Jak się ubiegać o alimenty i komu przysługują?

Komu przysługują alimenty i jak się o nie ubiegać? Co zrobić, gdy rodzic uchyla się od płacenia tego świadczenia? Na pytania odpowiada Mariusz Lewandowski, adwokat z Torunia.

Zacznijmy od podstaw: komu przysługują alimenty?

Mariusz Lewandowski: Alimenty to świadczenie pieniężne, które stanowi ekwiwalent pieniężny, jaki musi ponieść rodzic na pokrycie wydatków niezbędnych dla zaspokojenia potrzeb dziecka. W przypadku rozwodu alimenty na dzieci przysługują zawsze – najmłodsi nie są w stanie sami się utrzymać i zaspokoić swoich podstawowych potrzeb. O wysokości świadczenia decyduje wiele czynników, choćby stan zdrowia dziecka, jego aktywność pozaszkolna, zainteresowania, ale również sytuacja majątkowa i zarobkowa rodziców.

Czytaj: Jak oszczędzać pieniądze, gdy masz dzieci? 30 sprawdzonych sposobów

Jak zatem obliczyć wysokość alimentów?

M.L.: Punktem wyjścia jest ogólna kwota wydatków na dziecko w skali miesiąca, którą dzielimy na pół. Wydatki te obejmują koszty: utrzymania mieszkania (ułamek przypadający na dziecko), zakupów spożywczych, ubrań, środków higienicznych i kosmetycznych, opieki przedszkolnej czy szkolnej, nauki (w tym koszty związane z zajęciami dodatkowymi). Nie bez znaczenia dla wysokości alimentów ma wysokość dochodów zobowiązanego oraz jego możliwości zarobkowe i majątkowe – istotne jest w tym przypadku wykształcenie i doświadczenie zawodowe zobowiązanego.

Jeśli alimenty nie są dobrowolnie płacone, obowiązek ich płacenia oraz wysokość ustala sąd rodzinny, czy tak?

M.L.: Tak, sąd właściwy dla miejsca zamieszkania dziecka. Należy wystąpić z pozwem o zapłatę. Warto zaznaczyć, że takie postępowanie jest wolne od opłat sądowych.

Jak wyegzekwować płacenie zasądzonych alimentów?

M.L.: Egzekucją alimentów zajmie się komornik sądowy, gdy tylko skierujemy do niego stosowny wniosek wraz z prawomocnym wyrokiem sądu. Komornik ustali, jakimi środkami dysponuje dłużnik alimentacyjny oraz poszuka majątku do zajęcia i spieniężenia na pokrycie alimentów. Skuteczne jest również zgłoszenie sprawy do prokuratury o popełnieniu przestępstwa niealimentacji. Ale w tym wypadku zaległość musi być znaczna, a potrzeby dziecka niezaspokojone.

Czytaj: Rozwód i co dalej?

Jakie uniki stosują rodzice, by uchylić się od płacenia alimentów?

M.L.: Pozbywają się majątku lub też rezygnują z pracy i idą do szarej strefy, by nie ewidencjonować swoich dochodów – w tym przypadku jednak pamiętać trzeba, że wszelkie nieuzasadnione ruchy finansowe poczynione w ciągu dwóch lat przed ustaleniem alimentów nie mają znaczenia dla ich wysokości.

Na przykład?

M.L.: Załóżmy, że zobowiązany do płacenia alimentów miał dobrze płatną pracę, ale rozwiązał umowę o pracę za porozumieniem stron w toku postępowania o ustalenie alimentów, bez podania konkretnych przyczyn. Przyjmuje się wówczas fikcję prawną, jak gdyby zobowiązany dalej zarabiał wymienioną kwotę. Kiedyś skutecznie możliwość dochodzenia i egzekucji alimentów hamował wyjazd za granicę. Dzisiaj to już jednak nie problem.

Do kogo rodzic może zwrócić się po pomoc?

M.L.: Do adwokata lub radcy prawnego. Bezpłatnej pomocy prawnej udzielają Uniwersyteckie Poradnie Prawne, jak i prawnicy funkcjonujący choćby z ramienia fundacji Caritas. Adwokaci organizują również co pewien czas tzw. dni bezpłatnych porad prawnych. W skrajnych wypadkach pomocy prawnej może udzielić również prokurator.

Mając na uwadze stan prawny roszczeń alimentacyjnych, Polska na tle Europy nie wygląda źle.

M.L.: Z uwagi na zasadę zbliżania się systemów prawnych krajów – członków Unii Europejskiej kwestia alimentów i ich egzekucji jest analogiczna i podobna w krajach europejskich. Problem rodzi jedynie świadczenie z funduszu alimentacyjnego, a dokładniej fakt, że nie może ono przekraczać 500 zł. Kwota ta niejednokrotnie jest za niska na zaspokojenie potrzeb dziecka. Pamiętajmy też, że środki z funduszu zostaną przyznane, gdy egzekucja alimentów przyznanych sądownie, prowadzona przez komornika, okaże się bezskuteczna.

Czytaj: Pieniądze na dzieci. Na jakie wsparcie finansowe mogą liczyć rodzice w 2020 roku?