Endometrium - budowa, funkcje, choroby endometrium

Endometrium, czyli błona śluzowa macicy, w okresie rozrodczym podlega intensywnym przemianom – to właśnie za sprawą procesów, które dotyczą endometrium, u kobiet regularnie pojawiają się miesiączki. Jak jest jednak zbudowane endometrium i w jakim celu zachodzą w nim te cykliczne przemiany? Jakie mogą być choroby endometrium i czym jest endometrioza?

Endometrium posiada każda kobieta:  terminem tym określa się bowiem błonę śluzową, która wyściela wnętrze jednego z żeńskich narządów rozrodczych – macicy. Struktura ta jest wyjątkowo wręcz ważna, ponieważ to właśnie ona odpowiada chociażby za możliwość zagnieżdżenia się po zapłodnieniu zarodka w jamie macicy. Aby jednak było to możliwe, endometrium musi cechować się odpowiednią budową.

Spis treści:

• Budowa endometrium
• Przemiany endometrium w pierwszej fazie cyklu
• Przemiany endometrium po owulacji
• Funkcje endometrium
• Jaka jest prawidłowa grubość endometrium?
• Choroby endometrium: jakie objawy powinny niepokoić?
• Endometrium a endometrioza
• Objawy endometriozy
• Zapalenie endometrium
• Jak leczyć choroby endometrium?

Budowa endometrium

W skład endometrium wchodzą dwie warstwy: czynnościowa (funkcjonalna) oraz podstawna. Największe zmiany, które zachodzą w trakcie cyklu endometrialnego, dotyczą warstwy czynnościowej. To ona każdego miesiąca stopniowo zwiększa swoją grubość, rozrastają się w niej naczynia krwionośne oraz różnego rodzaju gruczoły. Przemiany te zachodzą za pośrednictwem wydzielanych w trakcie cyklu żeńskich hormonów płciowych – estrogenów oraz progestagenów.

Przemiany endometrium w pierwszej fazie cyklu

W pierwszej fazie cyklu – czyli w fazie folikularnej – w organizmie kobiety narastają stężenia estrogenów. To właśnie one w przeważającej mierze odpowiadają za wzrost grubości endometrium. Później, kiedy dochodzi już do owulacji, bilans hormonalny się zmienia – przez ciałko żółte zaczynają być produkowane coraz większe ilości progesteronu.

Ten hormon również stymuluje endometrium, jednakże nieco inaczej niż estrogeny – pobudza on bowiem niekoniecznie już zwiększanie się wymiarów błony śluzowej, a bardziej wpływa na czynność wydzielniczą endometrium.

Czy ból podbrzusza w ciąży jest powodem do zmartwień? WIDEO

Przemiany endometrium po owulacji

Jeżeli po owulacji do zapłodnienia nie dojdzie, to wtedy spadkowi ulegają stężenia hormonów płciowych i ostatecznie następuje złuszczenie endometrium, a ściślej mówiąc – jego warstwy czynnościowej.

To właśnie to zjawisko odpowiada za występowanie regularnych, comiesięcznych krwawień u kobiet. Po tym, kiedy to już do tego dojdzie, ujawnia się rola warstwy podstawnej endometrium – to z niej właśnie odbudowywana jest warstwa czynnościowa, która w kolejnych cyklach będzie znowu przechodziła opisane wyżej przemiany.

W celu krótkiego podsumowania: wtedy, kiedy pacjentka jest w fazie folikularnej cyklu miesiączkowego, endometrium przede wszystkim zwiększa wtedy swą grubość. W fazie lutealnej zaś, mającej miejsce już po owulacji, endometrium stymulowane jest w celu zwiększenia jego zdolności wydzielniczych.

Jeżeli nie dojdzie do zapłodnienia, błona śluzowa macicy się złuszcza, jeżeli zaś plemnik połączy się z komórką jajową, to wtedy tak naprawdę ujawnia się właściwa funkcja endometrium. Jaka ona jednak jest – po co błona śluzowa przechodzi wszystkie opisane wcześniej przemiany?

Zobacz: 

Endometrioza a ciąża. Czy endometrioza wyklucza zajście w ciążę?

Funkcje endometrium

Zasadniczą funkcją wyściełającej wnętrze macicy błony śluzowej jest zapewnienie zarodkowi właściwych warunków do jego rozwoju. To właśnie po to endometrium przechodzi swoje comiesięczne przemiany – dzięki nim po zapłodnieniu zarodek nie tylko może się zagnieździć w obrębie macicy, ale i wcześniej jest on odżywiany.

Jeżeli endometrium się nie złuszcza i – w związku z wystąpieniem zapłodnienia – stale produkowany jest przez ciałko żółte (wtedy przekształcające się już w ciałko ciążowe) progesteron, to wtedy dochodzi do jego przekształcenia w doczesną ciążową.

Jaka jest prawidłowa grubość endometrium?

