Słowo psychoza powstało z połączenia dwóch greckich wyrazów: „psyche” oraz „osis”, które, kolejno, oznaczają duszę oraz szaleństwo. W ogólnym więc ujęciu można by powiedzieć, że psychozę opisywano w przeszłości jako szaleństwo duszy. Tak rzeczywiście jest – problem ten przejawia się nieprawidłowościami ze strony psychicznej.
Podkreślić tutaj trzeba to, że psychozy zasadniczo pojawiają się w populacji ludzkiej od samych jej początków – pierwsze wzmianki o tych zaburzeniach pojawiały się bowiem na długo przed nastąpieniem naszej ery, o zaburzeniach psychotycznych wspominał również m.in. i Hipokrates.
Spis treści:
Psychoza skutkiem ubocznym innych chorób
Rokowania pacjentów z psychozą
Przyczyny psychozy
Psychozy na przestrzeni wieków traktowane bywały bardzo różnie – pokutował chociażby pogląd, według którego pojawiające się u chorych odchylenia spowodowane miały być ich opętaniem przez jakieś demony czy nawet przez diabła.
Sytuacja – szczęśliwie – uległa jednak zmianie i dziś już wiadomo, że psychozy są po prostu zaburzeniami psychicznymi, a nie efektem opętania człowieka przez jakieś nieczyste siły.
Przyczynami psychozy są przede wszystkim zaburzenia oraz choroby psychiczne – problem ten pojawiać się może w przebiegu różnorodnych schorzeń należących do tej grupy. Najbardziej znaną z występowania urojeń czy omamów jednostką jest schizofrenia. Oprócz niej psychoza może rozwijać się i w przebiegu:
- zaburzeń nastroju (zaburzenia psychotyczne mogą pojawiać się w przypadku depresji, ale i w chorobie afektywnej dwubiegunowej),
- zaburzeń schizoafektywnych (stanowią one problem pośredni pomiędzy schizofrenią a zaburzeniami nastroju – w ich przebiegu pacjent zmaga się z objawami obu tych problemów, ich intensywność nie pozwala jednak rozpoznać ani samej schizofrenii, ani samych tylko zaburzeń nastroju),
- zaburzenia stresowego pourazowego,
- zaburzeń urojeniowych.
Psychoza skutkiem ubocznym innych chorób
Z psychozami stykają się jednak nie tylko psychiatrzy – problem ten mogą zaobserwować u swoich pacjentów lekarze zasadniczo każdej specjalności. Istnieje możliwość, że psychoza pojawi się w przebiegu jakichś chorób somatycznych. Jako przykłady tego rodzaju przyczyn psychozy wymienić można m.in.:
- choroby neurologiczne (np. stwardnienie rozsiane, padaczka czy zaburzenia otępienne lub udar mózgu czy nawet nowotwory ośrodkowego układu nerwowego),
- zakażenia (psychoza może być powiązana z zakażeniem wirusem HIV, jak i z wystąpieniem u chorego jakiejś neuroinfekcji),
- choroby endokrynologiczne (takie jak niedoczynność, ale i nadczynność tarczycy czy zespół Cushinga),
- niedobory żywieniowe (np. niedobór witaminy B12),
- zaburzenia elektrolitowe (m.in. zaburzenia ilości wapnia, sodu czy potasu we krwi),
- choroby autoimmunologiczne (np. toczeń rumieniowaty układowy, sarkoidoza),
- wrodzone choroby metaboliczne (takie jak np. porfiria).
Analizując powyższe doskonale widać, że przyczyn psychozy wyróżnia się naprawdę dużo. To jeszcze jednak nie wszystko – zdarza się, że tego rodzaju zaburzenia pojawiają się jako działanie niepożądane stosowania różnych leków.
Wiele różnych preparatów może doprowadzać do zaburzeń psychotycznych, jako przykłady można tutaj podać glikokortykosteroidy czy wigabatrynę (wykorzystywaną jako lek przeciwdrgawkowy).
