Nietolerancja glutenu: celiakia czy alergia? Objawy, dieta i badania

Nietolerancja glutenu ma kilka postaci. Możemy mówić o alergii na gluten, nadwrażliwości czy celiakii, czyli chorobie trzewnej. Czym objawia się nietolerancja glutenu i jak rozpoznać jej rodzaje? Jakie są zasady diety bezglutenowej?

Na nietolerancję glutenu cierpi coraz więcej dzieci. Co zawiera gluten? To mieszanina białek zapasowych – gluteniny i gliadyny – występująca w niektórych gatunkach zbóż (pszenicy, jęczmieniu, życie, owsie) i w każdym produkcie, w którego składzie są te zboża.

Jest ceniony przez piekarzy, gdyż podczas wyrabiania ciasta z mąki tworzy z wodą przestrzenną strukturę, nadającą ciastu ciągliwą konsystencję, a po wypieczeniu – charakterystyczną, porowatą strukturę.

Ale jest też jednym ze składników, które mogą wywoływać silną nietolerancję. Jeśli organizm go nie toleruje, wytwarza przeciwciała, które odpowiadają za różne przykre objawy, mogą też doprowadzić do uszkodzenia kosmków jelitowych.

Spis treści:

• Różne postacie nietolerancji glutenu
• Objawy nadwrażliwości na gluten
• Objawy alergii na gluten
• Celiakia, czyli choroba trzewna
• Dieta bezglutenowa
• Menu diety bezglutenowej

Czym się różni alergia pokarmowa od nietolerancji pokarmowej?

Różne postacie nietolerancji glutenu

Nietolerancja glutenu ma różne postacie. W zależności od tego, jakie objawy daje, i jakie są wyniki badań, możemy mówić albo o nadwrażliwości, albo o alergii, albo celiakii. Nie ma jednego testu na nietolerancję glutenu – każdą z przypadłości diagnozuje się w nieco inny sposób. 

Objawy nadwrażliwości na gluten 

U dzieci występuje stosunkowo rzadko. O nadwrażliwości na gluten można mówić wówczas, gdy po spożyciu potraw zawierających te białka występują pewne dolegliwości, jednak badania krwi wykluczyły zarówno celiakię (ze względu na brak charakterystycznych dla tej choroby przeciwciał tTG i EmA oraz braku zaniku kosmków jelitowych) a także alergię na pszenicę (poziom IgE jest w normie), za to we krwi mogą (choć nie zawsze tak jest) występować przeciwciała antygliadynowe AGA IgA lub IgG.

Objawy nadwrażliwości na gluten to to m.in. wysypka, uczucie ciągłego zmęczenia, bóle brzucha, biegunka, wzdęcia, zaparcia, pieczenie w przełyku, anemia, drętwienie kończyn, które pojawiają się w ciągu od kilku godzin do nawet kilku dni po spożyciu pokarmów zawierających gluten. Leczenie nadwrażliwości na gluten polega na czasowym (i pod kontrolą lekarza) stosowaniu diety bezglutenowej.

Zobacz także:

Alergia pokarmowa u niemowlaka

Celiakia u dzieci, czyli nadwrażliwość na gluten

Rozszerzanie diety: jak wprowadzać gluten do diety dziecka?

Wypróbuj koniecznie

Autor: redakcja

Cierpisz na nietolerancję glutenu lub celiakię? Indywiudalnie dobrana dieta pozwoli Ci z łatwnością wyeliminować gluten z menu, a przy tym jeść zdrowo, smacznie i bez wyrzeczeń. Skorzystaj z Jeszcolubisz, innowacyjnego systemu dietetycznego online od Poradnika Zdrowie i zadbaj o swoje zdrowie i dobre samopoczucie. Ciesz się świetnie dobranym menu i stałym wsparciem dietetyka już dziś! 

Sprawdź teraz

Objawy alergii na gluten

Gluten to drugi po mleku najczęstszy alergen pokarmowy – szacuje się, że nawet 25 proc. dzieci z alergią pokarmową może być nań uczulona. Objawy alergii na gluten mogą wystąpić zarówno niemal natychmiast po jego spożyciu (maksymalnie w ciągu godziny od posiłku), jak i w ciągu jednego, dwóch dni.

Reakcja natychmiastowa jest zależna od specyficznych przeciwciał IgE i objawia się wymiotami, biegunką, pokrzywką, wodnistym katarem, zmianami skórnymi przypominającymi AZS, a nawet skurczem oskrzeli i wstrząsem anafilaktycznym.

Reakcja opóźniona (niezależna od przeciwciał IgE) najczęściej objawia się atopowym zapaleniem skóry, biegunką i objawami ze strony układu pokarmowego. Alergię na gluten ciężko jest potwierdzić badaniami. Pewne znaczenie dla postawienia diagnozy ma oznaczenie poziomu przeciwciał IgE we krwi.

