Szczelina odbytu u dzieci - przyczyny, objawy, dieta i leczenie

Szczelina odbytu u dzieci może wywoływać silny ból lub krwawienie z odbytu. Może również wywoływać zaparcia. Czym w ogóle jest szczelina odbytu? Jakie są przyczyny jej powstawania i możliwości leczenia tego schorzenia?

Krwawienie z odbytu u osób dorosłych najczęściej powodują żylaki odbytu (także hemoroidy po porodzie) oraz nowotwory końcowego odcinka przewodu pokarmowego. U dzieci natomiast krwawienie z odbytu najczęściej powiązane jest z występowaniem szczeliny odbytu. Czym jest szczelina odbytu i na czym polegają metody jej leczenia?

Spis treści

1. Co to jest szczelina odbytu
2. Przyczyny szczeliny odbytu u niemowląt
3. Przyczyny szczeliny odbytu u starszych dzieci
4. Objawy szczeliny odbytu u dzieci
5. Szczelina odbytu a zaparcia
6. Rozpoznawanie szczeliny odbytu u dzieci
7. Leczenie szczeliny odbytu: metody zachowawcze oraz zabiegowe
8. Leczenie szczeliny odbytu: metody farmakologiczne
9. Metody zapobiegania szczelinie odbytu

Co to jest szczelina odbytu

Mianem szczeliny odbytu określa się nic innego, jak podłużnego kształtu ubytek w obrębie błony śluzowej wyściełającej kanał odbytu. Ubytek ten może mieć różną wielkość – zazwyczaj im jest on większy, tym intensywniejsze są doświadczane przez pacjenta objawy. Wyróżnia się dwa rodzaje szczeliny odbytu:

• postać ostrą, w przypadku której rana obecna jest przez stosunkowo krótki czas
• postać przewlekłą, gdzie istniejący ubytek błony śluzowej odbytu utrzymuje się zdecydowanie dłużej (nawet przez wiele tygodni)

Szczelina odbytu może się rozwinąć zarówno u dorosłego, jak i u dziecka. Sam charakter schorzenia w obu grupach wiekowych zasadniczo jest analogiczny, odrębności dotyczą jednak przede wszystkim przyczyn szczeliny odbytu u dzieci i u osób dorosłych.

Przyczyny szczeliny odbytu u niemowląt

Błona śluzowa odbytu jest w pewnym stopniu rozciągliwa, nie jest on jednak niezniszczalna – wtedy, kiedy poddawana ona jest zbyt dużemu obciążeniu, może zwyczajnie pękać, czego skutkiem bywa wytworzenie się właśnie szczeliny odbytu.

Ubytki błony śluzowej odbytu – w postaci ostrej i szybko przemijającej – dość często spotykane są u najmłodszych (czyli u noworodków i niemowląt), z jakiego jednak powodu tak się dzieje – tego nie wiadomo.

Zobacz również: Jak często niemowlę robi kupkę?

Krew w kale dziecka. Przyczyny pojawienia się krwi w stolcu

Przyczyny szczeliny odbytu u starszych dzieci

Zdecydowanie bardziej znane są przyczyny szczeliny odbytu u 3-letnich dzieci i tych dużo starszych. U nich podstawowym problemem, który może prowadzić do ubytków błony śluzowej odbytu, są zaparcia.

Stolec, który jest zbity i którego jest dużo, oddawany jest ze znacznie większym wysiłkiem – odczuwa to nie tylko pacjent, ale i, mówiąc kolokwialnie, błona śluzowa jego odbytu, która finalnie może pękać.

Nie tylko jednak zaparcia stanowią możliwą przyczynę szczeliny odbytu u dzieci. Wspomnieć tutaj warto i o innych zaburzeniach sprzyjających temu problemowi, takich jak biegunki czy nadmierne napięcie mięśni zwieraczy odbytu.

Innymi jeszcze możliwymi przyczynami szczeliny odbytu, które są jednak zdecydowanie bardziej charakterystyczne dla osób dorosłych, niż dla dzieci, są zapalne choroby przewodu pokarmowego (np. choroba Leśniowskiego-Crohna) czy nowotwory przewodu pokarmowego.

Objawy szczeliny odbytu u dzieci

Dolegliwości występujące u pacjenta ze szczeliną odbytu mogą być naprawdę różnorakiego rodzaju – u niektórych pacjentów, poza tym, że widoczny jest u nich ubytek błony śluzowej, nie występują żadne objawy. Dużo jednak częściej przebieg choroby jest zdecydowanie odmienny.

Przede wszystkim pacjenci typowo skarżą się na ból, głównie towarzyszy on oddawaniu stolca. Dodatkowo zauważać mogą oni ślady krwi na papierze toaletowym (krwawienie z odbytu), ale i objawem szczeliny odbytu mogą być pieczenie lub świąd w tejże okolicy ciała.

