- Od 1 stycznia 2026 roku w Polsce wejdą w życie nowe zasady ortografii, co będzie największą zmianą od lat.
- Centralna Komisja Egzaminacyjna będzie akceptować zarówno stare, jak i nowe zasady na egzaminach aż do 2030 roku, zapewniając płynne przejście.
- Chcesz poznać wszystkie 11 zmian i dowiedzieć się, co dokładnie czeka polską ortografię?
Spis treści
Zmiana zasad ortografii. Co z egzaminami?
Nowe zasady ortograficzne będą obowiązywać od 1 stycznia 2026 r. i zostały ogłoszone przez Radę Języka Polskiego z dużym wyprzedzeniem, bo wiosną zeszłego roku. Rodzice, których dzieci wciąż chodzą do szkoły, mogą jednak z pewnym niepokojem spoglądać na datę wejścia w życie nowych zasad – to w końcu sam środek roku szkolnego!
Nie ma jednak powodów do obaw: strategia wprowadzania zmian w ortografii jest przemyślana i rozłożona na kilka lat. Jak podaje „Rzeczpospolita”, aż do 2030 roku na egzaminach ósmoklasisty, maturalnych i eksternistycznych akceptowane będą zarówno nowe, jak i stare zasady ortograficzne – Centralna Komisja Egzaminacyjna będzie uznawać obie wersje zapisu za poprawne. Nowa ortografia będzie jedynym obowiązującym systemem dopiero od 2031 roku.
Królowe Matki odc. 7 - nauka literek
Nowe zasady ortografii od 1 stycznia 2026 r. – pełna lista
Pełna lista zmian w zasadach ortograficznych, które wejdą w życie na początku 2026 roku, liczy aż 11 pozycji. Zapoznajcie się z nimi – choćby po to, żeby przygotować się na pytania od dzieci, które na pewno się pojawią!
Od stycznia będziemy musieli nauczyć się następujących zasad pisowni:
- Zapis wielką literą nazw mieszkańców miast, dzielnic, osiedli i wsi, np. Warszawianin, Ochocianka, Mokotowianin, Nowohucianin, Łęczyczanin, Chochołowianin. Dopuszczalny będzie alternatywny zapis (małą lub wielką literą) nieoficjalnych nazw etnicznych, takich jak kitajec lub Kitajec, jugol lub Jugol, angol lub Angol, żabojad lub Żabojad, szkop lub Szkop, makaroniarz lub Makaroniarz.
- Pisownia wielką literą nie tylko nazw firm i marek wyrobów przemysłowych, ale także pojedynczych egzemplarzy tych wyrobów (samochód marki Ford i pod oknem zaparkował czerwony Ford).
- Rozdzielna pisownia cząstek -bym, -byś, -by, -byśmy, -byście ze spójnikami, np. Zastanawiam się, czy by nie pojechać w góry.
- Bezwyjątkowa pisownia łączna nie- z imiesłowami odmiennymi (bez względu na interpretację znaczeniową: czasownikową lub przymiotnikową), tj. zniesienie wyjątku zezwalającego na „świadomą pisownię rozdzielną”.
- Ujednolicenie zapisu (małą literą) przymiotników tworzonych od nazw osobowych, zakończonych na -owski, bez względu na to, czy ich interpretacja jest dzierżawcza (odpowiadają na pytanie „czyj?”), czy też jakościowa (odp. na pytanie „jaki?”), np. dramat szekspirowski, epoka zygmuntowska, koncert chopinowski, koncepcja wittgensteinowska, wiersz miłoszowski. Przymiotniki tworzone od imion (rzadziej od nazwisk), zakończone na -owy, -in(-yn), -ów, mające charakter archaiczny, będą mogły być zapisywane małą lub wielką literą, np. jackowe dzieci lub Jackowe dzieci; poezja miłoszowa lub poezja Miłoszowa; zosina lalka lub Zosina lalka; jacków dom lub Jacków dom.
