczby słów – czyli minimalnej liczby słów, których musisz użyć w twojej wypowiedzi. Im lepiej znasz daną osobę, tym łatwiej będzie ci bez problemu przekroczyć ten limit.
Czytaj również: Jak napisać wypracowanie?
Opis przeżyć wewnętrznych bohatera - jak napisać?
Charakterystyka w punktach. Jaki schemat zastosować?
Najłatwiej będzie zastosować poniższy schemat:
- Prezentacja postaci
- Wygląd zewnętrzny
- Opis cech charakteru
- Podsumowanie z oceną postaci.
Jak napisać charakterystykę postaci? Budowa i zasady pisania
Podobnie jak w przypadku innych form wypowiedzi, twoja charakterystyka powinna być podzielona na konkretne segmenty.
- Prezentacja postaci
We wprowadzeniu musisz zaprezentować postać, którą opisujesz. Przedstaw najważniejsze informacje na jej temat – skąd ją znasz, czy to postać fikcyjna, czy prawdziwy człowiek. Kim dla ciebie jest (przyjaciółką z czasów przedszkola, kolegą z ławki, twoją mamą czy bohaterką twojej ulubionej książki).
Jeśli znasz jej wiek, wiesz, czym się zajmuje, kiedy żyła albo skąd pochodzi i gdzie mieszka – to jest właśnie moment, w którym warto o tym krótko opowiedzieć.
- Wygląd zewnętrzny
Gdy zarysowałeś postać, o której piszesz, przedstaw jej wygląd zewnętrzny. Jeśli mówisz o bohaterze z książki, poszukaj fragmentu, w którym narrator pierwszy raz opisywał daną osobę. Jeśli piszesz o osobie, którą znasz, zastanów się, jakie cechy charakterystyczne u niej zauważasz.
Pamiętaj, żeby unikać powtarzania słów „ma” czy „posiada”. To zrozumiała pokusa, ale: „Zenek to wysoki blondyn o przeszywającym spojrzeniu wielkich niebieskich oczu. Zawsze jest schludnie i elegancko ubrany.” brzmi zupełnie inaczej niż: „Zenek jest wysoki. Ma duże niebieskie oczy i blond włosy. Zwykle ma na sobie schludne i eleganckie ubranie”. Takie różnice na pewno zostaną zauważone przez oceniającego pracę.
- Cechy charakteru
Rozwijając swoją wypowiedź dalej, opowiedz o cechach charakteru. To kolejne miejsce, w którym musisz zadbać o to jak ciekawie przedstawić daną osobę. Nie wystarczy powiedzieć, że dana osoba „jest miła, przyjazna, lojalna, spokojna i opanowana”.
Ten fragment charakterystyki powinien być jej najbardziej rozbudowaną częścią. Zastanów się, kiedy zauważyłeś u tej osoby daną cechą. Możesz też przyjąć odwrotną taktykę. Przypomnij sobie sytuację, w której opisywana postać brała udział, która utkwiła ci w pamięci i zastanów się, co o jej charakterze ta sytuacja mówi.
Opisz jak się w tamtym momencie zachował i dlaczego jest to twoim zdaniem dowód na to, że posiada taką, a nie inną cechę charakteru.
Opisz w ten sposób więcej niż jedną cechę. Wybierz te najważniejsze, które definiują twoim zdaniem całokształt tej osoby. Mogą dotyczyć różnych aspektów jego życia, stosunku do innych ludzi, stosunku do przyjaciół albo dóbr materialnych.
- Podsumowanie
Na koniec nie zapomnij o zakończeniu. W ostatnim akapicie podsumuj tekst swoją własną opinią na temat tej osoby, krótkim stwierdzeniem o własnych odczuciach wobec niej i o powodach, dla których są one takie, a nie inne. Pamiętaj, że zakończenie nie może być za długie.
Czytaj również: Jak napisać rozprawkę? Konstrukcja i zwroty stosowane w rozprawce
Jak napisać list? To zadanie dla dzieci z klas 1-3. Zobacz, jak napisać poprawnie list
Jak napisać zakończenie charakterystyki?
W zakończeniu charakterystyki możesz podsumować raz jeszcze najważniejsze cechy bohatera, następnie wyrażając swój stosunek do postaci. Zakończenie charakterystyki jest miejscem, w którym oceniamy daną osobę. Warto uzasadnić, czy z twojego punktu widzenia postać zasługuje na uznanie (wskaż, dlaczego tak uważasz) czy raczej na potępienie.
Możesz odwołać się także do własnych poglądów czy cech charakteru.
Charakterystyka bohatera - przydatne zwroty
Tworząc charakterystykę postaci warto używać zwrotów, które zaciekawią czytelnika i możliwie dokładnie odzwierciedlą opis danej osoby. Oto przykładowe zwroty, które warto wykorzystać w tej formie wypowiedzi pisemnej:
- jest wzorcem / antywzorcem,
- daje się poznać jako...,
- urodził się jako...,
- jego pochodzenie świadczy o...,
- jest jednym z narodowych bohaterów,
- należy do grona autorytetów,
- według kryteriów swojej epoki był...,
- jego dominującą cechą charakteru jest...,
- do cech szczególnych tej postaci należy...,
- był postrzegany jako...,
- moje zdumienie budzi...,
- autor opisuje go jako...,
- sądzę, że jest to osoba, która...,
- potępiam jego postępowanie,
- jego postępowanie budzi moje uznanie,
- nie mam wątpliwości co do oceny bohatera,
- trudno jednoznacznie ocenić jego postępowanie,
- reprezentuje typ myśliciela.
