Zachłystowe zapalenie płuc u dzieci - co to za choroba i jak jej uniknąć?

Zachłystowe zapalenie płuc u dzieci pojawia się w konsekwencji dostania się jakiejś treści – pokarmowej, wymiocin czy śliny – do wnętrza dróg oddechowych. Wystąpić może ono u osoby będącej w dowolnym wieku, choroba stanowi jednak największe zagrożenie dla dzieci i seniorów. Jakie czynniki zwiększają ryzyko zachłystowego zapalenia płuc, jakie mogą być jego objawy i na czym opiera się leczenie tego schorzenia?

Zachłystowe zapalenie płuc (ang. aspiration pneumonia) to specyficzny rodzaj zapalenia płuc – określa się je mianem chemicznego i dochodzi do niego wtedy, gdy do dróg oddechowych dostaną się cząstki pokarmowe, treść wymiotna czy ślina.

Ogólnie – podobnie jak w przypadku typowego, infekcyjnego zapalenia płuc – choroba pojawić się może u pacjenta w dowolnym wieku, szczególnie jednak zagrożone wystąpieniem powikłań zachłystowego zapalenia płuc są dzieci oraz osoby starsze.

Spis treści

1. Przyczyny zachłystowego zapalenia płuc
2. Czynniki ryzyka zachłystowego zapalenia płuc
3. Zachłystowe zapalenie płuc u dzieci
4. Objawy zachłystowego zapalenia płuc
5. Rozpoznawanie zachłystowego zapalenia płuc
6. Leczenie zachłystowego zapalenia płuc
7. Rokowania pacjentów z zachłystowym zapaleniem płuc

Przyczyny zachłystowego zapalenia płuc

Ludzki organizm w pewien sposób jest przygotowany do tego, by zapobiegać zachłystowemu zapaleniu płuc. Wtedy bowiem, gdy do dróg oddechowych dostają się jakieś treści, które zdecydowanie nie powinny się tam znaleźć – takie jak np. pokarm – odruch kaszlowy ma na celu doprowadzić do ich usunięcia ze struktur układu oddechowego.

Nie u wszystkich jednak osób, z różnych powodów, do tego dochodzi i ostatecznie po aspiracji różnych materiałów rozwijać się może u nich właśnie zachłystowe zapalenie płuc.

W przebiegu zachłystowego zapalenia płuc zachodzi kilka różnych niekorzystnych dla organizmu procesów. Drogi oddechowe zostają podrażnione przez znajdujący się w nich materiał, co skutkować może uszkodzeniem śródbłonka i wystąpieniem lokalnego, śródmiąższowego obrzęku tkanki płucnej.

Po krótkim czasie w miejscu zlokalizowania ciała obcego dochodzi do napływu komórek układu odpornościowego, przez co rozwija się reakcja zapalna.

Dodatkowo warto wspomnieć o tym, że w aspirowanych treściach znajdować się mogą różne bakterie, których obecność w drogach oddechowych może sprzyjać pojawianiu się u chorych różnych objawów zachłystowego zapalenia płuc. Różnorakie tak naprawdę drobnoustroje mogą sprzyjać chorobie, najczęściej wspomina się jednak tutaj o takich patogenach, jak te z rodzaju Pseudomonas, Staphylococcus, Haemophilus czy Streptococcus.

Czytaj również: Niedotlenienie okołoporodowe noworodka: przyczyny, objawy, przeciwdziałanie

Pneumokokowe zapalenie płuc u dzieci: leczenie

Czynniki ryzyka zachłystowego zapalenia płuc

Nie wszyscy ludzie mają takie samo ryzyko zachłystowego zapalenia płuc – zwiększone dotyczy tych osób, u których występują różne patologie mające wpływ na przebieg procesu połykania. Wśród podstawowych czynników ryzyka choroby wymienić można przede wszystkim:

• choroby neurologiczne (takie jak np. miastenia, choroba Parkinsona czy udar),
• refluks żołądkowo-przełykowy,
• choroby gardła (takie jak np. rak gardła),
• zażywanie pewnych leków (przede wszystkim uspokajających oraz osłabiających napięcie mięśniowe),
• nadużywanie alkoholu,
• przyjmowanie narkotyków,
• zaniedbania higieniczne dotyczące zdrowia jamy ustnej (np. ubytki w uzębieniu, których posiadanie utrudnia właściwe przeżuwanie pokarmów).

Czynnikiem ryzyka zachłystowego zapalenia płuc, a w szczególności jego ciężkiego przebiegu, są także niedobory odporności. Mogą mieć one różne podłoże – osłabienie odporności wynikać może ze stosowania leków immunosupresyjnych po przeszczepienie narządowym, jak i z leczenia choroby nowotworowej czy chorowania na AIDS, pacjent może również cierpieć na jakiś rodzaj wrodzonego osłabienia odporności.

W przypadku osłabienia układu immunologicznego zmniejszają się szanse na to, że jego komórki będą w stanie zlikwidować znajdujące się w aspirowanym materiale patogeny – z tego powodu niedobory odporności mogą pogarszać przebieg zachłystowego zapalenia płuc.