By mieć pewność, że jest to alergia, a nie celiakia, oznacza się poziom przeciwciał przeciwko endomyzjum mięśni gładkich IgAEmA lub przeciwko transglutaminazie tkankowej tTG (w przypadku alergii na gluten nie ma ich we krwi).

Testem, który może potwierdzić alergię jest dieta eliminacyjna z prowokacją glutenem, przeprowadzana pod kontrolą lekarza. Większość dzieci po pewnym czasie wyrasta z alergii na gluten. Zanim to nastąpi, muszą być na diecie bezglutenowej. 

Celiakia, czyli choroba trzewna

Celiakia jest chorobą immunologiczną o podłożu genetycznym. Chory maluch nie toleruje glutenu, który działa toksycznie na organizm, prowadząc do zaniku kosmków jelitowych (wypustek w jelicie cienkim, odpowiedzialnych za wchłanianie składników odżywczych).

Choroba może ujawnić się zarówno wkrótce po wprowadzeniu glutenu do diety,  jak i w okresie dojrzewania, a nawet później.

U dzieci najczęściej występuje pełnoobjawowa, klasyczna postać celiakii – jej objawy to bóle i wzdęcia brzucha, tłuszczowe lub wodniste biegunki, niski wzrost, zaburzenia rozwoju, nieprawidłowe przybieranie na wadze, utrata masy ciała, anemia, apatia.

Każdy z tych objawów to sygnał do pilnej wizyty u pediatry, który powinien skierować dziecko do gastroenterologa dziecięcego, a ten – zlecić testy na celiakię.

W przypadku podejrzenia tej choroby trzeba wykonać badania serologiczne z krwi, w których oznacza się stężenie dwóch z trzech przeciwciał: EmA, tTG, lub DGP (albo GAF), należy również wykonać badanie oceniające całkowity poziom IgA. Są one specyficzne dla celiakii i ich obecność we krwi zwykle potwierdza chorobę (ale ich brak jej nie wyklucza, zwłaszcza u bardzo małych dzieci).

Czytaj: Specjalna żywność dla małego alergika bez laktozy, mleka i glutenu

Dieta bezglutenowa 

Podstawą leczenia każdej formy nietolerancji glutenu jest dieta bezglutenowa, która – w zależności od diagnozy – trwa przez kilka, kilkanaście miesięcy, lub przez całe życie.

Jej jedyną zasadą jest wykluczenie z jadłospisu glutenu. Produkty glutenowe to wszystkie  te, które zawierają pszenicę, żyto, pszenżyto, orkisz, jęczmień i owies (jego uprawy w Polsce często zanieczyszczane są innymi, glutenowymi zbożami).

Dziecko cierpiące na nietolerancję glutenu nie może więc zjadać zwykłego makaronu, pieczywa, ani innych produktów z mąki glutenowej.

Trzeba je zastąpić bezglutenowymi odpowiednikami – można je łatwo rozpoznać po symbolu przekreślonego kłosa i oznaczeniach: „gluten-free”, „glutenfrei”, „sans gluten”, które świadczą o tym, że dany produkt nie zawiera tego białka.

Dziecko na diecie bezglutenowej może jeść ryby, jajka, warzywa i owoce, mięso, mleko, kasze, biały i brązowy ryż, pieczywo i inne produkty z mąki otrzymywanej ze skrobi pszennej bezglutenowej, a także m.in. z kukurydzy, amarantusa, gryki, soi, ryżu, quinoa, prosa, tapioki, manioku, sorgo.

Menu diety bezglutenowej

Jadłospis w diecie bezglutenowej powinien być urozmaicony, by dziecko w każdym posiłku dostawało produkty ze wszystkich grup żywnościowych. A czego jeść nie może? Oprócz tego, co oczywiste – czyli produktów wyprodukowanych z mąki glutenowej – również tych dań, w których gluten może być wykorzystywany w celu poprawy smaku lub konsystencji.

Może on znajdować się tam, gdzie się go trudno spodziewać: w rybach z puszki, wędlinach, owocach suszonych (posypywanych mąką, by się nie sklejały), a nawet w słodyczach i syropach (w postaci syropu glukozowo-fruktozowego, otrzymywanego z pszenicy i używanego do słodzenia). Dlatego warto dokładnie czytać etykiety.

Polecamy wideo: Alergia pokarmowa u dzieci

Alergia pokarmowa u dziecka może często stać się niebezpieczna dla jego życia. Jakie są metody leczenia alergii pokarmowej u dzieci i na co zwracać uwagę wybierając metodę leczenia - na te pytania odpowie nasz ekspert.