Intubacja i ekstubacja - przebieg i możliwe powikłania

Intubacja polega na wprowadzeniu specjalnej rurki do wnętrza tchawicy. Jakie są wskazania do jej przeprowadzenia? Czy intubacja jest bezpieczna, czy też zabieg może prowadzić do groźnych powikłań? 

Spis treści

1. Jakie są wskazania do intubacji?
2. Przebieg i rodzaje intubacji
3. Czy intubacja może dawać jakieś powikłania?
4. Odwrotność intubacji: ekstubacja

Intubacja to jedna z metod udrażniania dróg oddechowych. Zabieg wykonywany może być zarówno planowo, jak i w stanach nagłych. Co prawda rzeczywiście wygląd sprzętu do intubacji może wzbudzać nieprzyjemne skojarzenia u niejednego rodzica, to jednak tak naprawdę zabieg ten nierzadko może nawet uratować pacjentowi życie lub zapobiegać pojawianiu się różnych komplikacji np. zabiegów chirurgicznych.

Jakie są wskazania do intubacji?

Intubacja przede wszystkim ma zapewnić prawidłowy przebieg wymiany gazowej u pacjentów. Pacjenci są intubowani podczas zabiegów chirurgicznych wykonywanych w znieczuleniu ogólnym, podczas których operowani otrzymali środki zwiotczające mięśnie. Dzięki takowemu postępowaniu zapewniane są choremu dostawy tlenu, a oprócz tego dzięki intubacji możliwe jest także podawanie pacjentowi wziewnych środków usypiających. Intubowanie operowanych pacjentów ma również na celu przeciwdziałanie zachłyśnięciom się przez nich treścią pokarmową, pochodzącą z żołądka.

Innym wskazaniem do intubacji jest konieczność stosowania u chorego oddechu zastępczego. Po przeprowadzeniu tego zabiegu możliwe jest zarówno wentylowanie pacjenta z wykorzystaniem respiratora, jak i z użyciem worka samorozprężalnego.

Intubację wykonuje się czasami również u pacjentów poddawanych resustytacji, zabieg wskazany bywa także u niektórych osób nieprzytomnych. U pacjentów zaintubowanych możliwe jest także odsysanie wydzieliny z dróg oddechowych poprzez wprowadzoną do nich rurkę intubacyjną.

>> Pobyt z dzieckiem w szpitalu: jakie prawa ma rodzic?

Przebieg i rodzaje intubacji

Celem intubacji jest umieszczenie rurki (zazwyczaj wykonanej z plastiku) w obrębie tchawicy. Rurkę tę wprowadza się przez usta (tak jest w przypadku intubacji ustno-tchawiczej) lub przez nos (wtedy intubacja nazywana jest intubacją nosowo-tchawiczą). Teoretycznie wydawać by się mogło, że wprowadzenie rurki do dróg oddechowych nie jest jakimś skomplikowanym zabiegiem, w praktyce jest jednak inaczej. Aby o tym przekonać, wystarczy wymienić chociażby sprzęt, który jest niezbędny do wykonania intubacji – konieczne do tego zabiegu są:

• rurka intubacyjne (dostępne są one w różnych rozmiarach – konkretna rurka dobierana jest chociażby w zależności od tego, ile lat ma pacjent),
• laryngoskop (przyrząd wyposażony w źródło światła oraz w końcówkę zwaną łopatką, służącą do uzyskania dostępu do krtani),
• kleszczyki,
• prowadnica do rurki krtaniowej,
• rurka ustno-gardłowa,
• bandaż,
• leki miejscowo znieczulające.

Intubacja nie jest zabiegiem prostym – zazwyczaj wykonują ją tylko jedni konkretni specjaliści, a mianowicie anestezjolodzy. W celu jej przeprowadzenia najpierw konieczne jest – z pomocą laryngoskopu – uwidocznienie krtani, a następnie odsłonięcie wejścia do tego narządu oraz uwidocznienie szpary głośni. Po wykonaniu tych czynności możliwe jest wprowadzenie rurki intubacyjnej, którą przez krtań umieszcza się w obrębie tchawicy.

>> Dziecko w szpitalu: jak przygotować dziecko do pobytu w szpitalu?

