Szczepienia dziecka: obowiązkowe i zalecane

Rodzice powinni wiedzieć, kiedy i na jakie szczepienia się zdecydować, chcąc zapobiegać chorobom zakaźnym. Kalendarz szczepień dziecka obejmuje zarówno obowiązkowe szczepienia w bieżącym roku, jak i te zalecane np. przeciwko rotawirusom i meningokokom.

Spis treści

1. Szczepienia obowiązkowe
2. Szczepienia zalecane
3. Kalendarz szczepień dziecka
4. Szczepienia obowiązkowe niemowląt w 1. miesiącu życia
5. Szczepienia obowiązkowe w 2. miesiącu życia (7.-8. tydzień)
6. Szczepienia obowiązkowe w 3.- 4. miesiącu życia (po 6–8 tygodniach od poprzedniego szczepienia)
7. Szczepienia obowiązkowe w 5.- 6. miesiącu życia (po 6–8 tygodniach od poprzedniego szczepienia)
8. Szczepienia obowiązkowe w 7. miesiącu życia
9. Szczepienia obowiązkowe w 2. roku życia
10. Szczepienia obowiązkowe w 6. roku życia (okres przedszkolny)
11. Szczepienia obowiązkowe w 10. roku życia (szkoła podstawowa)
12. Szczepienia obowiązkowe w 14. roku życia (gimanzjum)
13. Szczepienia obowiązkowe w 19. roku życia (szkoła średnia)
14. Szczepienie na ospę
15. Szczepienia zalecane – rowatwirusy, meningokoki
16. Szczepienia bez bólu

Szczepienia dzieci zapobiegają rozwojowi wielu chorób poprzez wytworzenie odporności czynnej, podobnej do odporności naturalnej, która otrzymujemy po przebyciu zakażenia lub choroby. Dzięki wprowadzeniu szczepień obowiązkowych niektóre choroby udało się wyeliminować całkowicie.

Kalendarz szczepień dziecka obejmuje zarówno obowiązkowe szczepienia w bieżącym roku, jak i te zalecane np. rotawirusy, meningokoki. Szczepienia ochronne, które w nim znajdziemy dotyczą szczepienia niemowląt i starszych dzieci. Warto podkreślić, że od 2017 roku szczepienia przeciw pneumokokom znalazły się wśród szczepień obowiązkowych. Z refundacji szczepionki mogą skorzystać dzieci urodzone po 31.12.2016 r. oraz dzieci w innych grupach wiekowych (wcześniaki i dzieci z grup ryzyka do 5. roku życia). 

Rodzice powinni wiedzieć, kiedy i na jakie szczepienia się zdecydować, chcąc zapobiegać chorobom zakaźnym. Aby zminimalizować niepokój związany z podaniem szczepionki, należy zapoznać się dokładnie z kalendarzem szczepień dziecka oraz odpowiednio przygotować się do wizyty szczepiennej. 

Szczepienia obowiązkowe

Do szczepień obowiązkowych zaliczamy szczepienia przeciwko:

• gruźlicy,
• zakażeniom pneumokokowym,
• błonicy,
• krztuścowi,
• polio (poliomyelitis),
• odrze,
• śwince,
• różyczce,
• tężcowi,
• wirusowemu zapaleniu wątroby typu B,
• zakażeniom przeciwko Haemophilus influenzae typu B.

Dzieci z grup podwyższonego ryzyka szczepi się również przeciwko: ospie wietrznej, błonicy, tężcowi i wściekliźnie.

W 2018 nadal refundowane i obowiązkowe w określonych przypadkach są szczepienia na ospę (zmiana wprowadzona w kalendarzu szczepień 2016).

Szczepienia zalecane

Szczepienia zapewniają dziecku szerszą ochronę przed chorobami zakaźnymi, takimi jak:

• kleszczowe zapalenie mózgu,
• wirusowe zapalenie wątroby typu A (WZW typu A),
• grypa,
• zakażenie rotawirusowe,
• zakażenia meningokokowe.

