- Długoterminowe badania naukowe potwierdzają, że brak przyjaciół w dzieciństwie może podwoić ryzyko depresji w dorosłości
- Polska zajmuje niechlubne pierwsze miejsce w Europie pod względem skali przemocy rówieśniczej
- Raport CDC ujawnia, że większość rodziców błędnie ocenia, czy ich dziecko czuje się wystarczająco wspierane emocjonalnie
- Kompetencje społeczne to umiejętność, którą można wyćwiczyć z nawet 90-procentową skutecznością
- Etykietowanie dziecka jako samotnego to jeden z najczęstszych błędów, który pogłębia problem
Jak brak przyjaciół w dzieciństwie wpływa na przyszłość twojego dziecka?
Dziecięce przyjaźnie to znacznie więcej niż tylko wspólne budowanie zamków z piasku. To prawdziwy poligon doświadczalny dla rozwijającego się człowieka. Badanie, którego wyniki opublikowano na łamach Taylor & Francis, pokazuje, że już dla pięciolatków bliskie relacje z rówieśnikami są fundamentem do nauki regulacji emocjonalnej (czyli tego, jak radzić sobie z trudnymi uczuciami, np. złością czy rozczarowaniem). To właśnie w tych interakcjach maluchy szlifują kluczowe umiejętności społeczne i budują tak ważne poczucie przynależności do grupy.
Brak tych doświadczeń może mieć niestety długofalowe skutki. Wyniki 18-letnich obserwacji, udostępnione w bazie PubMed Central (PMC), sugerują, że osoby, które w dzieciństwie nie miały przyjaciół, mogą być w dorosłości niemal dwukrotnie bardziej narażone na problemy „skierowane do wewnątrz”, takie jak stany lękowe czy depresja.
Powody, dla których niektóre dzieci mają trudności z nawiązywaniem przyjaźni, są bardzo różnorodne i nie da się ich sprowadzić do jednej przyczyny. Jak słusznie zauważa portal parentingowy Bebesymas.com, każde dziecko ma własny styl budowania relacji. Niektóre są z natury bardziej wycofane i potrzebują po prostu więcej czasu, by kogoś poobserwować, zanim poczują się na tyle pewnie, by nawiązać kontakt. Problem pojawia się wtedy, gdy taka izolacja staje się stałym wzorcem, który zaczyna negatywnie wpływać na nastrój i samoocenę dziecka.
Czasem trudności wynikają z nie w pełni rozwiniętych umiejętności społecznych, a innym razem dziecko wie, jak się zachować, ale brakuje mu pewności siebie, by spróbować. Co ciekawe, jedno z badań opublikowanych w PMC pokazuje, że nawet nieśmiałość może mieć swoją dobrą stronę. Uśmiech połączony z odwracaniem wzroku może być sposobem małego dziecka na uspokojenie lęku i rozładowanie napięcia w nowej sytuacji towarzyskiej.
Samotność i przemoc rówieśnicza. Dlaczego w Polsce sytuacja jest alarmująca?
Kiedy przyjrzymy się sytuacji w Polsce, problem braku wsparcia rówieśniczego nabiera szczególnie poważnego wymiaru. Dane z raportu Fundacji DiversityPL są alarmujące, ponieważ aż 48,6% uczniów przyznało, że miało myśli samobójcze. Skalę tego kryzysu potwierdzają policyjne statystyki, na które powołuje się fundacja, mówiące o ponad dwóch tysiącach prób samobójczych wśród dzieci i młodzieży w samym tylko ubiegłym roku. Te liczby dobitnie pokazują, że poczucie osamotnienia i brak przynależności do grupy mogą być jednymi z czynników prowadzących do głębokich kryzysów psychicznych. Jak podkreślają eksperci, posiadanie przyjaciół to nie tylko element szczęśliwego dzieciństwa, ale także ważny wskaźnik zdrowia psychicznego.
Na trudności w nawiązywaniu relacji w naszym kraju mogą wpływać także inne czynniki. Jak czytamy w raporcie International Rescue Committee (IRC), który przywołuje badanie EU Kids Online, Polska niestety znalazła się na pierwszym miejscu w Europie pod względem częstości występowania przemocy rówieśniczej. Ten sam raport wskazuje, że ponad trzy czwarte ukraińskich dzieci uczących się w polskich szkołach doświadczyło agresji ze strony kolegów. Dodatkowo raport Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę „Children Count” pokazuje, że ponad jedna trzecia polskich dzieci to jedynacy.
Chociaż często oznacza to więcej uwagi ze strony rodziców, może jednocześnie ograniczać naturalne okazje do codziennego treningu umiejętności społecznych w domu, w kontakcie z rodzeństwem.
Naucz dziecko umiejętności społecznych. Ta metoda ma do 90% skuteczności
Najczęstszym, choć zwykle niezamierzonym błędem, jaki popełniamy jako dorośli, jest etykietowanie dziecka. Mówienie w jego obecności „on nie ma przyjaciół” lub nerwowe aranżowanie spotkań na siłę może tylko utrwalić w nim przekonanie, że coś jest z nim nie tak. Warto też pamiętać, że nasza, rodzicielska perspektywa bywa myląca.
Raport amerykańskiego Centers for Disease Control and Prevention (CDC) pokazuje ogromną różnicę w postrzeganiu wsparcia. Podczas gdy ponad 93% rodziców uważało, że ich nastoletnie dziecko otrzymuje odpowiednie wsparcie emocjonalne, tylko niecałe 59% nastolatków potwierdziło, że faktycznie czuje je zawsze lub w większości sytuacji. To ważny sygnał, by zamiast zakładać, więcej obserwować i po prostu rozmawiać.
Zamiast więc skupiać się na problemie, o wiele lepiej jest aktywnie modelować i uczyć pożądanych zachowań. Portal Bebesymas.com podpowiada, że umiejętności społeczne można świetnie rozwijać poprzez wspólną zabawę w domu, czytanie opowieści o przyjaźni czy codzienne, naturalne okazywanie empatii, która staje się dla dziecka wzorcem.
Skuteczność takiego podejścia potwierdzają dane. Jak informuje portal Silveira Behavior, powołując się na badania z zakresu Stosowanej Analizy Zachowania (metody terapeutycznej, która pomaga w nauce nowych, pomocnych zachowań), odpowiednio prowadzone treningi umiejętności społecznych przynoszą poprawę aż u 70-90% uczestników. To najlepszy dowód na to, że kompetencje społeczne są jak każda inna umiejętność, którą można wyćwiczyć, dając dziecku bezcenne narzędzia do budowania wartościowych i trwałych relacji na całe życie.