Opisane powyżej postępowanie to dopiero część zabiegu intubacji. Po wprowadzeniu rurki należy upewnić się, że rzeczywiście trafiła ona właśnie do tchawicy, a nie – przypadkowo – do przełyku. W tym celu lekarz obserwuje, czy klatka piersiowa pacjenta porusza się symetrycznie, a oprócz tego osłuchuje on klatkę piersiową oraz nadbrzusze. Sprawdzić, czy rurka intubacyjna została właściwie wprowadzona, można także dzięki wykonaniu oznaczeń wydychanego przez pacjenta dwutlenku węgla (w tym celu przeprowadza się tzw. kapnografię).

Zakończeniem intubacji jest (o ile rurka intubacyjna takowy posiada) uszczelnienie jej mankietu, a także umocowanie tej struktury w jamie ustnej pacjenta przy pomocy czy to rurki ustno-gardłowej, czy też bandażu.

Powyżej opisany został podstawowy przebieg intubacji. Wyróżnia się jednak również i inne rodzaje tego zabiegu, takie jak:

• intubacja szybka (wykonywana np. wtedy, kiedy zajdzie konieczność przeprowadzenia nagłej operacji),
• intubacja „na ślepo” (przeprowadzana w sytuacji, kiedy nie jest możliwe otwarcie ust pacjenta – ten typ intubacji wykonują tylko wyjątkowo doświadczeni lekarze),
• intubacja z użyciem bronchofiberoskopu (czyli urządzenia pozwalającego uwidocznić np. na monitorze wnętrze dróg oddechowych).

Czy intubacja może dawać jakieś powikłania?

Intubacja – tak samo jak dowolny inny medyczny zabieg – może skutkować wystąpieniem u pacjenta różnych powikłań. Do komplikacji intubacji zalicza się wspominane już wprowadzenie rurki intubacyjnej do przełyku, ale i umieszczenie jej w niewłaściwym miejscu w obrębie dróg oddechowych. Wprowadzenie tej struktury – zamiast do tchawicy – zbyt głęboko, do jednego z dwóch oskrzeli głównych, grozi wystąpieniem w obrębie jednego płuca rozedmy i odmy, w drugim płucu może z kolei pojawiać się w takiej sytuacji niedodma.

Jako inne powikłania intubacji wymienia się:

• uszkodzenia zębów (włącznie z ich wybiciem),
• urazy warg, podniebienia czy gardła, krtani lub tchawicy,
• wymioty podczas intubacji,
• zachłyśnięcie.

Teoretycznie możliwe powikłania intubacji mogą wzbudzać niechęć pacjentów do tego zabiegu, jednak podkreślić tutaj należy jeden aspekt. Jeżeli konieczność intubacji wynika z potrzeby ratowania życia pacjenta, to wtedy potencjalna utrata zęba przestaje być kluczowym aspektem. Oprócz tego anestezjolodzy rzeczywiście specjalizują się w intubacjach – im większe doświadczenie danego lekarza, tym mniejsze staje się po prostu ryzyko, że w trakcie lub po intubacji dojdzie do jakichś powikłań.

Odwrotność intubacji: ekstubacja

Terminem odwrotnym do intubacji jest ekstubacja, czyli proces usunięcia rurki intubacyjnej z dróg oddechowych. Ekstubację wykonuje się zwykle wtedy, kiedy pacjent odzyskuje świadomość. Przed usunięciem rurki intubacyjnej istotne jest jednak upewnienie się, że chory będzie w stanie samodzielnie oddychać, a także że występują u niego prawidłowe odruchy (takie jak odruch kaszlowy), oraz że ma on możliwość odkrztuszania wydzieliny z dróg oddechowych.

Z wymienionych przyczyn na pytania rodzin, jak długo pacjent będzie musiał być zaintubowany, lekarze nie zawsze są w stanie odpowiedzieć. Jeżeli intubacja ma być przeprowadzana z powodu wykonywania planowej operacji, to zwykle w krótkim czasie od zabiegu (o ile stan pacjenta będzie na to pozwalał) dochodzi do usunięcia u niego rurki intubacyjnej. U chorych nieprzytomnych ekstubację przeprowadza się z kolei dopiero wtedy, kiedy ich stan ulegnie stabilizacji i odpowiedniej poprawie.