Hipogonadyzm - przyczyny, objawy i leczenie hipogonadyzmu

Termin hipogonadyzm oznacza zaburzenia czynności jajników u dziewczynek lub jąder u chłopców. Nieprawidłowości dotyczące produkcji hormonów płciowych mogą wynikać z wrodzonych zespołów genetycznych i prowadzić nawet do bezpłodności, czasami hipogonadyzm bywa jednak zjawiskiem całkowicie fizjologicznym. Przyczyn hipogonadyzmu wyróżnia się stosunkowo dużo – jakie więc może być podłoże wystąpienia tej patologii?

Spis treści

1. Czym jest hipogonadyzm?
2. Objawy hipogonadyzmu
3. Rodzaje hipogonadyzmu
4. Schorzenia, w których pojawia się hipogonadyzm

Czym jest hipogonadyzm?

Termin hipogonadyzm odnosi się do funkcji ludzkiego układu rozrodczego. W przebiegu tego problemu dochodzi do zaburzeń czynności jajników u kobiet lub jąder u mężczyzn. Zasadniczym zaburzeniem związanym z hipogonadyzmem jest niedostatek hormonów płciowych w organizmie – u kobiet dochodzi do zbyt małej ilości takich substancji, jak estrogeny czy progesteron, u mężczyzn problemy koncentrują się z kolei głównie wokół niedostatecznych ilości testosteronu.

Powyżej wymieniono aspekty dotyczące głównych hormonów płciowych, w przebiegu hipogonadyzmu u chorych obserwować można zbyt niskie ilości również i innych hormonów produkowanych przez gonady. Niedobory w przebiegu tych zaburzeń dotyczyć mogą też:

• hormonu antymullerowskiego,
• inhibiny,
• aktywiny,
• dehydroepiandrosteronu.

Objawy hipogonadyzmu

To, do jakich dolegliwości doprowadzi hipogonadyzm, zależne jest od momentu jego wystąpienia u pacjenta. Hipogonadyzm może być spowodowany obecnymi już od urodzenia mutacjami genetycznymi i doprowadzać do zaburzeń dojrzewania płciowego. U osób z taką przypadłością może nie dochodzić do rozwoju drugo- i trzeciorzędowych cech płciowych (takich jak np. piersi u dziewczynek czy pojawianie się owłosienia na ciele w miejscach typowych dla danej płci). Dodatkowo u dziewczynek może nie dochodzić do zapoczątkowania miesiączkowania, u chłopców z kolei zaburzona może być spermatogeneza. Ostatecznie hipogonadyzm doprowadzać może nawet do bezpłodności.

Hipogonadyzm może również pojawiać się dopiero w trakcie życia. Jako fizjologiczne zjawisko, w którym dochodzi do zaburzeń produkcji hormonów płciowych przez gonady, podać można kobiecą menopauzę. W takich przypadkach hipogonadyzm doprowadza do zahamowania miesiączkowania. U mężczyzn, u których do hipogonadyzmu dojdzie już w trakcie ich dorosłego życia, może z kolei dochodzić do upośledzenia procesu produkcji plemników.

Działania hormonów płciowych na organizm są bardzo rozległe, dlatego też w przebiegu hipogonadyzmu pojawiać się może szereg dolegliwości dotyczących nie tylko układu rozrodczego.

Wśród objawów hipogonadyzmu u kobiet wymienia się:

• wyciek różnego rodzaju treści z gruczołów piersiowych,
• osteoporozę,
• uderzenia gorąca,
• utratę włosów na ciele,
• obniżenie libido.

W przypadku mężczyzn objawy hipogonadyzmu mogą obejmować:

• zaniki mięśniowe,
• utratę owłosienia na ciele,
• spadek libido,
• zaburzenia koncentracji,
• poczucie zmęczenia,
• osteoporozę,
• zaburzenia erekcji,
• powiększenie gruczołów piersiowych.

Rodzaje hipogonadyzmu

U pacjentów z hipogonadyzmem odchylenia mogą dotyczyć nie tylko ilości estrogenów czy androgenów w organizmie. Dochodzić może również do nieprawidłowości w obrębie układów regulujących wydzielanie hormonów płciowych – zaburzenia mogą obejmować stężenia przysadkowych gonadotropin we krwi. W przebiegu hipogonadyzmu folikulotropina (FSH) oraz lutropina (LH) mogą być znacznie podwyższone – sugeruje to, że patologia znajduje się w jajnikach lub w jądrach i taką postać hipogonadyzmu określa się jako hipogonadyzm hipergonadotropowy. Możliwa jest również sytuacja, w której narządy rozrodcze nie produkują swoich hormonów przez to, że to przysadka nie wydziela stymulujących gonad gonadotropin. W takich przypadkach poziomy LH i FSH u pacjentów są niskie i istniejące u nich zaburzenia określa się jako hipogonadyzm hipogonadotropowy.

Schorzenia, w których pojawia się hipogonadyzm

Powyżej wymienione zostały dwa główne rodzaje hipogonadyzmu, do których doprowadzają odmienne stany chorobowe. W przypadku hipogonadyzmu hipergonadotropowego jego przyczynami mogą być:

• zespół oporności na gonadotropiny (związany z mutacjami receptorów dla folikulotropiny lub lutropiny),
• zespół Klinefeltera,
• zespół Turnera,
• zespół Swyera (czysta dysgenezja gonad),
• zespół zanikających jąder.

Hipogonadyzm ze zwiększoną ilością gonadotropin może pojawiać się w trakcie życia również u całkowicie zdrowych kobiet i stanowić zjawisko niejako fizjologiczne. Tak jest w przypadku okresu okołomenopauzalnego – jajniki w tym czasie stopniowo zmniejszają produkcję żeńskich hormonów płciowych, przez co dochodzi do zwiększonego wydzielania hormonów przysadkowych.

Inne są z kolei jednostki, które doprowadzają do hipogonadyzmu z niskimi poziomami gonadotropiny. Do tego stanu, czyli do hipogonadyzmu hipogonadotropowego, mogą prowadzić:

• konstytucjonalne opóźnienie wzrostu i wzrastania,
• zespół Kalmanna,
• wielohormonalna niedoczynność przysadki,
• tzw. izolowany hipogonadyzm hipogonadotropowy,
• hipoplazja kory nadnerczy związana z mutacją genu DAX1 i związane z nią opóźnienie dojrzewania płciowego,
• zespół Pradera-Williego,
• dysplazja przegrodowo-oczna.