Jakie zachowanie dziecka powinno wzbudzić niepokój?
Niestety coraz więcej rodziców ma wrażenie, że z ich dzieckiem „coś jest nie tak”. Przedszkolak może być wyjątkowo rozbrykany i mieć trudności z funkcjonowaniem wśród innych dzieci – może on albo bawić się całkowicie samotnie i nie wchodzić w interakcje z pozostałymi maluchami, albo odwrotnie – dziecko może być agresywne lub nadaktywne.
Uczeń szkoły podstawowej może z kolei mieć trudności z usiedzeniem przez 45 minut w jednym miejscu – rodzice takiego dziecka mogą być z tego powodu wręcz bombardowani telefonami ze szkoły. Opiekunowie nastolatka mogą natomiast obawiać się, że zażywa on jakieś substancje psychoaktywne, mogą oni też niepokoić się tym, że ich latorośl wyjątkowo często wchodzi z nimi w kłótnie czy nawet pojawia się agresja u dziecka.
W przypadku, kiedy rodzice stykają się z tego rodzaju problemami, pojawia się pytanie: czy są one w pewien sposób związane z dorastaniem dziecka, czy też jednak za ich pojawieniem się stoi coś więcej? Samym opiekunom ciężko może być orzec, czy zachowania pociechy wynikają po prostu z błędów wychowawczych, czy też ich podłoże jest całkowicie inne. W razie wątpliwości rozwiązanie jest jedno – jest nim konsultacja ze specjalistą.
Spis treści:
- Kiedy udać się do psychiatry z dzieckiem?
- Zaburzenia ze spektrum autyzmu a psycholog dziecięcy
- Zaburzenia nastroju u dziecka a psycholog dziecięcy
- Dręczące malucha lęki a psycholog dziecięcy
- Inne problemy, które warto skonsultować z psychiatrą dziecięcym
- Kiedy natychmiast należy udać się z dzieckiem do psychiatry?
- Psychiatra dziecięcy czy psycholog: do kogo się udać?
- Czy do psychiatry dziecięcego potrzebne jest skierowanie?
- Dlaczego tak trudno jest się dostać do psychiatry dziecięcego?
Kiedy udać się do psychiatry z dzieckiem?
U dzieci i młodzieży, wbrew pozorom, rozmaite zaburzenia psychiczne mogą pojawiać się tak samo jak i u osób dorosłych. Możliwe jest wystąpienie w młodym wieku zarówno depresji u dzieci, jak i zaburzeń lękowych, czy nawet schizofrenii. Pewne jednak problemy psychiatryczne są charakterystyczne właśnie dla wieku dziecięcego: mowa tutaj o zaburzeniach ze spektrum autyzmu czy o moczeniu nocnym i zaburzeniach zachowania u dzieci i młodzieży.
Powyżej wymieniono już jednak konkretne jednostki, które to mogą wystąpić u dzieci – zanim jednak zostaną one rozpoznane, najpierw muszą pojawić się jakieś objawy, które to w ogóle skłonią rodziców do tego, by udać się z pociechą do psychiatry dziecięcego.
Tego rodzaju dolegliwości jest naprawdę dużo: najbezpieczniej więc pomyśleć o udaniu się do specjalisty zawsze wtedy, kiedy rodzice mają obawy co do stanu psychicznego ich dziecka. Jeżeli nawet nie z psychiatrą dziecięcym, to takie obawy wstępnie można skonsultować po prostu ze znającym dziecko pediatrą.
Zobacz: Depresja u dzieci – objawy. 5 sygnałów, które świadczą o depresji dziecka
Zaburzenia ze spektrum autyzmu a psycholog dziecięcy
Przechodząc już do konkretów: o wizycie u psychiatry dziecięcego pomyśleć mogą nawet opiekunowie najmłodszych pociech. Jednym z problemów, którym zajmują się ci specjaliści, są zaburzenia ze spektrum autyzmu: jedno z nich, czyli autyzm wczesnodziecięcy, rozpoczynać się może bardzo wcześnie, bo nawet przed 3. rokiem życia dziecka.
Opóźniony rozwój mowy, brak zainteresowania kontaktem z innymi ludźmi czy też specyficzne, stereotypowe zabawy (w połączeniu z innymi objawami) mogą sugerować właśnie taki problem – zauważając tego rodzaju nieprawidłowości, warto więc skonsultować się ze specjalistą.