- Łączna pisownia członu pół- w wyrażeniach: półzabawa, półnauka; półżartem, półserio; półspał, półczuwał oraz pisowni z łącznikiem w połączeniu typu: pół-Polka, pół-Francuzka (odniesionym do jednej osoby).
- Dopuszczenie w parach wyrazów równorzędnych, podobnie lub identycznie brzmiących, występujących zwykle razem, trzech wersji pisowni: z łącznikiem, np. tuż-tuż; trzask-prask; bij-zabij; z przecinkiem, np. tuż, tuż; trzask, prask; bij, zabij; rozdzielnie, np. tuż tuż; trzask prask; bij zabij.
- Jednolita łączna pisownia cząstek niby-, quasi- z wyrazami zapisywanymi małą literą, np. nibyartysta, nibygotyk, nibyludowy, nibyorientalny, nibyromantycznie; nibybłona, nibyjagoda, nibykłos, nibyliść, nibynóżki, nibytorebka; quasiopiekun, quasinauka, quasipostępowy, quasiromantycznie, przy zachowaniu pisowni z łącznikiem przed wyrazami zapisywanymi wielką literą, np. niby-Polak, quasi-Anglia.
- Łączna pisownia nie- z przymiotnikami i przysłówkami odprzymiotnikowymi bez względu na kategorię stopnia, a więc także w stopniu wyższym i najwyższym, np. nieadekwatny, nieautorski, niebanalny, nieczęsty, nieżyciowy; niemiły, niemilszy, nienajmilszy; nieadekwatnie, niebanalnie, nieczęsto, nieżyciowo; nielepiej, nieprędzej, nienajlepiej, nienajstaranniej.
- W zakresie użycia wielkich liter w nazwach własnych: w nazwach komet wprowadzenie zapisu wszystkich członów wielką literą, np. Kometa Halleya, Kopiec Wandy, Kościół Mariacki, Pałac Staszica, Zamek Książ, Most Poniatowskiego, Pomnik Ofiar Getta, Cmentarz Rakowicki; wprowadzenie pisowni wielką literą wszystkich członów (oprócz przyimków i spójników) w wielowyrazowych nazwach lokali usługowych i gastronomicznych, np. Karczma Słupska, Kawiarnia Literacka, Księgarnia Naukowa, Kino Charlie, Apteka pod Orłem, Bar Flisak, Hotel pod Różą, Hotel Campanile, Restauracja pod Żaglami, Winiarnia Bachus, Zajazd u Kmicica, Pierogarnia Krakowiacy, Pizzeria Napoli, Trattoria Santa Lucia, Restauracja Veganic, Teatr Rozmaitości, Teatr Wielki; wprowadzenie pisowni wielką literą wszystkich członów w nazwach orderów, medali, odznaczeń, nagród i tytułów honorowych, np. Nagroda im. Jana Karskiego i Poli Nireńskiej, Nagroda Nobla, Nagroda Pulitzera, Nagroda Templetona, Nagroda Kioto, Literacka Nagroda Europy Środkowej Angelus, Nagroda Artystyczna Miasta Lublin, Nagroda Literacka Gdynia, Śląska Nagroda Jakości, Nagroda Rektora za Wybitne Osiągnięcia Naukowe, Nagroda Newsweeka im. Teresy Torańskiej, Nagroda Wielkiego Kalibru, Mistrz Mowy Polskiej, Ambasador Polszczyzny, Honorowy Obywatel Miasta Krakowa;
- W zakresie pisowni prefiksów: uzupełnienie reguły ogólnej: W języku polskim przedrostki — rodzime i obce — pisze się łącznie z wyrazami zapisywanymi małą literą. Jeśli wyraz zaczyna się od wielkiej litery, po przedrostku stawia się łącznik, np. super-Europejczyk; dopuszczenie rozdzielnej pisowni cząstek takich jak super-, ekstra-, eko-, wege- mini-, maksi, midi-, mega-, makro-, które mogą występować również jako samodzielne wyrazy, np. superpomysł lub super pomysł, bo jest możliwe: pomysł super.
