Jak prawidłowo wykonać resuscytację krążeniowo-oddechową (RKO) u dzieci?

Rodzic, niania czy przedszkolanka – zasadniczo każdy powinien wiedzieć, jak przeprowadzać RKO u dzieci. Zasady prowadzenia resuscytacji u dzieci nie są przecież tak naprawdę skomplikowane, a posiadanie wiedzy na ten temat zdecydowanie może uratować najcenniejsze, co tylko może być – ludzkie życie.

Resuscytacja krążeniowo-oddechowa (RKO) służy ratowaniu życia osób, u których doszło do zatrzymania krążenia i oddychania. O tym, jak bardzo istotna jest RKO, z pewnością przekona jeden fakt: otóż w sytuacji, kiedy resuscytacja rozpoczęta zostanie natychmiastowo, szanse przeżycia pacjenta wzrastają bardzo znacząco, bo nawet aż trzykrotnie.

Przeczytaj także: To powinien umieć każdy rodzic. Ratownik medyczny pokazuje, co robić, gdy dławi się niemowlę

Spis treści

1. RKO u dzieci: najważniejszy aspekt
2. Resuscytacja dzieci: jak wykonywać RKO u najmłodszych?
3. Jak długo prowadzić RKO u dzieci?
4. RKO u noworodków: odrębności

Wyróżnia się dwa rodzaje RKO: ALS (Advanced Life Support) oraz BLS (Basic Life Support). Pierwszy z wymienionych przeprowadzany jest przez osoby z wykształceniem medycznym. BLS z kolei powinien znać zasadniczo każdy z nas, ponieważ stanowi on uproszczoną wersję RKO, dzięki której naprawdę możemy uratować komuś życie.

Choć nagłe zatrzymanie krążenia i związana z nim potrzeba przeprowadzenia RKO najczęściej spotykane jest u osób dorosłych, to u dzieci również może zachodzić konieczność przeprowadzenia resuscytacji. Wypadek samochodowy, zadławienie się czy tonięcie to tylko przykłady sytuacji, w których może dochodzić do konieczności prowadzenia RKO u dzieci. Zasadniczo przebieg resuscytacji dzieci jest analogiczny jak u osób dorosłych, cechuje się on jednak pewnymi odrębnościami.

RKO u dzieci: najważniejszy aspekt

Podstawowym aspektem związanym z resuscytacją czy to dzieci, czy też osób dorosłych, jest bezpieczeństwo osoby udzielającej pomocy. ZAWSZE należy bowiem sprawdzić, czy w otoczeniu nie istnieją jakieś zagrożenia dla nas samych. Przykładowo, udzielając pomocy ofierze wypadku należy się upewnić, że chociażby nie istnieje groźba, że zostaniemy niezauważeni na jezdni i przez to potrąceni przez jakiś samochód. Udzielenie pierwszej pomocy ma w końcu na celu ratowanie życia, a nie zwiększenie ostatecznej liczby ofiar – to właśnie dlatego tak istotne jest upewnienie się, że resuscytację można prowadzić w bezpiecznych warunkach.

Przeczytaj także: Co zrobić kiedy dziecko wypije substancję żrąca? Pierwsza pomoc

Resuscytacja dzieci: jak wykonywać RKO u najmłodszych?

• Sprawdzenie przytomności

Pierwsze, co odbywa się podczas RKO u dzieci, to sprawdzenie, czy poszkodowany w ogóle jest przytomny. Można to zrobić po prostu mówiąc do dziecka, ewentualnie można spróbować je delikatnie dotknąć (szczególną ostrożność należy zachować jednak u dzieci, u których mogło dojść do urazu głowy lub kręgosłupa – w takowych sytuacjach dzieckiem zdecydowanie nie należy potrząsać ani czynić żadnych innych gwałtownych ruchów).

• Ocena oddechu

Jeżeli dziecko nie reaguje – oceń, czy oddycha. Sprawdza się to (jednocześnie) trzema zmysłami. Wzrokiem (obserwując, czy klatka piersiowa dziecka się porusza), słuchem (nadstawiając ucho i wysłuchując, czy słyszalny jest szmer oddechowy) oraz dotykiem (analizujemy, czy na policzku czujemy wydychane przez poszkodowanego powietrze). Podkreślenia tutaj wymaga to, że sprawdzenie oddechu nie powinno trwać zbyt długo – maksymalnie powinno to zająć 10 sekund. Jednocześnie można sprawdzić, czy u dziecka wyczuwalne jest tętno (ocenie podlega tętno na tętnicy szyjnej) – jest to jednak umiejętność, której nie musi posiadać każdy człowiek.