Przeczytaj: Jak rozpoznać, że dziecko jest autystyczne? Poznaj pierwsze objawy autyzmu
Zaburzenia nastroju u dziecka a psycholog dziecięcy
Problemy z nastrojem mogą być kolejnym wskazaniem do odwiedzenia psychiatry dzieci i młodzieży. Dzieci jak najbardziej mogą bowiem mieć zaburzenia depresyjne. Przejawiają się one jednak u nich nieco inaczej niż u dorosłych.
Maluch może mieć obniżony nastrój i wydawać się smutny, ale może on również stawać się drażliwy czy nawet agresywny. Istnieje także możliwość wystąpienia innych zaburzeń nastroju, czyli choroby afektywnej dwubiegunowej. W jej przebiegu epizody depresji mieszają się z epizodami całkowicie odwrotnymi, którymi są epizody manii. Wyjątkowo podwyższony nastrój, zmniejszona potrzeba snu czy znaczna gadatliwość mogą być przejawami właśnie stanu maniakalnego.
Dręczące malucha lęki a psycholog dziecięcy
Kolejnym, dość częstym problemem występującym w populacji dziecięcej, są zaburzenia lękowe, zwane również nerwicą u dziecka. Istniejący u malucha lęk może dotyczyć różnych czynników. Zdarza się, że malec ma fobię specyficzną, czyli obawy wzbudza u niego jakiś konkretny czynnik (np. owady u dzieci z entomofobią).
Lęk może też jednak występować przez cały czas, jak to ma miejsce w zaburzeniach lękowych uogólnionych. Zdarza się też, że rodzice zaobserwują, że dziecko ciągle składa swoje ubrania, co chwila myje ręce lub nie usiądzie w spokoju do momentu, aż nie poukłada jakichś rzeczy w ściśle określonej kolejności. Jeżeli takie czynności zajmują dziecku znaczną ilość czasu, przez co jego zwyczajne funkcjonowanie jest utrudnione, to jest to sygnał sugerujący potrzebę odwiedzenia psychiatry dziecięcego: malec może bowiem cierpieć na zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne.
Zobacz: Lęki nocne u dzieci, czyli skąd się bierze potwór w szafie, strachy i złe sny
Inne problemy, które warto skonsultować z psychiatrą dziecięcym
Trudno szeroko omówić wszystkie objawy, których pojawienie się u dziecka powinno nasunąć myśl o wizycie u psychiatry dzieci i młodzieżowego – jest ich naprawdę dużo. O wizycie u specjalisty warto pomyśleć również i w sytuacji, gdy:
- malec skarży się na jakieś problemy somatyczne – np. bóle głowy lub brzucha – a różnorodne badania nie wykazują żadnych nieprawidłowości (podłożem różnych niewyjaśnionych dolegliwości mogą być jakieś nierozwiązane konflikty psychologiczne),
- dziecko (zwłaszcza nastolatek) drastycznie traci masę ciała, zmienia swoje nawyki żywieniowe i zaczyna być strasznie zaabsorbowane swoim wyglądem (w tym przypadku istnieje ryzyko anoreksji)
- pociecha wypowiada wyjątkowo nietypowe treści (np. wciąż wspomina o tym, że jest obserwowane przez kogoś lub że widzi jakieś nietypowe postaci i kształty),
- zaobserwowane zostanie, że dziecko dokonuje samookaleczeń,
- dziecko często wchodzi w sytuacje konfliktowe z innymi: jest agresywne, kłótliwe, ciężko mu dostosować się do norm społecznych i przepisów prawa,
- unika chodzenia do szkoły z powodu różnych występujących u niego obaw,
- rodzice wysuną podejrzenie, że dziecko przyjmuje jakieś substancje psychoaktywne.
Przeczytaj: Anoreksja (jadłowstręt psychiczny) - objawy, leczenie i możliwe powikłania
Kiedy natychmiast należy zgłosić się z dzieckiem do psychiatry?
Zdecydowanie powiedzieć trzeba tutaj o jednym problemie, który również może występować u dzieci i młodzieży: o myślach samobójczych. Jeżeli dziecko mówi rodzicom, że planuje się zabić, nie można zwlekać – w takiej sytuacji konieczne jest poszukiwanie specjalisty od razu.
