Lekarz rodzinny - kompetencje i obowiązki. Na jakie badania może skierować lekarz medycyny rodzinnej?

Lekarz rodzinny stanowi filar systemu opieki zdrowotnej. To do niego najpierw pacjent zgłasza się ze swoim problemem. Lekarz rodzinny stawia wstępne rozpoznanie oraz ustala plan leczenia. Lekarze specjaliści medycyny rodzinnej zajmują się całymi rodzinami – pod opieką mają zarówno niemowlęta, jak i młodych dorosłych czy osoby w podeszłym wieku. Jakie są jednak dokładnie obowiązki lekarza rodzinnego? Czego można od niego oczekiwać?

Spis treści

1. Przebieg kształcenia lekarza rodzinnego
2. Szkolenie specjalizacyjne na lekarza rodzinnego
3. Kompetencje lekarza rodzinnego
4. Obowiązki lekarza rodzinnego
5. Lekarz rodzinny - jeden na wiele lat
6. Badania zlecane przez lekarza rodzinnego
7. Lekarz rodzinny a lekarz POZ – czy są to synonimy?
8. Kiedy udać się do lekarza rodzinnego, a kiedy do innego specjalisty?
9. Lekarz rodzinny a pediatra
10. Czy do lekarza rodzinnego potrzebne jest skierowanie?

Lekarze rodzinni bywają często – bardzo niesprawiedliwie – traktowani dość pobłażliwie. Nietrudno zetknąć się z opiniami, że są to medycy niemający rozległej wiedzy.

Co więcej, zdarza się nawet, że lekarzy rodzinnych w ogóle nie uznaje się za specjalistów. Opinie takie są nie tylko krzywdzące, ale i nieprawdziwe – otóż medycyna rodzinna jest specjalizacją medyczną, tak jak jest nią kardiologia, psychiatria czy ginekologia.

Lekarza rodzinnego wyróżnia jednak pewien aspekt: otóż kiedy kardiolog skupia się na układzie krążenia, a psychiatra na zdrowiu psychicznym, to specjalista medycyny rodzinnej musi skupiać się… na wszystkich układach i narządach ludzkiego organizmu.

To warto wiedzieć o specjaliście medycyny rodzinnej:

1. Przebieg kształcenia lekarza rodzinnego
2. Szkolenie specjalizacyjne lekarza rodzinnego
3. Kompetencje lekarza rodzinnego
4. Obowiązki lekarza rodzinnego
5. Lekarz rodzinny - jeden na wiele lat
6. Badania zlecane przez lekarza rodzinnego
7. Lekarz rodzinny a lekarz POZ – czy są to synonimy?
8. Kiedy udać się do lekarza rodzinnego, a kiedy do innego specjalisty?
9. Lekarz rodzinny a pediatra
10. Czy do lekarza rodzinnego potrzebne jest skierowanie?

Przebieg kształcenia lekarza rodzinnego

Lekarzem rodzinnym można zostać po ukończeniu 6-letnich studiów medycznych. Kolejnym etapem edukacji w kierunku specjalności z medycyny rodzinnej jest odbycie 13-miesięcznego stażu podyplomowego (którego jednym z elementów jest kilkutygodniowy staż właśnie z medycyny rodzinnej).

Później możliwe jest już rozpoczęcie specjalizacji z medycyny rodzinnej. Trwa ona 4 lata (jest to jedna z najkrótszych medycznych specjalizacji w Polsce) i w jej trakcie młody lekarz odbywa wiele różnych staży.

Nie trzeba nikogo przekonywać, że lekarz rodzinny musi mieć wiedzę ze wszystkich dziedzin medycyny – zgłaszają się do niego przecież zarówno pacjenci, którzy doświadczyli złamania kończyny, jak i osoby cierpiące na cukrzycę czy kobiety w ciąży oraz dzieci z infekcjami dróg oddechowych.

Szkolenie specjalizacyjne na lekarza rodzinnego

Z tego właśnie powodu szkolenie specjalizacyjne z medycyny rodzinnej obejmuje różnorakie staże – najdłużej trwa staż z medycyny rodzinnej, oprócz niego przyszli lekarze rodzinni kształcą się również na stażach z chorób wewnętrznych, chirurgii, pediatrii czy ginekologii.

Wymienione wyżej szkolenia są obowiązkowe, istnieje jednak pula staży fakultatywnych, z których szkolący się lekarz wybiera część z nich. Wśród nich są m.in. staże z psychiatrii, dermatologii, neurologii czy geriatrii i medycyny ratunkowej.

W trakcie specjalizacji lekarz odbywa również pewne kursy teoretyczne, m.in. z ratownictwa medycznego, zdrowia publicznego czy transfuzjologii. Ostatecznie – po zakończeniu wszystkich staży i uzyskaniu pozytywnego wyniku z egzaminu specjalizacyjnego – lekarz staje się specjalistą medycyny rodzinnej.