Charakterystyka postaci - przykład
Charakterystyka Ani z Zielonego Wzgórza
Ania Shirley to nastolatka, która mieszka w małej wiosce Avonlea w Kanadzie na Wyspie Księcia Edwarda. Historia jej dzieciństwa obfituje w przykre doświadczenia i trudne momenty, jednak dziewczynka szczęśliwie znalazła własne miejsce na ziemi. Stał się nim dom Maryli i Mateusza Cuthbertów. Ania jest sierotą, rodziców straciła we wczesnym dzieciństwie. Kilka lat spędziła w sierocińcu, a okres ten postrzega jako koszmarny. Kompletną "katastrofą" (bohaterka lubi określać w ten sposób swoje doświadczenia) okazały się również próby adopcji dziewczynki. Dopiero w wieku 11 lat trafiła pod dach dwójki starszego rodzeństwa, którzy otoczyli ją opieką i miłością.
Ania ma rude włosy i jest piegowata. Ma szarozielone oczy, piegi na policzkach i szczupły nos. Wszyscy powtarzają, że jest zbyt chuda, dlatego chciałaby wreszcie zobaczyć na twarzy dołeczki, które świadczyłyby o obecności nieco pulchniejszych policzków. Marzy również o czarnych włosach, najlepiej takich, jakie posiada jej przyjaciółka Diana. Dziewczynka nie znosi swoich pomarańczowych włosów, które porównuje do koloru marchewki, dlatego podejmuje różne próby, by zmienić ich ubarwienie.
Gdy trafia do domu Maryli i Mateusza Cuthbertów, jest ubrana bardzo skromnie, wręcz biednie. Z czasem jednak rodzeństwo sprawia jej ubrania o jakich dziewczynka marzy. Ania jest bardzo dumna ze swojej nowej sukienki i stara się jak może, by odwdzięczyć się Maryli za poświęcenie, a Mateusza przekonać o tym, że potrafi być przydatna.
Ania jest bardzo emocjonalna, co często bywa kłopotliwe, zwłaszcza, jeśli szybciej mówi, niż myśli. Z tego powodu nierzadko przysparza problemów Maryli. Ania posiada również wielką wyobraźnię, co z kolei sprawia, że nie sposób nudzić się w jej towarzystwie. Wyobraźnia pomaga jej także w trudnych chwilach, dzięki czemu dziewczynka przenosi się myślami w miejsca wyśnione. Ma naturę romantyczki i wprost uwielbia mówić, czym często męczy otoczenie. Jej opowieści są jednak wyjątkowo barwne i pełne trafnych spostrzeżeń.
W szkole Ania podkochuje się z Gilbercie, który początkowo nie zwraca na nią szczególnej uwagi. Z czasem jednak zaczyna zabiegać o jej względy, jednak dziewczynka jest zbyt dumna, by wybaczyć mu najmniejsze potknięcie. Dziewczynka jest uparta, wytrwała i ambitna, a przy tym szczera i uczciwa. Ania nie kłamie, potrafi przyznać się do błędów i z przekonaniem o własnej winie poddać zasłużonej karze.
Dziewczynka, choć ma duszę roztrzepanej marzycielki, potrafi stanąć na wysokości zadania i działać zdecydowanie i skutecznie. To dzięki jej mądrości, doświadczeniom i odwadze udaje się uratować 3-letnią Minnie, siostrę Diany, chorą na krup. Dzięki temu zyskuje także w oczach matki Diany, która wcześniej zabroniła swojej córce kontaktów z sierotą z sąsiedztwa.
Ania Shirley potrafi ciężko pracować i okazać wdzięczność ludziom, którzy ją przygarnęli. Marylę i Mateusza darzy wielkim uczuciem, a miejsce, w którym mieszka nazywa "Zielonym Wzgórzem", które już zawsze będzie się jej kojarzyć z prawdziwym, ciepłym domem.
Ania potrafi wybaczać, nie jest pamiętliwa ani mściwa. Choć posiada wiele cech, które mogą być postrzegane w kategorii wad, zdecydowanie przeważają jej zalety. Ania jest dla mnie osobą, z którą można się zaprzyjaźnić i której można powierzyć sekrety bez obawy, że zostaną wyjawione. Na dziewczynkę można liczyć w trudnych sytuacjach, a dzięki jej poczuciu humoru i wyobraźni, nie sposób nudzić się w jej towarzystwie. Historia przeżyć z udziałem Ani pokazuje, że o wartości człowieka nie świadczy jego wygląd (który zdaniem samej bohaterki jest niedoskonały), ale serce i dusza.
Zobacz też: Jak napisać kartkę z pamiętnika na język polski?