W razie wystąpienia myśli czy zamiarów samobójczych należy udać się z pociechą do izby przyjęć szpitala psychiatrycznego. Dyżurujący tam lekarz dokona oceny stanu psychicznego pacjenta, a także zdecyduje o tym, czy konieczne jest przyjęcie pacjenta do szpitala.
Psychiatra dziecięcy czy psycholog: do kogo się udać?
Pomagać dzieciom z problemami psychicznymi może psychiatra dziecięcy, ale i psycholog. Do kogo więc udać się, kiedy rodzice podejrzewają, że ich dziecko potrzebuje pomocy?
Tutaj jednej odpowiedzi nie ma – czym innym zajmuje się lekarz, czym innym psycholog, dodatkowo wymienieni specjaliści nierzadko współpracują ze sobą. Psychologa warto odwiedzić najpierw wtedy, kiedy istniejące problemy nie mają dużego natężenia. W przypadku, gdy stwierdzi on, że sam nie jest w stanie pomóc pacjentowi, psycholog zaleci po prostu odwiedzenie również i psychiatry dziecięcego – chociażby wyłącznie od lekarza możliwe jest uzyskanie skierowania na jakieś badania, oprócz tego tylko psychiatra – w razie potrzeby – może wdrożyć u dziecka leczenie farmakologiczne.
Czy do psychiatry dziecięcego potrzebne jest skierowanie?
Droga do uzyskania specjalistycznej pomocy psychiatrycznej szczęśliwie jest ułatwiona – zarówno w przypadku wizyt w poradni psychiatrycznej dla dorosłych, jak i w poradni psychiatrycznej dla dzieci i młodzieży, do zapisania się na wizytę w tych placówkach nie jest konieczne posiadanie skierowania od innego specjalisty. Skierowanie jest z kolei zdecydowanie potrzebne wtedy, kiedy dziecko miałoby być hospitalizowane w placówce psychiatrycznej.
To jednak, że do psychiatry dziecięcego nie potrzeba skierowania, nie jest równoznaczne z tym, że dostać się do tego specjalisty jest łatwo – czasami na wizytę, szczególnie w ramach publicznej opieki zdrowotnej, można czekać nawet kilka miesięcy.
Przeczytaj: Uśmiechnięta depresja - problemy, których nie widać
Dlaczego tak trudno jest się dostać do psychiatry dziecięcego?
Od jakiegoś czasu w Polsce coraz głośniej mówi się o panującym w psychiatrii dziecięcej kryzysie. Oddziały zajmujące się leczeniem psychiatrycznym dzieci i młodzieży dosłownie pękają w szwach – stale są one wręcz przepełnione, a pierwsze wolne terminy planowych przyjęć w niektórych placówkach są wyznaczone za rok, czasami nawet dwa lata.
Problemem jest nie tylko leczenie psychiatryczne młodych pacjentów w ramach NFZ, ale i w warunkach prywatnych – na prywatną wizytę u psychiatry dziecięcego również można długo czekać.
Skąd się biorą powyżej opisane problemy? Przede wszystkim, oddziałów psychiatrycznych dla dzieci i młodzieży jest zwyczajnie za mało w stosunku co do potrzeb.
Szacuje się, że nawet u około 20% nieletnich występują różne zaburzenia psychiczne, gdzie połowa z tych pacjentów może wymagać szybkiej specjalistycznej pomocy. Przekładając to na konkretne liczby, oznacza to, że pomoc potrzebna jest nawet 400 tysiącom dzieci. Brakuje jednak nie tylko miejsc w placówkach szpitalnych, ale i lekarzy psychiatrów dzieci i młodzieży – w Polsce pracuje ich obecnie zaledwie około 400.
O kryzysie w polskiej psychiatrii dziecięcej zdecydowanie warto mówić – w końcu możliwe jest to, że wreszcie dojdzie do jakichś zmian dotyczących chociażby poprawy dostępności specjalistów tej dziedziny. Pomoc dzieciom, które doświadczają zaburzeń psychicznych – np. depresji, zaburzeń lękowych czy zaburzeń zachowania – jest wręcz niezbędna.
Wczesne rozpoczęcie specjalistycznej terapii umożliwia nie tylko opanowanie istniejących w danym momencie problemów, ale i sprawia, że zwiększeniu ulegają szanse na to, że w dorosłym życiu funkcjonowanie pacjenta będzie całkowicie prawidłowe.