Kalendarz szczepień dziecka

Szczepienia obowiązkowe niemowląt w 1. miesiącu życia

Pierwszą szczepionką dziecka jest WZW typu B, czyli Wirusowe zapalenie wątroby typu B (pierwsza dawka). Szczepionka podawana jest domięśniowo lub podskórnie.

Zaraz po urodzeniu, dziecku podawana jest także szczepionka na gruźlicę. Szczepienie noworodków przeciw gruźlicy oraz przeciw WZW typu B powinno być wykonane jednocześnie lub w innym możliwym terminie przed wypisaniem dziecka z oddziału noworodkowego.

Szczepienia obowiązkowe w 2. miesiącu życia (7.-8. tydzień)

Druga dawka WZW typu B oraz pierwsza szczepionki błoniczo-tężcowo-krztuścowej (DTP) oraz Haemophilus influenzae typu b.

Pierwsza dawka - szczepionki przeciw inwazyjnym zakażeniom STREPTOCOCCUS PNEUMONIAE, znanym jako pneumokoki (pierwsza dawka szczepienia podstawowego) 

Szczepienia obowiązkowe w 3.- 4. miesiącu życia (po 6–8 tygodniach od poprzedniego szczepienia)

To czas podania drugiej dawki szczepionki przeciw błonicy, tężcowi, krztuścowi oraz Haemophilus influenzae typu b, a także pierwszej dawki szczepionki przeciw polio.

W tym czasie (po ukończeniu 14. miesiąca życia) podaje się także drugą dawkę szczepienia podstawowego – szczepionki przeciw inwazyjnym zakażeniom STREPTOCOCCUS PNEUMONIAE 

UWAGA! U dzieci z przeciwwskazaniami do szczepienia przeciw krztuścowi szczepionką pełnokomórkową oraz u dzieci urodzonych przed ukończeniem 37. tygodnia ciąży lub urodzonych z masą urodzeniową poniżej 2500 g należy zastosować szczepionkę błoniczo-tężcowo-krztuścową z bezkomórkowym komponentem krztuśca (DTaP) – według wskazań producenta szczepionki. W przypadku orzeczenia przeciwwskazania do szczepienia przeciw krztuścowi należy zastosować szczepionkę błoniczo-tężcową (DT) – według wskazań producenta szczepionki.

Szczepienia obowiązkowe w 5.- 6. miesiącu życia (po 6–8 tygodniach od poprzedniego szczepienia)

Razem z trzecią dawką szczepienia podstawowego przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi, podaje się szczepionkę inaktywowaną IPV poliwalentną (1,2,3 typ wirusa).

Szczepienia obowiązkowe w 7. miesiącu życia

Trzecia dawka szczepionki WZW typu B.

Szczepienia obowiązkowe w 2. roku życia

• 13. miesiąc - trzecia dawka szczepienia podstawowego STREPTOCOCCUS PNEUMONIAE
• 13. - 14. miesiąc to czas szczepienie przeciw odrze, śwince i różyczce (pierwsza dawka szczepionki) - szczepionką autenowaną skojarzoną (szczepionka MMR)
• 16. - 18. miesiąc - czwarta dawka szczepionki przeciw błonnicy, tężcowi, krztuścowi.
• Haemophilus influenzae typu b

Szczepienia obowiązkowe w 6. roku życia (okres przedszkolny)

Pierwsza dawka przypominająca – błonnica, tężec, krztusiec oraz szczepionką inaktywowaną IPV poliwalentną (1,2,3 typ wirusa polio).

Szczepienia obowiązkowe w 10. roku życia (szkoła podstawowa)

Dawka przypominająca – odra, świnka, różyczka.

Szczepienia obowiązkowe w 14. roku życia (gimanzjum)

Szczepienie przeciwko błonicy, tężcowi, krztuścowi (druga dawka szczepienia przypominającego).

Szczepienia obowiązkowe w 19. roku życia (szkoła średnia)

 Szczepionka przeciwko błonicy i tężcowi (trzecia dawka szczepienia przypominającego).

