Sperma - skład i właściwości męskiego nasienia

Sperma - ludzka wydzielina, dzięki której ludzie mogą się rozmnażać. Typowo kojarzona jest ona z plemnikami, w rzeczywistości komórki te stanowią jednak bardzo nikły odsetek objętości męskiego nasienia. Skład spermy jest dość zróżnicowany, zainteresowanie może jednak budzić nie tylko to, co dokładnie w nasieniu się znajduje, ale i różne właściwości spermy.

Spis treści

1. Skład spermy
2. Jakie parametry nasienia odpowiadają normie?
3. Właściwości męskiego nasienia
4. Sperma: ciekawostki

W procesach związanych z rozmnażaniem istotna jest właściwa czynność struktur rozrodczych zarówno żeńskich, jak i męskich. Do zapłodnienia dochodzi w sytuacji, kiedy pochodząca od kobiety komórka jajowa zetknie się z pochodzącym od mężczyzny plemnikiem. Do kobiecych dróg dostaje się jednak nie pojedynczy plemnik, a zawierający te specyficzne dla mężczyzn komórki płyn, nazywany spermą (nasieniem). Wbrew pozorom zarówno skład, jak i właściwości spermy są zdecydowanie bogatsze, niż można by przypuszczać.

Skład spermy

Teoretycznie wydawać by się mogło, że plemniki – dzięki którym możliwe jest zapłodnienie komórki jajowej – stanowią podstawowy składnik spermy. W rzeczywistości plemniki stanowią mały odsetek całej objętości nasienia – sięga on bowiem zaledwie około 1%.

Skład spermy jest dość zróżnicowany, oprócz tego w jej produkcję zaangażowanych jest wiele różnych męskich organów. Składniki spermy pochodzą bowiem z takich struktur, jak: jądra (które zajmują się produkcją plemników), gruczoł krokowy (popularnie nazywany prostatą), pęcherzyki nasienne oraz gruczoły opuszkowo-cewkowe i najądrza. Poza plemnikami w spermie znaleźć można także:

• witaminy (m.in. witaminę B12 i witaminę C),
• różnorodne enzymy,
• hormony steroidowe,
• aminokwasy,
• węglowodany, takie jak fruktoza czy galaktoza,
• składniki mineralne (np. wapń, selen, cynk i magnez),
• prostaglandyny,
• lipidy,
• różne związki organiczne (takie jak np. spermidyna, czyli substancja chroniąca plemniki przed kwaśnym środowiskiem kobiecej
• pochwy, a także kadaweryna, spermina czy putrescyna),cholesterol.

Zobacz: 

Gameta męska i żeńska. Co to są gamety?

Jakie parametry nasienia odpowiadają normie?

Badanie nasienia raczej nie jest traktowane jako jedna z podstawowych analiz laboratoryjnych, które są wykonywane u mężczyzn. Oceny spermy nie dokonuje się rutynowo, a raczej jedynie w sytuacji, kiedy zaistnieje wyraźna ku temu przyczyna. Standardowo spermę bada się w sytuacji, kiedy para doświadcza jakichś problemów z uzyskaniem ciąży. Takowe zaburzenia są niestety coraz częstsze – według obecnych statystyk problemów z płodnością doświadcza nawet 15% par. Dane statystyczne przekonują również o tym, że w przypadku zaburzeń płodności w połowie takich sytuacji występują jakieś nieprawidłowości u kobiety, a w połowie u mężczyzny. Istnienie takich zależności powinno zdecydowanie przekonać do tego, że przy problemach z zajściem w ciążę badaniom powinna podlegać dwójka partnerów.

Parametry nasienia, które uznawane są za prawidłowe, zmieniały się na przestrzeni lat. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) co jakiś czas uaktualnia te dane i według opracowania pochodzącego z 2010 roku, za prawidłowe uznaje się następujące parametry spermy:liczba plemników w ml nasienia: minimum 15 milionów,

objętość nasienia: minimum 1,5 ml,

• odczyn (pH) nasienia: powyżej 7,2,
• całkowita liczba plemników w ejakulacie: więcej niż 39 milionów,
• odsetek żywych plemników w nasieniu: więcej niż 58%,
• odsetek plemników wykazujących ruch postępowy: minimum 32%,
• odsetek plemników o prawidłowej budowie: minimum 4%.

Omawiając prawidłowe parametry męskiej spermy, wyraźnego podkreślenia wymaga jeden aspekt. Mianowicie nasienia pacjenta może odbiegać od normy w przypadku jednego lub kilku parametrów, a nie musi to wcale być równoznaczne z tym, że taki mężczyzna jest bezpłodny.