Czy znasz te choroby wieku dziecięcego? Galeria

Zobacz galerię 5 zdjęć

Zachłystowe zapalenie płuc u dzieci

Zachłystowe zapalenie płuc u najmłodszych bywa spotykane nawet krótko po porodzie – dziać się tak może wtedy, gdy w okresie okołoporodowym dziecko zachłyśnie się wodami płodowymi. Czasami problem pojawia się zaś po krótszym lub dłuższym czasie od narodzin – w takiej sytuacji przyczyną może być posiadanie przez dziecko jakiejś wady rozwojowej, np. takiej, gdzie jego tchawica jest w nie pełni oddzielona od przełyku.

Zachłystowe zapalenie płuc u dzieci – szczególnie tych najmłodszych – ze względu na ich nie w pełni rozwinięty układ odpornościowy – jest zawsze bardzo poważnym schorzeniem, wymagającym jak najszybszego rozpoczęcia leczenia.

Objawy zachłystowego zapalenia płuc

Dolegliwości, które pojawiają się w przebiegu zachłystowego zapalenia płuc zasadniczo nie różnią się od tych, które spotykane bywają w przypadku innych postaci zapalenia płuc. Objawami, które mogą pojawiać się u chorych, mogą bowiem być:

• kaszel,
• ból w klatce piersiowej,
• duszność,
• wzmożenie potliwości,
• gorączka (nierzadko wysoka, sięgająca nawet 40 stopni Celsjusza),
• uczucie znacznego zmęczenia,
• trudności z połykaniem.

Dolegliwości u odmiennych chorych mogą się nieco od siebie różnić, istnieją jednak pewne objawy zachłystowego zapalenia płuc, które – w szczególności u dzieci i najstarszych pacjentów – przemawiają za koniecznością pilnego skonsultowania się z lekarzem. Takimi dolegliwościami są odkrztuszanie nietypowo zabarwionej (np. czerwonawej) plwociny oraz wysoka gorączka.

Rozpoznawanie zachłystowego zapalenia płuc

W diagnostyce zachłystowego zapalenia płuc znaczenie ma podstawowe badanie lekarskie, jak i pewne badania laboratoryjne. Wstępnie lekarz zbiera z pacjentem wywiad, a potem przeprowadza badania przedmiotowe, w którego przypadku najistotniejsze staje się osłuchiwanie klatki piersiowej.

Medyka zaniepokoić może przyspieszenie czynności serca (tachykardia), ale i stwierdzenie nieprawidłowych szmerów oddechowych, takich jak chociażby trzeszczenia czy rzężenia nad polami płucnymi.

Przy podejrzeniu zachłystowego zapalenia płuc wykonywane mogą być badania laboratoryjne, takie jak morfologia krwi czy badanie odkrztuszanej przez chorego plwociny. W przypadku choroby dochodzić może przede wszystkim do stwierdzenia w morfologii krwi leukocytozy, czyli zwiększenia liczby białych krwinek.

Badanie plwociny wykonuje się zazwyczaj w celu określenia lekowrażliwości bakterii na antybiotyki. Zlecane są zazwyczaj inne jeszcze badania, takie jak RTG klatki piersiowej czy oznaczenie markerów stanu zapalnego we krwi (takich jak OB., CRP czy prokalcytonina).

Leczenie zachłystowego zapalenia płuc

Nieleczone zachłystowe zapalenie płuc grozi bardzo poważnymi konsekwencjami, do których należy chociażby ryzyko rozwoju ropnia płuc czy też tego, że infekcja stanie się uogólniona i u chorego rozwinie się sepsa. Dodatkowo w przebiegu ciężkiej postaci choroby konieczna może być hospitalizacja, a czasami nawet i intubacja. Z tych właśnie powodów chorobę należy zdecydowanie jak najszybciej rozpoznawać i właściwie leczyć.

Leczenie zachłystowego zapalenia płuc opiera się na atybiotykoterapii – zazwyczaj wykorzystuje się leki o szerokim spektrum działania, czyli takie, które są skuteczne wobec wielu różnych gatunków bakterii. Wśród przykładowych antybiotyków, które mogą znaleźć zastosowanie w leczeniu schorzenia, wymienić można klindamycynę, meropenem oraz moksyfloksacynę.

Czytaj również: Biegunka poantybiotykowa - jak uniknąć powikłań po antybiotykoterapii

Ostre zapalenie oskrzeli u dzieci. Jakie są objawy i jak leczy się ostre zapalenie oskrzeli?

Rokowania pacjentów z zachłystowym zapaleniem płuc

Większość pacjentów z zachłystowym zapaleniem płuc, szczęśliwie, przeżywa – wpływ na ryzyko zgonu ma przede wszystkim to, jaki jest ogólny stan zdrowia pacjenta oraz to, jak szybko rozpoczęte zostanie leczenie choroby. Zachłystowe zapalenie płuc jak najbardziej może jednak skończyć się zgonem, dlatego też warto starać się minimalizować ryzyko jego wystąpienia.

Podczas spożywania posiłków należy zwyczajnie się nie spieszyć i przeżuwać pokarmy dokładnie, a następnie spokojnie je przełykać. Korzystnie jest także ograniczenie używek – w końcu chociażby nadużywanie alkoholu zwiększa ryzyko zachłystowego zapalenia płuc.