Chwyt pisarski u dzieci - obserwuj jak twoje dziecko trzyma długopis. To bardzo ważne!

Chwyt pisarski, czyli to w jaki sposób dziecko trzyma narzędzie pisarskie – kredkę, ołówek, długopis, zmienia się wraz z jego rozwojem. Istnieją jednak pewne warunki, które należy spełnić, by ostatecznie dziecko mogło osiągnąć najbardziej efektywny sposób trzymania długopisu.

Spis treści

1. Chwyt pisarski u dzieci - dlaczego tak ważny?
2. Jak chwyt pisarski zmienia się w trakcie rozwoju?
3. Chwyt Cylindryczny
4. Grzbietowy chwyt palcowy
5. Statyczny chwyt palcowy
6. Dynamiczny chwyt palcowy
7. Czy moje dziecko prawidłowo trzyma długopis?

Chwyt pisarski u dzieci - dlaczego tak ważny?

Rozwój chwytu pisarskiego jest ściśle związany z rozwojem motorycznym dziecka. Pierwsze ćwiczenia, które niewątpliwie mają wpływ w przyszłości na rozwój chwytu pisarskiego zaczynają się już w okresie niemowlęcym.

Chwytanie maskotki, manipulowanie zabawkami, raczkowanie, poznawanie dotykiem nowych faktur, zabawy z piłką, chodzenie, jazda na rowerku itp. – wszystko to ma związek z małą i dużą motoryką, a zatem i rozwojem chwytu narzędzia pisarskiego, więc także rysowania czy pisania.

Jeżeli dziecko wykazuje prawidłową postawę ciała, normatywne posturalne napięcie mięśniowe oraz stale udoskonala swoje umiejętności manipulacyjne, trenuje dłonie i ręce poprzez różnorodne zabawy - powinno samoistnie, prawidłowo i odpowiednio do wieku rozwojowego chwycić kredkę.

Wszystkie te czynniki wpływają znacząco na jakość rysunku czy czytelność pisma. Dziecko, które nieprawidłowo trzyma ołówek/długopis niechętnie będzie wykonywało wszelkie zabawy związane z rysowaniem, malowaniem, a w okresie szkolnym z nauką pisania (nasilenie i zakres trudności zależy od przyczyn takie stanu oraz innych współwystępujących trudności motorycznych) . Ręka może szybciej się męczyć, mogą wystąpić dolegliwości bólowe w obszarze dłoni, frustracja z niepowodzeń podczas pisania w liniaturze.

Czytaj: Lateralizacja skrzyżowana i nieustalona – jaki mają wpływ na rozwój dziecka?

Jak chwyt pisarski zmienia się w trakcie rozwoju?

Sposoby chwytania kredki czy innego narzędzia pisarskiego, zależne są od możliwości i umiejętności rozwojowych dziecka. Dziecko wykonuje szereg prostych i podstawowych ruchów w obrębie motoryki, by opanować te bardziej złożone i precyzyjne (jak pisanie).

Każdy wiek ma swoje prawa – zatem także prawidłowe chwytanie narzędzia pisarskiego zależy od wieku dziecka. Najczęściej uznaje się, że rozwój chwytu pisarskiego przebiega w czterech etapach.

Czytaj: Tablica manipulacyjna – kreatywna zabawa wspierająca rozwój dziecka

Chwyt Cylindryczny

Między pierwszym, a drugim rokiem życia dziecko trzyma kredkę chwytem cylindyrcznym – cała dłoń obejmuje narzędzie znajdujące się pośrodku zaciśniętej pięści, a ruch wykonuje obręcz brakowa. W tym okresie warto zastąpić tradycyjne cienkie kredki na wygodniejsze – grube o okrągłym przekroju lub specjalne kredki dla maluszków o ergonomicznym kształcie, które dopasowują się do dłoni dziecka.

Grzbietowy chwyt palcowy

Grzbietowy chwyt palcowy jest dominującym sposobem chwytania narzędzia w okresie między drugim, a trzecim rokiem życia. Kciuk obejmuje narzędzie od dołu, a od góry pozostałymi palcami. Łokieć jest uniesiony, a ruch ręki wytwarza staw łokciowy. Grube kredki o okrągłym przekroju w tym czasie również będą wygodnym dla dziecka narzędziem.