Kompetencje lekarza rodzinnego

Powiedzenie, że lekarz rodzinny zajmuje się wszystkim, nie byłoby tak naprawdę dalekie od prawdy – rzeczywiście jest tak, że specjalista medycyny rodzinnej sprawuje całościową opiekę nad swoimi pacjentami.

Głównym zadaniem lekarza rodzinnego jest ocena problemu, z którym zgłasza się do niego pacjent – lekarz rodzinny stawia wstępną diagnozę, zleca ewentualne niezbędne badania (o których będzie mowa niżej), a także zwykle wdraża choremu jakieś leczenie.

Najczęstsze choroby lekarze rodzinni zwykle leczą sami – jako przykłady można tutaj podać nadciśnienie tętnicze, cukrzycę, infekcje układu oddechowego czy chorobę wrzodową żołądka.

Zdarza się czasami, że lekarz rodzinny wyczerpał swoje możliwości diagnostyczne – np. nie może on zlecić badań, które według niego byłyby konieczne do postawienia rozpoznania u pacjenta.

W takiej sytuacji jego zadaniem jest wystawienie skierowania do odpowiedniego specjalisty, np. kardiologa, neurologa czy gastroenterologa. Lekarz rodzinny może skierować pacjenta nie tylko do poradni specjalistycznej, ale również i do szpitala.

Czytaj:

• Neonatolog - pierwszy lekarz dziecka. Czym zajmuje się neonatolog?
• Czym zajmuje się endokrynolog, neurolog, ortopeda i inni lekarze?
• DOBRY LEKARZ: jak go znaleźć?
• Jak wybrać lekarza prowadzącego ciążę?

Obowiązki lekarza rodzinnego

Lekarz rodzinny zajmuje się pacjentem całościowo. Jego zadaniem jest nie tylko leczenie chorób, z którymi zgłaszają się do niego jego pacjenci, ale i dbałość o profilaktykę zdrowotną. To od lekarza rodzinnego oczekuje się, że będzie przypominał pacjentom o zalecanych badaniach profilaktycznych.

Jego rolą jest również promowanie zdrowego trybu życia (np. nakłanianie pacjenta do zwiększenia intensywności podejmowanej aktywności fizycznej czy namawianie go do rzucenia palenia).

Lekarz rodzinny (będący po odpowiednich szkoleniach) kwalifikuje i przeprowadza szczepienia. Ocenia on również przebieg procesów rozwojowych u dzieci – to właśnie specjaliści medycyny rodzinnej zajmują się zwykle przeprowadzeniem tzw. bilansów zdrowia dziecka.

Lekarz rodzinny - jeden na wiele lat

Lekarz rodzinny to dość specyficzny specjalista. Nierzadka jest sytuacja, gdzie do jednego lekarza rodzinnego pacjent uczęszcza przez wiele długich lat. Jest to o tyle korzystne, że specjalista dobrze zna wtedy swojego pacjenta.

Z drugiej strony stanowi to pewne wyzwanie dla takiego medyka – aby współpraca z pacjentem przebiegała w odpowiedni sposób, musi on przecież doprowadzić do wytworzenia się odpowiedniego stopnia zaufania w stosunku co do swojej osoby.

Obowiązki lekarza rodzinnego obejmują naprawdę wiele różnych aspektów, specjaliści tej dziedziny zajmują się bowiem także kierowaniem chorych na leczenie uzdrowiskowe (czyli do tzw. sanatoriów) czy wydawaniem skierowań na zabiegi rehabilitacyjne.

Nie wszyscy mają tego świadomość, jednakże lekarze rodzinni nie tylko przyjmują pacjentów w swoich gabinetach, ale i – w uzasadnionych oczywiście przypadkach – przeprowadzają u swoich chorych wizyty domowe.

Badania zlecane przez lekarza rodzinnego

Zakres badań, które może zlecić lekarz rodzinny, jest stosunkowo duży. Specjaliści tej dziedziny mogą kierować pacjentów na wiele różnych analiz laboratoryjnych, takich jak m.in.:

• morfologia krwi,
• badanie ogólne moczu,
• markery stanu zapalnego (takie jak OB czy CRP),
• elektrolity (m.in. sód czy potas),
• kreatynina,
• poziom glukozy we krwi,
• doustny test tolerancji glukozy (OGTT),
• parametry gospodarki lipidowej (np. cholesterol całkowity, cholesterol LDL, trójglicerydy),
• próby wątrobowe (np. aminotransferaza asparaginowa i aminotransferaza alaninowa),
• hormony tarczycy (FT3, FT4, ale i przysadkowy hormon kontrolujący czynność gruczołu tarczowego – TSH),
• czynnik reumatoidalny,
• poziom żelaza,
• parametry układu krzepnięcia (np. INR, APTT).

