Główka malca wykształca się bardzo wcześnie, bo już w 5. tygodniu ciąży. Ze skupiska tkanek zaczyna wtedy tworzyć się owalna struktura stanowiąca górną część embrionu.
W kolejnych tygodniach ciąży głowa nabiera wyraźniejszych i bardziej okrągłych kształtów – właściwe proporcje osiąga jednak dopiero od 3. miesiąca ciąży do 4. miesiąca ciąży.
Spis treści:
- Jak wykonuje się badanie główki u dziecka?
- W jakim celu wykonuje się pomiary główki?
- Co oznaczają różnice w pomiarach główki?
- Co mogą oznaczać problemy z wymiarami główki?
- Jakie mogą być wady wrodzone główki?
Od samego początku główka jest największą częścią ciała płodu (stanowi ok. jednej czwartej jego wielkości). To dlatego że w jej wnętrzu rozwija się najważniejszy narząd człowieka – mózg. Miękkie kości czaszki pozwalają na to, aby jego objętość regulowała wielkość i wzrost główki dziecka.
Jak wykonuje się badanie główki u dziecka?
Ze względu na obecność w główce mózgu jej rozwój i wzrost jest bacznie obserwowany przez lekarzy. Kontrolę główki prowadzi się w czasie badania ultrasonograficznego – podstawowego badania prenatalnego, które jest nieinwazyjne i całkowicie bezpieczne.
W czasie USG specjalista mierzy ciało dziecka: poszczególne jego części, np. długość kości udowej czy obwód brzuszka, ale również dokonuje szczegółowych pomiarów główki płodu.
Najważniejsze dla lekarza są dwa wyniki: wymiar dwuciemieniowy główki (BPD), czyli jej szerokość od ciemienia do ciemienia mierzona na odpowiednim poziomie, oraz obwód główki (HC) w najszerszym miejscu.
W jakim celu wykonuje się pomiary główki?
Wymiary główki przede wszystkim pomagają lekarzom wyliczyć wiek ciąży. Przybliżona data porodu, obliczana na podstawie ostatniej miesiączki według reguły Naegelego, zwykle nie jest dokładna. Obwód główki, który porównuje się z normami, pozwala ocenić, ile tygodni naprawdę ma płód. Parametry te świadczą również o stopniu rozwoju dziecka.
Zbyt mała lub zbyt duża głowa w porównaniu z normami i szacowanym wiekiem ciążowym może oznaczać problemy, np. niedożywieniem płodu. Przydatne do oceny prawidłowego rozwoju dziecka może być również porównanie wyników szerokości główki z jej obwodem i rozmiarami ciała dziecka.
Czytaj również:
Pierwsze USG: kiedy zrobić i co musisz o nim wiedzieć?
Kalendarz badań USG w ciąży - kiedy i po co trzeba robić USG ciąży?
Który to tydzień ciąży? Oblicz przy pomocy kalkulatora
Co oznaczają różnice w pomiarach główki?
Bardzo często zdarza się, że wyniki pomiarów wykonywane w czasie USG wykazują dysproporcje. Okazuje się na przykład, że obwód główki dziecka wskazuje na 14. tydzień ciąży, a obwód brzuszka na 16. tygodniu ciąży.
– Jeżeli między pomiarami widoczna jest różnica ok. dwóch tygodni, nie ma się czym przejmować – mówi dr Krzysztof Kucharski z Centrum Medycznego Damiana. – Takie dysproporcje są dopuszczalne i nie wskazują na żadne nieprawidłowości.
Czasami to kwestia genów: jeśli głowy rodziców są małe, to na pewno przekazali te cechy swojemu dziecku. Warto jednak w takim przypadku zlecić ciężarnej na wszelki wypadek kolejne USG za dwa tygodnie, aby porównać wyniki i sprawdzić, czy dysproporcje się zmniejszają, czy nie.
Co mogą oznaczać problemy z wymiarami główki?
Dysproporcje między wymiarami główki i reszty ciała płodu mogą być jednak ważnym sygnałem oznaczającym problemy w przebiegu ciąży, dlatego nie wolno ich lekceważyć. – Zatrzymanie wzrostu główki może świadczyć o niewydolności łożyska, którego skutkiem jest słabszy transport tlenu i substancji odżywczych do płodu. Wtedy mamy do czynienia z hipotrofią – mówi dr Kucharski.
Diagnozując słaby wzrost płodu, lekarze wyróżniają:
- hipotrofię symetryczną - charakteryzuje się tym, że zarówno główka, jak i reszta ciała dziecka jest mniejsza, niż przewidują normy na dany wiek płodowy.
- hipotrofię asymetryczną - mówimy o niej wówczas, gdy wielkość główki jest prawidłowa w stosunku do wieku ciąży, ale mniejsze jest ciało płodu.
– To może być znak, że doszło do tzw. centralizacji krążenia – mówi nasz ekspert. – To obrona organizmu dziecka przed niedoborem substancji odżywczych: te, które otrzymuje, dostarcza do najważniejszych organów, czyli do mózgu i serca, a pozostałe narządy, jak nerki, płuca itd. dostają ich dużo mniej, przez co słabiej się rozwijają. Zahamowanie wzrostu może być niebezpieczne dla dziecka, dlatego taka ciąża musi być monitorowana. Jeśli okaże się, że łożysko jest bardzo niewydolne, trzeba ją jak najszybciej rozwiązać – malec poza łonem mamy ma wtedy większe szanse na rozwój i wzrost niż w macicy, w której grozi mu nawet śmierć.
Jakie mogą być wady wrodzone główki?
Mała główka może świadczyć również o wadach wrodzonych płodu, np. o zespole Downa. Warto jednak podkreślić, że nieprawidłowy wymiar głowy nie jest jedynym objawem tego zaburzenia. U dzieci z tą trisomią podczas badania USG ujawnia się również nieprawidłowa przezierność karku płodu (czyli grubość warstwy podskórnej) czy brak kości nosowej.
Problemem może być również nadmierny wzrost główki w porównaniu z normami. Taka sytuacja może być objawem makrosomii, czyli nadmiernego wzrostu płodu spowodowanego np. cukrzycą ciążową mamy lub jej chorobami metabolicznymi.
Może to być również oznaka wodogłowia, czyli nadmiernego gromadzenia się płynu mózgowo-rdzeniowego w układzie komorowym mózgu, np. na skutek przepukliny oponowo-rdzeniowej. Wszystkie nieprawidłowości powinny skłonić lekarza do przeprowadzenia kolejnych, bardziej szczegółowych badań, które wykluczą wstępną diagnozę lub wskażą sposoby leczenia choroby.