Przyczyną nieprawidłowych wyników badania spermy mogą być bowiem zarówno rzeczywiste zaburzenia płodności, jak i odchylenia mogą wynikać z całkowicie odmiennych aspektów. Aby badanie nasienia było wiarygodne, musi być ono przeprowadzone po minimum trzydniowej abstynencji od kontaktów seksualnych. Oprócz tego na parametry nasienia wpływa również ogólny stan zdrowia mężczyzny: przebycie jakiejś infekcji – nawet stosunkowo błahej – której towarzyszyła gorączka, również może prowadzić do wystąpienia odchyleń w badaniu spermy.

Właściwości męskiego nasienia

Objętość męskiego nasienia, która wyprowadzana jest z organizmu podczas wytrysku (ejakulacji), bywa różna – parametr ten bywa niejako cechą osobniczą. Średnia objętość ejakulatu szacowana jest na około 3,4 ml. Prawidłowa może być jednak zarówno mniejsza, jak i większa ilość spermy pojawiająca się podczas wytrysku – ogólnie objętość ejakulatu porównuje się do objętości łyżeczki do herbaty.

Odczyn spermy jest lekko zasadowy – umożliwia to plemnikom poruszanie się (w środowisku kwaśnym komórki te tracą możliwość ruchu).

W całym ejakulacie znajdować się może nawet 500 milionów plemników. Po co wyprowadzanych z organizmu jest aż tyle tych struktur, skoro tylko jeden plemnik jest wystarczający do tego, aby doszło do zapłodnienia? Otóż plemniki, które zostaną wprowadzone wraz ze spermą do kobiecej pochwy, mają do przebycia naprawdę długą drogę – do ich kontaktu z komórką jajową dochodzi najczęściej dopiero w jajowodzie. Wiele plemników ginie podczas tej wędrówki – uznawane jest to nawet za pewien ewolucyjny mechanizm. Uznaje się bowiem, że do komórki jajowej ostatecznie dociera „najlepszy” plemnik, co miałoby zapewniać dostarczenie przyszłemu dziecku najlepszej puli męskich genów.

Jak długo natomiast mogą żyć plemniki? Tutaj odpowiedź zależna jest do tego, w jakim stanie jest nasienie. W przypadku suchych powierzchni plemniki tracą żywotność wtedy, kiedy wyschnie samo nasienie. W wilgotnym środowisku – np. takim, jakim są kobiece drogi rodne – plemniki mogą przeżyć nawet 3 do 5 dób. Z tego właśnie względu w przypadku współżycia bez zabezpieczenia przed owulacją nie można z całą pewnością stwierdzić, że kobieta nie zajdzie w ciążę. Jeżeli bowiem do uwolnienia komórki jajowej dojdzie w ciągu 3-5 dni po takim stosunku, to wystąpienie zapłodnienia jest jak najbardziej możliwe.

Sperma: ciekawostki

Męskie nasienie można traktować jako jedną ze zdecydowanie ciekawszych ludzkich wydzielin. Według niektórych osób można je stosować... w kosmetyce. Okazuje się bowiem, że wspominany wcześniej jeden ze składników spermy – spermina – jest przeciwutleniaczem, który miałby wywierać działanie m.in. ujędrniające i nawilżające skórę, a oprócz tego spermina miałaby również działać przeciwtrądzikowo.

Na początku XXI wieku przeprowadzone zostały badania, według których sperma miałaby wywierać u kobiet efekt przeciwdepresyjny. Taki wniosek wysunięto na podstawie tego, że kobiety z zaburzeniami depresyjnymi, współżyjące bez prezerwatywy – w porównaniu do pacjentek, które podczas stosunków korzystały z zabezpieczenia - doświadczały pewnej poprawy stanu psychicznego. Jaki jednak składnik nasienia miałby prowadzić do poprawienia nastroju – tego dokładnie nie wiadomo, o efekt przeciwdepresyjny podejrzewane są jednak obecne w spermie prostaglandyny.

Uczulenie na orzeszki ziemne czy alergia na jad pszczoły nikogo zapewne nie dziwią, okazuje się jednak, że uczulonym można być również i na... spermę. U kobiet borykających się z takim problemem po kontakcie ze spermą pojawiać się mogą odczyny skórne czy problemy z oddawaniem moczu, ale i może u nich dochodzić nawet do wstrząsu anafilaktycznego. Co ciekawe, występowanie u kobiety uczulenia na spermę nie jest równoznaczne z tym, że nie może ona zajść w ciążę – alergia dotyczy w tym przypadku bowiem nie samych plemników, a jedynie nadwrażliwości na pozostałe składniki męskiego nasienia.