Ocena grubości endometrium stanowi jeden z elementów badania ginekologicznego – dokonuje się jej w trakcie przezpochwowego badania ultrasonograficznego.

To, jakie jest prawidłowe endometrium, zależy przede wszystkim od wieku pacjentki.

• W przypadku dziewcząt przed okresem dojrzewania grubość błony śluzowej macicy prawidłowo wynosi zaledwie od 0,3 do 0,5 mm.
• Kobiety, które miesiączkują, w warunkach prawidłowych powinny mieć endometrium grubości od 7 do 9 mm – wyjątek dotyczy tutaj fazy folikularnej (tej, w której endometrium ulega znacznemu pogrubieniu), gdzie grubość wynosząca do 15 mm stanowi całkowitą normę.
• Inne są również i przedziały wartości prawidłowego endometrium w przypadku kobiet będących po menopauzie: ogólnie u nich błona śluzowa macicy nie powinna być grubsza od 5 mm (jeżeli pacjentka stosuje jednak hormonalną terapię zastępczą, to wtedy za normę grubości endometrium uznaje się wartość do 8 mm).

Normy normami, czy jednak rzeczywiście grubość endometrium jest jakimś ważnym parametrem? Jak najbardziej tak – w sytuacji, kiedy jest ona zbyt duża, może to bowiem sugerować istnienie u pacjentki bardzo groźnych, nawet zagrażających życiu chorób.

Choroby endometrium: jakie objawy powinny niepokoić?

Zbyt grube endometrium niepokoi przede wszystkim wtedy, kiedy taki problem zostanie stwierdzony u pacjentki będącej po menopauzie. U takich kobiet, kiedy oceniona grubość błony śluzowej macicy przekracza 12 mm, istnieje stosunkowo duże ryzyko raka endometrium. Podstawowym objawem tego schorzenia są krwawienia pojawiające się po tym, kiedy to już wcześniej pacjentka przestała miesiączkować – w razie wystąpienia takiego problemu zdecydowanie trzeba udać się więc do ginekologa.

Endometrium a endometrioza

Czasami pojęcie endometrium bywa używane zamiennie z terminem endometrioza – jest to jednak nieprawidłowe, ponieważ słowa te oznaczają całkowicie co innego. Endometrium opisano już wcześniej i jest ono całkowicie prawidłową strukturą, z kolei endometrioza to schorzenie, w którego przebiegu błona śluzowa macicy – najprościej mówiąc – pojawia się tam, gdzie wcale nie powinno jej być. Najczęściej komórki endometrium umiejscawiają się w bliskim sąsiedztwie swojej prawidłowej lokalizacji – np. w okolicy jajników czy jajowodów.

Objawy endometriozy

W takiej sytuacji objawami endometriozy bywają m.in. bóle podbrzusza, wyjątkowo obfite i bolesne miesiączki, ból podczas stosunków czy plamienia międzymiesiączkowe. Choć rzadziej, to zdarza się jednak, że endometrium lokalizuje się w bardzo odległych narządach – np. w płucach. W tym przypadku objawy problemu mogą wyjątkowo niepokoić, ponieważ przemieszczone komórki podlegają podobnym procesom jak prawidłowe endometrium. Rozrastają się, a potem złuszczają (w zależności od fazy cyklu miesiączkowego) i ostatecznie, kiedy endometrium obecne jest właśnie np. w układzie oddechowym, u pacjentki pojawiać się mogą cyklicznie okresy krwioplucia.

Zapalenie endometrium

Kolejnym problemem zdrowotnym, który jest związany z błoną śluzową macicy, jest zapalenie endometrium – może ono stanowić powikłanie poronienia lub jakiejś operacji ginekologicznej (np. usunięcia mięśniaków macicy).

Jeszcze inną jednostką, pojawiającą się na skutek uszkodzeń endometrium, jest zespół Ashermana. Polega on na wytworzeniu się zrostów w obrębie jamy macicy, które skutkować mogą zarówno zaburzeniami miesiączkowania, jak i wystąpieniem u pacjentki niepłodności wtórnej.

Jak leczyć choroby endometrium?

Przy podejrzeniu którejkolwiek z opisanych chorób zdecydowanie należy udać się do swojego ginekologa. W diagnostyce wykorzystywane są wspomniane już badanie USG przezpochwowe, ale i inne badania, takie jak np. histeroskopia czy biopsja endometrium (umożliwia ona uzyskanie materiału do oceny mikroskopowej).

U pacjentek z przerośniętym endometrium zwykle wdrażane jest leczenie farmakologiczne (zalecane jest im przyjmowanie preparatów hormonalnych), w sytuacji jednak, gdy u kobiety endometrium jest np. wyjątkowo przerośnięte i przez to doświadcza ona nasilonych dolegliwości, możliwe jest podjęcie decyzji o przeprowadzeniu wyłyżeczkowania jamy macicy.