Statyczny chwyt palcowy

Między trzecim, a czwartym rokiem życia pojawia się tak zwany statyczny chwyt palcowy. Kciuk i palec wskazujący podczas trzymania narzędzia przyjmują ułożenie jak do chwytu pęsetowego (palce wyprostowane, a między nimi znajduje się ołówek), pozostałe palce także utrzymują narzędzie i tworzą podporę. Narzędzie znajduje się od strony promieniowej ręki, przedramię uaktywnia się i spoczywa na stoliku, staw barkowy się stabilizuje. Od około trzeciego roku życia dziecko może prezentować także inne wzorce chwytu (niekoniecznie ten, który został opisany powyżej) - tzw. przejściowe. Zależą one od indywidualnych wzorców ruchu.

Czytaj: Zabawy tematyczne – dlaczego są ważne dla rozwoju dziecka?

Dynamiczny chwyt palcowy

Po czwartym roku życia (często później, nawet około szóstego roku życia) dziecko zaczyna chwytać narzędzie chwytem dynamicznym palcowym (nazywany także chwytem trójpalcowym). Chwyt ten jest najbardziej pożądanym chwytem narzędzia pisarskiego. Doskonali się w okresie szkolnym. Podczas trzymania narzędzia kciuk i palec wskazujący układają się jak do chwytu pęsetowego, a pozostałe palce tworzą jedynie podporę. Przedramię całkowicie spoczywa na stoliku, a nadgarstek jest ruchomy, ustabilizowany w wyproście.

Czy moje dziecko prawidłowo trzyma długopis?

Należy pamiętać, że nabywanie kolejnych etapów chwytu zależy od naturalnego rozwoju dziecka, jego możliwości psychofizycznych i dotychczasowych doświadczeń. Nie powinno się na siłę przestawiać dziecka na etap wyżej, być może nie osiągnęło jeszcze naturalnej dojrzałości do niego.

Dajmy dziecku chwilę (czasem potrzebować będzie nawet do pół roku) by mogło osiągnąć kolejne umiejętności. W okresie wczesnego dzieciństwa, okresie przedszkolnym i szkolnym aby wspomóc rozwój chwytu pisarskiego, warto podczas codziennych aktywności wprowadzić zabawy rozwijające motorykę małą i duża – czyli sprawność dłoni i całego ciała.

Jeżeli zauważymy, że dziecko chwyta narzędzie pisarskie w sposób inny niż powinno dla danego wieku z dużym odchyleniem czasowym od przyjętych norm (np. dziecko pięcioletnie chwyta stale kredkę chwytem cylindyrcznym), a dodatkowo wykazuje wzmożoną męczliwość podczas pisania/rysowania, docisk kredki jest zbyt mocny (ołówek się łamie, dochodzi do przedziurawienia kartki) lub zbyt słaby (kreski prawie niewidoczne)- warto skonsultować obserwacje z nauczycielem przedszkolnym/szkolnym, pedagogiem, psychologiem, a czasem fizjoterapeutą.

Czytaj: Kiedy z dzieckiem pójść do psychologa, a kiedy do pedagoga i psychiatry?

Być może przyczyna niepoprawnego chwytania narzędzia leży w nieprawidłowościach postawy ciała lub regulacji napięcia mięśniowego. Specjaliści podpowiedzą jakie zabawy i ćwiczenia należy wykonywać z dzieckiem, by osiągnąć jak możliwie najlepszą sprawność motoryczną.

Autor

Agnieszka Jaszczuk

Neurologopeda, pedagog specjalny, terapeuta wczesnego wspomagania rozwoju dziecka, terapeuta Integracji Senosorycznej. Posiada kilkuletnie doświadczenie w pracy z dziećmi, także z wyzwaniami rozwojowymi. Ukończyła wiele kursów i szkoleń, które umożliwiają jej całościowo spojrzeć na rozwój dziecka.

Agnieszka Jaszczuk, neurologopeda, terapeuta integracji sensorycznej, pedagog specjalny