- Najnowsze badania z Cambridge dowodzą, że nauka na zegarze analogowym znacznie poprawia rozumowanie matematyczne
- Analogowa tarcza zegara jest pierwszym i najlepszym narzędziem do wizualnej nauki ułamków
- Myślenie wizualno-przestrzenne trenowane na tarczy zegara jest fundamentem dla zaawansowanej matematyki
- Analiza opublikowana w 2025 roku wskazuje zegar jako kluczowe narzędzie w odpowiedzi na trudności z nauką ułamków w polskich szkołach
Zegar analogowy. Zapomniane narzędzie, które wzmacnia umysł matematyczny dziecka
Choć w dobie wszechobecnych ekranów tradycyjny zegar ze wskazówkami może wydawać się pamiątką z przeszłości, warto na niego spojrzeć z zupełnie innej strony, zwłaszcza pod jeśli mowa o nauce matematyki. Nauczyciele i eksperci, na których spostrzeżenia powołuje się serwis Made For Mums, zwracają uwagę, że rezygnacja z nauki jego odczytywania może niekorzystnie wpłynąć na rozwój kluczowych umiejętności u dzieci. Okazuje się, że to proste narzędzie jest fantastycznym wsparciem w nauce matematyki. Potwierdzają to chociażby badania z Uniwersytetu Cambridge, przytoczone przez portal ShowMeTime. Wykazały one, że dzieci uczące się odczytywania czasu na zegarach analogowych osiągały znacznie lepsze wyniki w testach z rozumowania matematycznego (czyli zdolności do logicznego myślenia i rozwiązywania problemów za pomocą liczb).
Problem wcale nie jest błahy. Według ankiety YouGov, co piąty nastolatek w Wielkiej Brytanii nie potrafi już swobodnie posługiwać się zegarem ze wskazówkami. Korzyści płynące z opanowania tej umiejętności wykraczają jednak daleko poza samą arytmetykę. Jak zauważają eksperci, dzieci, które noszą tradycyjne zegarki, często są lepiej przygotowane do lekcji, bardziej punktualne i samodzielne w zarządzaniu swoim czasem. Co więcej, nauka odczytywania tarczy zegara rozwija świadomość przestrzenną (czyli umiejętność rozumienia, gdzie obiekty znajdują się w przestrzeni i jak są ze sobą powiązane). To z kolei jest fundamentem dla bardziej zaawansowanych zagadnień w szkole, takich jak tabliczka mnożenia czy dzielenie pisemne. Wprowadzenie zegara analogowego do życia dziecka to zatem nie tylko powrót do tradycji, ale przede wszystkim inwestycja w jego rozwój poznawczy (czyli procesy myślowe, takie jak zapamiętywanie, uczenie się czy rozwiązywanie problemów).
Jak zwykła tarcza zegara sprawia, że ułamki stają się proste?
Cały sekret skuteczności zegara analogowego tkwi w jego wizualnej naturze, która w bardzo intuicyjny sposób wprowadza dzieci w świat ułamków. Tarcza podzielona na 12 godzin i 60 minut jest naturalnym modelem dla takich pojęć jak „połowa” (wpół do), „ćwiartka” (kwadrans po), a nawet „jedna trzecia” (dwadzieścia minut). Dziecko, ucząc się odczytywać godzinę, nieświadomie oswaja się z działaniami na ułamkach, dzięki czemu abstrakcyjne pojęcia matematyczne stają się dla niego czymś bardziej namacalnym i zrozumiałym. Jak czytamy w czasopiśmie „Frontiers in Psychology”, takie stopniowe i uporządkowane prezentowanie wiedzy, jakie naturalnie zapewnia tarcza zegara, znacząco poprawia koncentrację i efektywność nauki. Nie bez powodu brytyjska podstawa programowa wciąż zaleca wykorzystywanie zegarów do nauczania o ułamkach.
Zegar ze wskazówkami to także doskonałe narzędzie do treningu myślenia wizualno-przestrzennego. Jedno z badań, opublikowane w „Frontiers in Education”, pokazało, że studenci korzystający z podobnych narzędzi wizualnych w nauce matematyki poprawili swoje umiejętności aż o 25%, podczas gdy w grupie kontrolnej postęp był niewielki. Zegar działa jak fizyczny „manipulatyw” (czyli przedmiot, którego dziecko może dotykać i którym może poruszać, aby łatwiej zrozumieć trudne pojęcia). Potwierdza to metaanaliza (czyli zbiorcza analiza wyników wielu różnych badań), opublikowana w „Journal of Educational Technology in Mathematics”, która wykazała, że stosowanie takich pomocy dydaktycznych ma bardzo duży wpływ na poprawę wyników w matematyce. Doskonale ilustruje to przykład ucznia pierwszej klasy, opisany w jednym z branżowych czasopism, którego skuteczność w nauce odczytywania czasu wzrosła z 36% do 84% po wprowadzeniu na lekcjach dużego, demonstracyjnego zegara.
To nie nostalgia. Dlaczego zegar ze wskazówkami to przyszłość nauki matematyki?
Pomysł, by częściej wykorzystywać zegar analogowy jako narzędzie edukacyjne, doskonale wpisuje się w kierunki polskiej polityki oświatowej. Jak informuje sieć Eurydice, Ministerstwo Edukacji na najbliższy rok szkolny kładzie duży nacisk na rozwój myślenia analitycznego (czyli zdolności do rozkładania problemów na mniejsze części i wyciągania logicznych wniosków) poprzez interdyscyplinarne podejście do nauczania (czyli łączenie wiedzy z różnych przedmiotów, np. matematyki z plastyką). Zegar, który w naturalny sposób łączy naukę czasu, matematyki i myślenia przestrzennego, jest idealnym przykładem takiego podejścia. Co ważne, polscy nauczyciele mają dużą swobodę w wyborze metod nauczania, co pozwala im na elastyczne włączanie do zajęć sprawdzonych, choć czasem zapomnianych, narzędzi.
Potrzeba wspierania nauki matematyki za pomocą skutecznych narzędzi wizualnych jest w Polsce wyraźnie widoczna. Analiza opublikowana na łamach „Frontiers in Education” wskazuje na wyzwanie, jakim jest przygotowanie przyszłych nauczycieli do efektywnego nauczania ułamków, które często sprawiają uczniom wiele trudności. Zegar analogowy okazuje się tu prostym, tanim i niezwykle skutecznym rozwiązaniem, które może pomóc odpowiedzieć na tę potrzebę. Wprowadzenie go na nowo do sal lekcyjnych i dziecięcych pokojów nie jest więc sentymentalnym powrotem do przeszłości, ale opartym na dowodach sposobem na budowanie solidnych fundamentów matematycznych u najmłodszych, co jest w pełni zgodne z nowoczesnymi trendami w edukacji.