Od lekarza rodzinnego otrzymać można również skierowanie na badania kału – medyk może zlecić jego badanie ogólne, ale i ocenę kału w kierunku obecności w nim pasożytów czy krwi utajonej.

Specjaliści medycyny rodzinnej mogą zlecać badania mikrobiologiczne (m.in. wymaz z gardła), ale i badania ultrasonograficzne (lekarz rodzinny może skierować pacjenta na USG tarczycy, ślinianek, nerek i pęcherza moczowego, a także na USG jamy brzusznej oraz obwodowych węzłów chłonnych). Jeszcze innymi badaniami, na które można otrzymać skierowanie od lekarza rodzinnego, są:

• spirometria,
• badania endoskopowe przewodu pokarmowego (gastroskopia oraz kolonoskopia),
• zdjęcia RTG (brzucha, klatki piersiowej, zatok oraz czaszki i RTG różnych kości),
• badanie EKG.

Kiedy udać się do lekarza rodzinnego, a kiedy do innego specjalisty?

Na powyższe pytanie jednoznacznej odpowiedzi po prostu nie ma. Ogólnie najkorzystniej jest najpierw odwiedzić lekarza rodzinnego – nie tylko będzie on w stanie postawić wstępną diagnozę, ale i powie pacjentowi, do jakiego specjalisty powinien się on udać.

Warto tutaj zresztą podkreślić, że oczywiście, istnieje możliwość odwiedzania różnych specjalistów w placówkach prywatnych, chcąc jednak skorzystać z leczenia w ramach NFZ, nierzadko potrzebne jest skierowanie – w takiej sytuacji bez wizyty u lekarza rodzinnego przy konieczności wizyty u wielu różnych specjalistów zwyczajnie się nie obędzie.

Jeszcze innym argumentem przemawiającym za tym, aby najpierw udawać się do lekarza rodzinnego, a dopiero potem do poradni specjalistycznych, jest to, że medyk rodzinny może zlecić pacjentowi wykonanie jakichś badań przed odwiedzinami u specjalisty.

Może to w znaczący sposób przyspieszyć cały proces diagnostyczny – pacjent trafia do poradni z pewnymi już wynikami, dzięki czemu specjalista, do którego się udał, uzyska na jego temat wstępne informacje i łatwiej mu będzie pokierować dalszą diagnostyką.

Lekarz rodzinny a pediatra

Dylemat wielu rodziców, czyli do kogo udać się ze swoją pociechą: do lekarza rodzinnego, a może do pediatry? Tutaj też nie ma jednej odpowiedzi. Z jednej strony pediatra skupia się na zdrowiu młodych pacjentów – ma on doświadczenie zarówno z chorobami wieku dziecięcego, jak i ma wiedzę o prawidłowym rozwoju dzieci.

Wiedzę tę posiada jednak i lekarz rodzinny, dodatkowo może on zajmować się pacjentem od najmłodszych lat jego życia, ale i później, również już po przekroczeniu przez niego progu dorosłości.

Tak naprawdę idealną dla rodziców sytuacją jest ta, gdzie lekarz posiada obie z wymienionych specjalizacji, czyli ukończył on szkolenie specjalizacyjne zarówno z medycyny rodzinnej, jak i z pediatrii.

Zwolnienie lekarskie na dziecko. Komu przysługuje i w jakim wymiarze? Wideo

Czy do lekarza rodzinnego potrzebne jest skierowanie?

Do lekarza rodzinnego absolutnie nie jest konieczne posiadanie skierowania – wystarczy umówić się po prostu w swojej przychodni na wizytę. "Swojej”, ponieważ to pacjent sam wybiera, do jakiego lekarza rodzinnego będzie uczęszczał. W przypadku, gdy pacjent jest np. niezadowolony ze współpracy z medykiem lub zmienia on miejsce zamieszkania, możliwa jest zmiana lekarza rodzinnego.

Dwa razy w roku można dokonywać tego bezpłatnie, za trzeci i kolejny raz konieczne jest już uiszczenie opłaty (wyjątkiem jest sytuacja, gdzie lekarz, do którego do tej pory uczęszczaliśmy, przestaje pracować w naszej placówce – wtedy opłata nie obowiązuje).

Warto tutaj nadmienić, że w kwestii wyboru swojego lekarza rodzinnego pacjent ma pełną dowolność – może on mieszkać nad morzem, a jednocześnie być zapisanym do lekarza rodzinnego przyjmującego na południu na kraju (w przypadku lekarzy rodzinnych nie obowiązuje jakakolwiek rejonizacja).