Psychoza pojawiać się może również i u osób nadużywających substancji psychoaktywnych, takich jak alkohol czy różne narkotyki. W tym przypadku problem może rozwijać się zarówno w okresie przyjmowania takich środków, jak i w okresie abstynencji.
Czytaj:
5 sygnałów, które mogą świadczyć o depresji u dzieci
Depresja dziecięca i młodzieżowa - jak pomóc choremu dziecku?
Objawy psychozy
Psychozy zazwyczaj powiązywane są z objawami wytwórczymi, którymi są urojenia oraz omamy. Pierwsze z wymienionych to nieprawidłowe przekonania, o których prawdziwości pacjent jest jednak w pełni przekonany i żadne argumenty – nawet najbardziej racjonalne – nie są w stanie przekonać go do tego, że jego poglądy są niezgodne z rzeczywistością. Urojenia miewają bardzo różnorodną treść, stąd też wyróżnia się bardzo dużo ich rodzajów, takich jak m.in.:
- urojenia prześladowcze,
- urojenia owładnięcia (pacjent może mieć wrażenie, że ktoś kieruje jego działaniami),
- urojenia ksobne (w ich przypadku pacjent jest przekonany, że inni ludzi wyjątkowo są zainteresowani jego osobą),
- urojenia zazdrości,
- urojenia wielkościowe.
Drugim z wymienionych wyżej problemów były omamy (inaczej halucynacje). Mianem tym określa się występowanie u pacjenta doznań ze strony narządów zmysłów – np. zwidywanie jakichś postaci czy słyszenie jakichś głosów – które w rzeczywistości w ogóle nie istnieją. Omamy dzieli się właśnie ze względu na zmysł, którego dotyczą i w podstawowym podziale wyróżniane są:
- omamy wzrokowe,
- omamy słuchowe,
- omamy smakowe,
- omamy węchowe,
- omamy dotykowe.
Psychozy to jednak nie tylko urojenia i omamy – w przebiegu tych zaburzeń pojawiać się może i wiele innych nieprawidłowości. Można powiedzieć, że pacjent z zaburzeniami psychotycznymi ogólnie staje się oderwany od rzeczywistości:
- zmieniać się może jego myślenie (np. stawać się bardzo spowolniałe)
- trudne może być prowadzenie z nim rozmowy (dezorganizacja myślenia może sprawiać, że pacjent będzie na zadawane pytania odpowiadał zupełnie nieadekwatnie).
Dochodzić może do ogólnego pogorszenia jakości życia, nierzadkie jest też popadanie w apatię oraz odizolowanie się od innych ludzi, nawet od członków najbliższej rodziny.
Szczególne rodzaje psychozy
Biorąc pod uwagę chociażby okoliczności wystąpienia psychozy, wyróżnia się wiele ich różnych rodzajów. Można tutaj wspomnieć m.in. o występujących u kobiet psychozach poporodowej oraz menstruacyjnej.
Ciekawymi problemami są psychozy poalkoholowe – pojawiają się one zwykle u osób długotrwale nadużywających alkoholu i takowymi mogą być m.in. halucynoza alkoholowa czy zespół Otella (charakteryzujący się uporczywymi urojeniami zazdrości).
Czasami psychoza bywa… zaraźliwa. Mowa tutaj o tzw. obłędzie udzielonym, który polega na tym, że kiedy dwie osoby żyją ze sobą bardzo blisko i u jednej z nich dojdzie do rozwoju zaburzeń psychotycznych, podobny problem może wystąpić również i u tej drugiej osoby.
Warto tutaj podkreślić jedną bardzo ważną rzecz. Otóż zdarza się, że psychoza rozwija się u człowieka, który nie cierpi na żadne zaburzenia psychiczne, ani też na żadną z wymienionych wyżej innych chorób.
