Wirusowe zapalenie mózgu – co to za choroba?

Wirusowe zapalenie mózgu to schorzenie, które spotykane jest przede wszystkim u dzieci oraz osób starszych. Jakie objawy sugerować mogą właśnie zapalenie mózgu i czy choroba ta jest rzeczywiście aż tak niebezpieczna, jak może się potencjalnie wydawać?

Spis treści

1. Jakie patogeny mogą wywołać wirusowe zapalenie mózgu?
2. Kto jest najbardziej zagrożony?
3. W jaki sposób można się zarazić?
4. Jakie mogą być objawy wirusowego zapalenia mózgu?
5. Jakie badania pomagają w diagnozie?
6. Jak przebiega leczenie wirusowego zapalenia mózgu?
7. Jakie są rokowania pacjentów z wirusowym zapaleniem mózgu?

Zapalenie mózgu wywoływane może być przeróżne patogeny, bo zarówno przez drobnoustroje bakteryjne, grzyby, jak i przez wirusy. Najczęściej jednak za schorzenie odpowiadają ostatnie z wymienionych organizmów, które mogą prowadzić do wystąpienia wirusowego zapalenia mózgu. Z artykułu dowiesz się:

1. Jakie patogeny mogą wywołać wirusowe zapalenie mózgu?
2. Kto jest najbardziej zagrożony?
3. W jaki sposób można się zarazić?
4. Jakie mogą być objawy wirusowego zapalenia mózgu?
5. Jakie badania pomagają w diagnozie?
6. Jak przebiega leczenie wirusowego zapalenia mózgu?
7. Jakie są rokowania pacjentów z wirusowym zapaleniem mózgu?

Jakie patogeny mogą wywołać wirusowe zapalenie mózgu?

Wirusów, które mogą odpowiadać za wirusowe zapalenie mózgu, wyróżnia się stosunkowo dużo – jako przykładowe z nich można podać:

• wirusa kleszczowego zapalenia mózgu,
• wirusa opryszczki zwykłej (HSV),
• cytomegalowirusa (CMV),
• wirusa świnki,
• wirusa ospy wietrznej,
• wirusa odry,
• arbowirusy (które wywołują m.in. takie schorzenia, jak gorączka Zachodniego Nilu, japońskie zapalenie mózgu, denga czy żółta febra),
• wirusa Epsteina-Barr (EBV).

Podkreślić trzeba, że w różnych rejonach świata za wirusowe zapalenie mózgu odpowiadać mogą całkowicie odmienne gatunki patogenów wirusowych – uzależnione to jest od tego, jakie jest rozpowszechnienie wirusów w odmiennych rejonach świata.

Czytaj: Meningokoki - objawy, leczenie, szczepionka na meningokoki

Przykładowo w Polsce prawie połowę spośród wszystkich zachorowań na wirusowe zapalenie mózgu wywołuje wirus kleszczowego zapalenia mózgu.

Kto jest najbardziej zagrożony?

Wirusowe zapalenie mózgu rozwinąć się może u człowieka w dowolnym wieku, najczęściej jednak problem ten spotykany jest w skrajnych grupach wiekowych, to jest u najmłodszych oraz u najstarszych pacjentów. Wyszczególniane są jednak inne jeszcze niż wiek czynniki ryzyka wystąpienia tej choroby, którymi są:

• narażenie na ukąszenia kleszczy i innych owadów (np. komarów, szczególnie poza granicami naszego kraju),
• upośledzenie odporności (które może wynikać np. ze stosowania leków immunosupresyjnych po przeszczepie jakiegoś narządu, ale i z zakażenia wirusem HIV),
• braki w szczepieniach obowiązkowych (szczególnie duże ryzyko zachorowania na wirusowe zapalenie mózgu mają te osoby, które nie były szczepione przeciwko odrze, śwince oraz różyczce).

Zwrócić uwagę należy również i to, że możemy znaleźć się w grupie zwiększonego ryzyka wystąpienia zapalenia mózgu także i wtedy, kiedy podróżujemy do rejonów świata, w których schorzenie to spotykane jest ze zwiększoną częstością.

Aby takowe ryzyko ograniczyć, warto – na pewien czas przed planowanym wyjazdem – zapoznać się ze szczepieniami, które są zalecane przed podróżą do danego rejonu świata i naprawdę dokładnie rozważyć, czy nie byłoby korzystne zaszczepienie się przeciwko często spotykanym w miejscu naszego urlopu chorobom.

Czytaj: Szczepienie na kleszcze: dlaczego warto je wykonać?

W jaki sposób można się zarazić?

Zarazić się patogenami, które są zdolne do wywołania wirusowego zapalenia mózgu, można na wiele różnych sposobów. Zdarza się, że drobnoustroje te docierają do organizmu drogą kropelkową, możliwe jest jednak i zarażenie się nimi na drodze bezpośredniego kontaktu z osobą, która sama jest nosicielem danego wirusa.

Istnieje również i możliwość, że zakażenie zostanie przeniesione z matki na dziecko w trakcie porodu – jako przykład można tutaj podać sytuację, gdzie w czasie rozwiązania ciąży u matki występują aktywne zmiany opryszczkowe w okolicach narządów rozrodczych.

Czytaj: Jak powstaje stan zapalny i jak pomóc dziecku?

W takim przypadku – przy porodzie naturalnym – noworodek może zakazić się wirusem opryszczki, co prowadzić może zarówno do wystąpienia u niego zapalenia płuc, jak i właśnie nawet wirusowego zapalenia mózgu.

Jakie mogą być objawy wirusowego zapalenia mózgu?

