Rak piersi od lat plasuje się w ścisłej czołówce występujących u kobiet chorób nowotworowych. Sposoby jego leczenia są różne – u chorych wykorzystywana jest zarówno chemioterapia, jak i radioterapia oraz leczenie chirurgiczne. W przypadku tego ostatniego przez lata podstawową metodą było usunięcie piersi, czyli mastektomia. Obecnie zabieg nadal jest przeprowadzany i pozwala wielu pacjentkom powrócić do pełnego zdrowia, jednak od czasów, gdy zaczęto go wykonywać, zaszło wiele zmian dotyczących chociażby sposobu przeprowadzania operacji, jak i możliwości rekonstrukcji piersi.
Spis treści:
Wskazania do mastektomii
Podstawowym wskazaniem do mastektomii jest rak piersi – zabieg przeprowadzany bywa w przypadku:
- raka przewodowego in situ,
- raka piersi o pierwszym lub drugim stopniu zaawansowania,
- zaawansowanych, rozległych guzów piersi czy zapalnego raka piersi (w takim przypadku zazwyczaj operacja poprzedzona jest chemioterapią).
Mastektomii nie wykonuje się jednak wyłącznie u kobiet, u których wystąpił złośliwy nowotwór piersi. Co prawda jest to sytuacja rzadka, jednak zabieg przeprowadza się czasami także u pacjentek z nasilonym zwłóknieniem włóknisto-torbielowatym piersi czy też u tych kobiet, które wyjątkowo często odczuwają – z różnych powodów – ból w obrębie piersi.
Całkowicie inną przyczyną mastektomii bywa zmiana płci – z zabiegu korzystają czasami osoby transpłciowe, które przyszły na świat jako kobiety.
Mastektomia profilaktyczna
Od kilku lat o operacji tej mówi się więcej za sprawą znanej aktorki, Angeliny Jolie, która się na nią zdecydowała. Mastektomię profilaktyczną wykonuje się przede wszystkim u kobiet będących w grupie znacząco podwyższonego ryzyka wystąpienia raka piersi. To, czy kobieta się do takiej grupy zalicza, ocenia lekarz na podstawie wywiadu rodzinnego (liczne zachorowania u bliskich krewnych pacjentki).
Wskazaniem do mastektomii profilaktycznej może być również stwierdzenie u kobiety istnienia mutacji genetycznych, które znacząco predysponują do rozwoju złośliwych nowotworów piersi. Mowa tutaj o mutacjach genu BRCA – w przypadku mutacji BRCA 1 ryzyko raka piersi w ciągu całego życia może wynosić nawet 80%, u nosicielek genu BRCA 2 ryzyko to sięga natomiast 6%.
Trzeba natomiast pamiętać, że profilaktyczna mastektomia redukuje ryzyko raka piersi, ale nie całkowicie – ulega ono zmniejszeniu o około 90%. W związku z tym nawet te kobiety, które przebyły mastektomię profilaktyczną, nie są zwolnione od regularnego badania piersi i zwracania uwagi na wszelkie niepokojące symptomy dotyczące biustu.
Nawet jeżeli zabieg nie eliminuje całkowicie ryzyka nowotworu, wiele kobiet, które są nosicielkami zmutowanych genów BRCA i które go przebyły, ostatecznie odczuwa ulgę – wizja śmiertelnie groźnej choroby zostaje w końcu od nich w pewien sposób odsunięta.
Zachęcić do ewentualnego rozważenia profilaktycznej mastektomii może to, że od stycznia 2019 roku w Polsce operacja ta znajduje się w gronie zabiegów refundowanych przez Narodowy Fundusz Zdrowia.
Rodzaje mastektomii
Mastektomia to pojęcie dość ogólne – wyróżnia się bowiem kilka rodzajów tego zabiegu, które różnią się od siebie przede wszystkim rozległością i zakresem dokonywanych ingerencji. Usunięcie piersi może być przeprowadzane jako:
- mastektomia prosta: zabieg, w którym dochodzi do usunięcia całej tkanki gruczołu piersiowego, pozostawiana bez żadnych ingerencji jest natomiast zawartość dołu pachowego,
- mastektomia radykalna: najbardziej zaawansowana operacja, wykonywana głównie u pacjentek z rozległymi zmianami nowotworowymi; polega ona na usunięciu tkanki gruczołu piersiowego i pachowych węzłów chłonnych oraz mięśni piersiowych,
- mastektomia z pozostawieniem skóry piersi: zabieg polegający na usunięciu gruczołu piersiowego, otoczki oraz brodawki sutkowej, bez resekcji skóry piersi – wykonywany przede wszystkim u tych pacjentek, u których bezpośrednio po mastektomii ma zostać przeprowadzona rekonstrukcja piersi.
Mastektomia jest jednym z podstawowych, ale nie jedynym zabiegiem wykorzystywanym w leczeniu raka piersi. W przypadku niewielkich, nienaciekających i dobrze odgraniczonych od pozostałych tkanek gruczołu piersiowego zmian nowotworowych, przeprowadzane mogą być mniej radykalne zabiegi, takie jak:
- lumpektomia: operacja polegająca na usunięciu guza wraz z marginesem zdrowej tkanki; po tego rodzaju zabiegu pacjentki zazwyczaj kierowane są na radioterapię,
- kwadrantektomia: czasami określą się ją jako mastektomię częściową, operacja polega bowiem na resekcji jednego z czterech kwadrantów wyróżnianych w obrębie piersi, a dokładniej mówiąc tego z nich, w którego obrębie pojawił się nowotwór.