Możliwe bowiem jest wystąpienie zaburzeń psychotycznych po doświadczeniu jakichś bardzo ciężkich dla psychiki, traumatycznych wydarzeń – w takich jednak sytuacjach objawy psychotyczne utrzymują się zwykle przez stosunkowo krótki czas (mogą one ustępować całkowicie samoistnie, nawet bez wdrażania jakiegokolwiek leczenia).
Czytaj:
Czy istnieje psychoza menstruacyjna?
Jak rozpoznać psychozę poporodową?
Rozpoznawanie psychozy
Pacjent, który przejawia objawy psychotyczne, powinien zostać skonsultowany przede wszystkim przez psychiatrę. Specjalista tej dziedziny przeprowadza wtedy pełne badanie psychiatryczne, dzięki któremu jest on w stanie stwierdzić istnienie u badanego innych odchyleń od prawidłowego stanu psychicznego. Ich analiza umożliwia wysunięcie przypuszczenia, jaka dokładnie jednostka psychiatryczna doprowadziła do psychozy.
Nie tylko jednak psychiatrzy zajmują się badaniem pacjentów, u których wystąpią zaburzenia psychotyczne. Wspominano tu w końcu o tym, że problemy te wynikać mogą z różnych chorób somatycznych – zwłaszcza wystąpienie psychozy u osoby dotychczas zdrowej, i to nagłe, nasuwać może, że to właśnie choroba somatyczna doprowadziła do tego problemu.
Trudno byłoby tutaj wymienić wszystkie badania, które mogą być wykonywane w celu znalezienia organicznych przyczyn zaburzeń psychotycznych – ich wybór uzależniony jest od tego, jakie inne dolegliwości, poza psychozą, pojawiają się u chorego. Przykładowo przy podejrzeniu zaburzeń hormonalnych wykonywane mogą być różne badania laboratoryjne, wtedy zaś, gdy istnieje groźba, że u pacjenta istnieje guz mózgu, najistotniejsze stają się badania obrazowe.
Leczenie psychozy
To, jak będzie leczona psychoza, zależne jest od jej przyczyn. Wtedy bowiem, gdy wystąpiła ona z powodu zaburzeń hormonalnych, ich uregulowanie może rozwiązać problem – chociażby suplementacja hormonów tarczycy u osób z niedoczynnością tego narządu może skutkować ustąpieniem objawów psychotycznych.
W sytuacji zaś, kiedy objawy psychotyczne wynikają z guza mózgu, skuteczne jego leczenie – np. całkowita resekcja zmiany – również może pozwolić unormować stan psychiczny pacjenta.
Jeżeli zaś chodzi o leczenie stosowane w celu ustąpienia samych objawów psychozy, to w tym przypadku pacjentom zalecane są leki z grupy neuroleptyków (leki przeciwpsychotyczne, takie jak np. arypiprazol, olanzapina czy kwetiapina). Farmakoterapia stanowi również podstawę leczenia psychoz związanych z zaburzeniami psychicznymi. Poza nią, korzystnie na stan pacjentów wpływać może także psychoterapia.
Depresja jest już chorobą cywilizacyjną. Wideo
Rokowania pacjentów z psychozą
Nie sposób jednoznacznie powiedzieć, jakie są rokowania osób z psychozą. Wtedy bowiem, gdy objawy psychotyczne powiązane są z chorobą somatyczną, którą łatwo unormować – np. z zaburzeniami hormonalnymi czy nieprawidłowym poziomem elektrolitów – zaburzenia psychotyczne mogą ustępować i nigdy już nie nawracać.
Z kolei u tych pacjentów, u których objawy psychozy pojawiły się np. w przebiegu schizofrenii, ich rokowania mogą być już gorsze – choroba ta ma charakter przewlekły i szczególnie przy nieprawidłowym lub niedostatecznym leczeniu istnieje zagrożenie pojawianiem się u chorego nawrotów objawów psychotycznych.