U zdecydowanej większości, bo według niektórych autorów nawet u aż 90% spośród wszystkich chorych z wirusowym zapaleniem mózgu, dominującymi dolegliwościami są objawy grypopodobne. Mowa tutaj o takich problemach, jak:

• gorączka,
• bóle głowy,
• bóle gardła,
• wymioty,
• kaszel.

Wymienione dolegliwości z całą pewnością można uznawać za bardzo niespecyficzne i w ogóle niesugerujące wirusowego zapalenia mózgu. W przebiegu tego schorzenia pojawiać się mogą jednak i inne, zdecydowanie bardziej niepokojące objawy, takie jak:

• nadwrażliwość na światło,
• drgawki,
• sztywność karku (objaw pojawiający się szczególnie wtedy, gdy u chorego poza zajęciem mózgu dojdzie również i do zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych),
• zaburzenia świadomości (czasami nawet w formie śpiączki),
• osłabienie siły mięśniowej,
• różnego stopnia paraliże,
• ruchy mimowolne (np. drżenia).

Czasami w przebiegu wirusowego zapalenia mózgu występować jeszcze i inne dolegliwości. Zdarza się bowiem, że ze schorzeniem powiązane są przede wszystkim znaczne zmiany zachowania pacjenta – np. człowiek, który dotychczas był dosłownie oazą spokoju, nagle stawać się może bardzo drażliwy.

Czytaj: Depresja dziecięca i depresja młodzieńcza - jak objawia się depresja i jak pomóc choremu dziecku?

Istnieje również możliwość, że w przebiegu choroby dojdzie do silnych wahań nastroju, które mogą odpowiadać swoim natężeniem nawet zaburzeniom depresyjnym. Część pacjentów, u których rozwinie się wirusowe zapalenie mózgu, staje się z kolei wyjątkowo agresywna.

Jakie badania pomagają w diagnozie?

Początkowo, po zgłoszeniu się pacjenta do lekarza, wykonywane jest u niego badanie neurologiczne – umożliwia ono wykrycie takich nieprawidłowości, jak chociażby zaburzenia siły mięśniowej czy sztywność karku.

Na samej jednak jego podstawie nie jest możliwe postawienie rozpoznania wirusowego zapalenia mózgu – do tego konieczne jest wykonanie innych jeszcze badań. Mowa tutaj o:

• badaniach krwi (dzięki którym możliwe jest potwierdzenie obecności we krwi pacjenta jakiegoś patogenu wirusowego, ale i wykrycie charakterystycznych ogólnie dla infekcji odchyleń, takich jak np. podwyższony poziom białych krwinek),
• badaniu płynu mózgowo-rdzeniowego (pozyskiwany on jest poprzez punkcję lędźwiową i w nim, podobnie jak we krwi, stwierdzona może zostać obecność wirusów),
• elektroencefalografii (EEG),
• badaniach obrazowych (takich jak rezonans magnetyczny czy tomografia komputerowa głowy, które mają znaczenie przede wszystkim przy przeprowadzaniu diagnostyki różnicowej i wykluczaniu innych potencjalnych przyczyn doświadczanych przez pacjenta objawów).

Jak przebiega leczenie wirusowego zapalenia mózgu?

Przeprowadzenie dokładnej diagnostyki w przypadku podejrzenia wirusowego zapalenia mózgu jest kluczowe z tego powodu, iż leczenie może przebiegać różnie w zależności od tego, jaki dokładnie patogen odpowiada za chorobę u danego pacjenta.

W większości przypadków wykorzystywane jest przede wszystkim leczenie objawowe, bazujące na stałym monitorowaniu stanu pacjenta (leczenie odbywa się w warunkach szpitalnych) i podawaniu mu m.in. środków przeciwdrgawkowych, preparatów przeciwwymiotnych czy przeciwgorączkowych.

Ważne jest również odpowiednie nawodnienie, tutaj należy jednak podkreślić, że prowadzone jest ono z zachowaniem szczególnej ostrożności ze względu na to, że w przebiegu wirusowego zapalenia mózgu istnieje zwiększone ryzyko rozwinięcia się obrzęku mózgu.

Czytaj: Czym jest hemiplegia? Przyczyny i objawy porażenia połowicznego

W przypadku niektórych konkretnych typów choroby możliwe jest podawanie pacjentom środków przeciwwirusowych – jako przykłady można tutaj podać wirusowe zapalenie mózgu spowodowane przez wirusa opryszczki czy wirusa ospy wietrznej, w których leczeniu wykorzystywany może być lek przeciwwirusowy acyklowir.

Jakie są rokowania pacjentów z wirusowym zapaleniem mózgu?

Wirusowe zapalenie mózgu wydaje się poważnym schorzeniem i tak rzeczywiście jest, ogólnie jednak należy tutaj podkreślić, że – szczęśliwie – większość pacjentów wraca do pełnego zdrowia.

Zazwyczaj ostra faza choroby utrzymuje się przez maksymalnie kilka tygodni i po niej – po różnym czasie – dolegliwości chorego stopniowo ustępują. Czasami powrót do pełnej sprawności może zajmować nawet kilka miesięcy.

Czytaj: Zwolnienie lekarskie (L-4) na dziecko: kto, kiedy i na ile czasu może je otrzymać

Należy tutaj jednak z całą mocą podkreślić, że wirusowego zapalenia mózgu nigdy nie można bagatelizować – tak jak bowiem rzeczywiście przeważająca większość chorych wraca do zdrowia, tak u części pacjentów, u których choroba będzie miała agresywny przebieg, dochodzić może do wystąpienia uszkodzenia mózgu i ostatecznie różne dolegliwości – np. zmiany zachowania czy niedowład pewnych części ciała – mogą się u nich utrzymywać już do końca życia.