Szczelina odbytu a zaparcia

U dzieci dość charakterystycznym dla szczeliny odbytu zaburzeniem są zaparcia. Nie tylko są one podstawową przyczyną choroby w tej grupie wiekowej, ale i szczelina odbytu może do nich doprowadzać.

Jak wspomniano wyżej, ból u chorych z ubytkiem śluzówki odbytu pojawia się głównie w związku z wypróżnianiem się. Aby zapobiegać temu zjawisku dziecko może zwyczajnie wstrzymywać oddawanie stolca, co ostatecznie może skutkować zaparciami. To jest zwyczajnie groźne – utrzymujące się u pacjenta zaparcia zmniejszają szanse na szybkie wygojenie się szczeliny odbytu.

Rozpoznawanie szczeliny odbytu u dzieci

Postawienie diagnozy szczeliny odbytu u dzieci zasadniczo nie nastręcza lekarzom większych trudności – wystarczające jest zazwyczaj dokładne obejrzenie okolic odbytu i zaobserwowanie charakterystycznych dla schorzenia zmian.

W razie konieczności wykluczenia innych przyczyn występujących objawów wykonywane są również badania: badanie per rectum (polegające na wprowadzeniu palca do wnętrza odbytu) czy też badanie rektoskopowe (pozwalające na obejrzenie fragmentu odbytnicy). Przykładowym problemem, który może być zaobserwowany w badaniu rektoskopowym, są zalegające w jej wnętrzu masy kałowe.

Zobacz również: Wypadanie odbytu - objaw poważnej choroby u dzieci

Choroba Hirschprunga - przyczyny, objawy, leczenie

Leczenie szczeliny odbytu: metody zachowawcze oraz zabiegowe

Rodzice dziecka, które zmaga się ze szczeliną odbytu – chociażby przez ryzyko silnego bólu u malucha – mogą wręcz być przerażeni po usłyszeniu od lekarza takiej diagnozy. Większość szczelin odbytu u dzieci przemija w ciągu nawet kilku tygodni, znikając samoistnie.

Rodzice jednak mogą nie chcieć czekać na to, aż szczelina odbytu u ich dziecka sama się zagoi. Szczęśliwie istnieją sposoby na przyspieszenie regeneracji uszkodzonej śluzówki odbytu.

Jednym z podstawowych oddziaływań, które są zalecane w przypadku szczeliny odbytu, są zmiany dietetyczne. Warto dbać o odpowiednie nawodnienie dziecka, a także o to, aby jego dieta była bogatoresztkowa (zawierająca duże ilości błonnika) – zapobiega to zaparciom, których występowanie znacząco utrudnia gojenie się szczeliny odbytu.

Dziecku można również podawać (w formie czopków) środki zmiękczające stolec i ułatwiające jego wydalanie.

Leczenie szczeliny odbytu: metody farmakologiczne

Wśród metod leczenia szczeliny odbytu u dzieci wymienić można również i leczenie farmakologiczne. W tym przypadku wykorzystywane mogą być zarówno leki w postaci miejscowej i doustnej, jak i preparaty mające różne mechanizmy działania, np. leki przeciwzapalne (takie jak sterydy) czy środki wpływające na napięcie zwieraczy odbytu (np. diltiazem czy nitrogliceryna).

Nigdy jednak nie wolno podawać dziecku żadnych leków bez porozumienia się z lekarzem – dopiero wtedy, kiedy medyk rzeczywiście zaleci ich stosowanie, możliwe jest bezpieczne przeprowadzenie farmakologicznego leczenia szczeliny odbytu u dzieci.

Ostatecznością w leczeniu choroby (zarezerwowaną przede wszystkim dla chorych z przewlekłą szczeliną odbytu) są zabiegi chirurgiczne. Z częścią z nich związane jest ryzyko późniejszego nietrzymania stolca (wiele operacji polega na dokonaniu ingerencji w struktury zwieraczy odbytu), dlatego też leczenie chirurgiczne proponowane jest raczej tylko tym pacjentom, u których wszelkie inne możliwości terapeutyczne nie przyniosły oczekiwanych efektów.

Metody zapobiegania szczelinie odbytu

W pełni wyeliminować ryzyka szczeliny odbytu najzwyczajniej w świecie się nie da, zredukować je w dużym stopniu można dzięki ograniczeniu ryzyka wystąpienia czynników jej sprzyjających. Mowa tutaj o zaparciach.

Odpowiednia, bogata w błonnik dieta, a także nawadnianie oraz aktywność fizyczna i utrzymywanie właściwej higieny wypróżnień (w postaci chociażby nieodwlekania momentu oddania stolca) zdecydowanie redukują ryzyko wystąpienia zaburzeń wypróżniania i przez to zmniejszają możliwość wytworzenia się szczeliny odbytu u dziecka.