Szczepienie na ospę

W określonych przypadkach szczepienie na ospę jest refundowane, ale też jest to szczepienie obowiązkowe:

Obowiązek dotyczy dzieci:1) do ukończenia 12 roku życia:a) z upośledzeniem odporności o wysokim ryzyku ciężkiego przebiegu choroby,b) z ostrą białaczką limfoblastyczną w okresie remisji,c) zakażone HIV,d) przed leczeniem immunosupresyjnym lub chemioterapią;2) do ukończenia 12 roku życia z otoczenia osób określonych w pkt 1, które nie chorowały na OSPĘ WIETRZNĄ;3) do ukończenia 12 roku życia, innych niż wymienione w pkt 1 i 2, przebywających w:a) zakładach pielęgnacyjno-opiekuńczych,b) zakładach opiekuńczo-leczniczych,c) rodzinnych domach dziecka,d) domach dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży,e) domach pomocy społecznej,f) placówkach opiekuńczo-wychowawczych,g) regionalnych placówkach opiekuńczo-terapeutycznych,h) interwencyjnych ośrodkach preadopcyjnych;4) innych niż wymienione w pkt 1–3, przebywających w żłobkach lub klubach dziecięcych.

Szczepienia zalecane – rowatwirusy, meningokoki

Rotawirusy

• podaje się dzieciom pomiędzy 6. a 24. tygodniem życia
• liczba dawek i schemat szczepienia – według zaleceń producenta szczepionki
• szczepionkę przeciw rotawirusom można stosować jednocześnie z innymi szczepionkami
• szczepionkę podaje się dosutnie

Szczepionka przeciwko inwazyjnemu zakażeniu NEISSERIA MENINGITIDIS (szczepionka na menigokoki)

• podaje się niemowlętom powyżej 2 miesiąca życia
• liczba dawek i schemat szczepienia – według zaleceń producenta szczepionki
• szczepionkę podaje się domięśniowo lub podskórnie

wskazania do podania szczepionki:

• dzieciom i osobom dorosłym narażonym na ryzyko inwazyjnej choroby meningokokowej; z bliskim kontaktem z chorym lub materiałem zakaźnym (personel medyczny, pracownicy laboratorium), przebywającym w zbiorowiskach (przedszkola, żłobki, domy dziecka, domy studenckie, internaty, koszary), osobom z zachowaniem sprzyjającym zakażeniu (intymne kontakty z nosicielem lub osobą chorą, np. głęboki pocałunek), osobom podróżującym.
• dzieciom i osobom dorosłym z wrodzonymi niedoborami odporności, z anatomiczną i czynnościową asplenią, zakażonym wirusem HIV, nowotworem złośliwym, chorobą reumatyczną, przewlekłą chorobą nerek i wątroby, leczonym ekulizumabem (napadowa nocna hemoglobinuria, atypowy zespół hemolityczno-mocznicowy), osobom leczonym immunosupresyjnie.
• dzieciom w wieku od 2 miesiąca życia z grup ryzyka zaburzeń odporności oraz szczególnie narażonym na zachorowanie nastolatkom i osobom powyżej 65. roku życia.

Szczepienia bez bólu

Obawa o ból podczas szczepień jest powszechna zarówno u dzieci, jak i rodziców. Specjaliści w przypadku wystąpienia bólu u dziecka rekomendują zapewnienie ciszy, spokoju lub puszczenie dziecku łagodnej muzyki, a także przystawianie do piersi, co znacznie obniża poziom stresu związanego ze szczepieniem (Jeśli nie karmisz piersią, a Twoje dziecko ma mniej niż 2 lata możesz przed szczepieniem podać dziecku do picia mieszankę mleczną lub słodki roztwór). Oprócz niefarmakologicznych sposobów łagodzenia bólu, eksperci zalecają zastosowanie leku znieczulającego miejscowo.**

Przypisy:

* WHO, Weekly epidemiological record, nr 39, 2015, vol. 90, s. 505–516.

** Taddio A., et al., Reducing pain during vaccine injections: clinical practice guideline, “Canadian Medical Association Journal” 2015, t. 187, nr 13, s. 975–982.