Przebieg mastektomii
To, jak dokładnie będzie przebiegała mastektomia, uzależnione jest przede wszystkim od tego, z jakiego powodu u danej pacjentki wykonywana jest ta operacja – wybór któregoś z wymienionych powyżej rodzajów mastektomii uzależniony jest chociażby od rozmiarów guza nowotworowego u chorej. Przed zabiegiem pacjentki proszone są o przestrzeganie pewnych zaleceń – dotyczyć one mogą np. zaprzestania przyjmowania na pewien czas przed operacją leków zmniejszających krzepliwość krwi.
Czytaj: Cytologia - co to za badanie i jak się do niego przygotować?
Sama operacja przeprowadzana jest w znieczuleniu ogólnym i zwykle zajmuje kilka godzin – czas ten może ulegać wydłużeniu wtedy, gdy bezpośrednio po resekcji tkanki gruczołu piersiowego przeprowadzana jest rekonstrukcja piersi. W trakcie mastektomii usuwany jest przede wszystkim miąższ gruczołu piersiowego, czasami resekcji podlegają również zajęte przez nowotwór węzły chłonne, a czasami także i mięsień piersiowy większy oraz mniejszy.
Postępowanie po mastektomii
Przez pewien czas po mastektomii pacjentka musi pozostawać w szpitalu – zazwyczaj, o ile nie wystąpią żadne komplikacje zabiegu, operowana jest hospitalizowana przez około 3-5 dni. Po tym czasie zostaje ona zwolniona do domu, w którym przez pewien czas powinna odpoczywać.
Całkowicie naturalne są różnego nasilenia dolegliwości bólowe po mastektomii, dlatego też pacjentki powinny zażywać zalecone im przez lekarzy środki przeciwbólowe. Kobieta, która przeszła zabieg usunięcia piersi, powinna na jakiś czas ograniczyć intensywny wysiłek fizyczny.
Aspektem, który często – całkowicie niesłusznie – bywa pomijany, jest opieka psychologiczna nad kobietą po mastektomii. Wiele pacjentek po zabiegu – szczególnie te, u których z jakichś przyczyn nie wykonano rekonstrukcji piersi – odczuwa skrępowanie, a czasami nawet i poczucie utraty kobiecości. Kobiety stają się czasami drażliwe, mogą całkowicie stracić chęć na zbliżenia ze swoim własnym mężem przez to, że czują się one po prostu okaleczone. Z tego względu bardzo ważne jest wsparcie psychologiczne – warto o nie zadbać jak najwcześniej, ponieważ zdarza się, że u kobiet, które z powodu choroby straciły jedną lub obie piersi, rozwija się w końcu depresja.
Możliwe powikłania
Po mastektomii, podobnie jak po każdej innej operacji, wystąpić mogą różne powikłania – na szczęście są one rzadkie. Ważne jednak jest to, aby pacjentki, które mają mieć wykonany taki zabieg, miały wiedzę o tym, jakie problemy mogą u nich wystąpić. Dzięki temu będą one mogły wcześnie zgłosić się do lekarza i ewentualne powikłania mastektomii będzie można opanować stosunkowo szybko. Wśród możliwych komplikacji zabiegu wymieniane są:
- krwawienia,
- zakażenia operowanej okolicy,
- obrzęk w obrębie ramienia (wynikający z zaburzeń przepływu chłonki, pojawiający się raczej wyłącznie u tych pacjentek, u których podczas mastektomii usunięte zostały węzły chłonne),
- zaburzenia czucia w obrębie ramion,
- rozwinięcie się krwiaka w sąsiedztwie operowanej okolicy.
Rekonstrukcja piersi po mastektomii
W dobie współczesnej chirurgii kobieta, która musiała przejść mastektomię, szczęśliwie nie musi – jak to bywało w przeszłości – korzystać z zakładanych protez mających za zadanie odtworzyć wyglądu biustu. Dostępne są bowiem operacje rekonstrukcji piersi. Tego rodzaju zabieg może być przeprowadzony zarówno bezpośrednio po mastektomii, jak i dopiero po pewnym czasie od usunięcia piersi.
Większość pacjentek preferowałaby mastektomię z jednoczesną rekonstrukcją piersi, nie zawsze jest to jednak możliwe. Odroczoną rekonstrukcję piersi przeprowadza się przede wszystkim wtedy, gdy sama mastektomia nie wieńczy leczenia raka piersi – chociażby u tych pacjentek, które mają rozległe zmiany nowotworowe, konieczna bywa radioterapia po zabiegu i dopiero po jej zakończeniu wykonuje się zabieg rekonstrukcji biustu.
Wbrew pozorom odroczona rekonstrukcja piersi ma swoje plusy – dzięki temu, że przeprowadza się ją po pewnym czasie (sięgającym zwykle minimum 6 miesięcy), można mieć pewność, że choroba została w pełni wyleczona.
Zarówno w przypadku rekonstrukcji piersi bezpośrednio po mastektomii, jak i odroczonego zabiegu wykorzystywane bywają podobne techniki. Do zrekonstruowania biustu u pacjentki wykorzystywane mogą być silikonowe implanty (takie same, jakie są stosowane podczas powiększania piersi), ale i własna tkanka pacjentki (zwykle tkanka tłuszczowa). Wtedy, gdy zabieg wykonywany jest przez doświadczonych chirurgów, zrekonstruowana pierś może być nie do odróżnienia od piersi, którą pacjentka utraciła.
Warto też dodać, że zabiegi rekonstrukcji piersi dla pacjentek po mastektomii (leczniczej czy profilaktycznej) są refundowane przez NFZ.
Przeczytaj także: Ciąża po leczeniu onkologicznym. Nowoczesne metody zachowania płodności