• Udrożnienie dróg oddechowych

W sytuacji, kiedy dziecko nie oddycha, należy udrożnić jego drogi oddechowe. W tym celu jedną dłoń kładziemy na czole poszkodowanego, a drugą – z pomocą kilku palców – unieść jego brodę ku górze. Warto jest wtedy zerknąć, czy w obrębie widocznych struktur gardła dziecka nie znajduje się np. jakieś ciało obce – w razie istnienia takowego, które jest wyraźnie widoczne, należy je usunąć.

• Uciskanie klatki piersiowej

Jeżeli dziecko nadal nie oddycha, i nie ma ono wyczuwalnego tętna - należy przystąpić do uciskania klatki piersiowej – i to od razu. Bezpośrednio przed rozpoczęciem ucisków należy wykonać 5 wstępnych wdechów ratowniczych u poszkodowanego (u dzieci ma to znaczenie przede wszystkim z tego względu, że u nich do zatrzymania krążenia dochodzi typowo w związku z zatrzymaniem oddechu).

W sytuacji, kiedy znajdujemy się z poszkodowanym sami, najpierw prowadzimy RKO u dziecka przez 2 minuty, potem dzwonimy po pomoc (numer 112 lub 999) czy szukamy AED (automatycznego defibrylatora zewnętrznego). Jeżeli zaś jest z nami ktokolwiek, to w tym czasie ta właśnie osoba dzwoni po pomoc.

Uciskanie klatki piersiowej w stosunku do oddechów powinno przebiegać w schemacie 30 ucisków na 2 wdechy (kiedy resuscytację u dziecka prowadzimy sami) lub 15:2 (w sytuacji, kiedy RKO udziela z nami ktoś jeszcze). Istotne jest tempo uciskania, powinno ono wynosić 100-120 ucisków na minutę. Ważne także jest to, na jaką głębokość i gdzie uciskamy klatkę piersiową:

• u niemowląt (dzieci poniżej 1. roku życia, z wyłączeniem noworodków) ucisk powinien być głęboki na 4 cm. Jeżeli udzielamy RKO sami, układamy 2 palce na środku klatki piersiowej (poniżej linii sutków). Kiedy jest z nami ktoś jeszcze, wtedy obejmujemy klatkę piersiową z obu stron, a następnie kciuki układamy na środku klatki piersiowej, również tuż poniżej linii sutków.
• u dzieci powyżej 1. roku życia, do okresu pokwitania, uciski wykonujemy na głębokość 5 cm. Obie lub jedną rękę (u wyjątkowo małych dzieci) kładziemy na dolnej części mostka.
• u młodzieży od okresu pokwitania uciskamy klatkę piersiową podobnie jak u osób dorosłych, to znaczy na głębokość 5-6 cm. W tym przypadku obie dłonie, splecione ze sobą, kładziemy w dolnej części mostka.

Aby uciskanie klatki piersiowej przebiegało prawidłowo, należy pamiętać o tym, że po każdym ucisku klatka piersiowa powinna zdążyć powrócić do wyjściowego kształtu (sprzed ucisku). Powinno się również dążyć do ograniczania czasu trwania przerw w uciskaniu – maksymalnie powinny one wynosić 10 sekund.

Po 30 lub 15 uciśnięciach wykonujemy wdechy u poszkodowanego. Aby były one skuteczne, trzeba pamiętać o kilku rzeczach. Podstawowym aspektem jest to, że trzeba podtrzymywać drożność dróg oddechowych. Oprócz tego należy tak przyłożyć swoje usta do ust poszkodowanego (lub ust i nosa w przypadku niemowląt), aby były one ze sobą w ścisłym kontakcie – w innej sytuacji może dochodzić do tego, że powietrze nie trafi do ciała ratowanego, a po prostu uleci bokiem.

Jak długo prowadzić RKO u dzieci?

Jeżeli znajdujemy się w miejscu, w którym mamy dostęp do AED – wykorzystajmy to urządzenie. Instrukcje jego obsługi znajdują się na nim, dodatkowo warto wspomnieć, że AED są tak skonstruowane, aby ich obsługa nie nastręczała trudności. Później należy kierować się instrukcjami wydawanymi przez automat – komunikaty głosowe poprowadzą naszym postępowaniem.

RKO u dzieci powinniśmy prowadzić zasadniczo do momentu, w którym poszkodowanemu powróci czynność układu krążenia. Przerywamy resuscytację wtedy, kiedy pacjent odzyskuje przytomność. W innych sytuacjach prowadzimy RKO tak długo, aż przybędzie pomoc medyczna. Czasami niestety trzeba na nią poczekać, w takiej sytuacji resuscytację przeprowadzamy dopóty, dopóki tylko mamy na to siłę.

Przeczytaj: Tak skrzywdzisz dziecko - 10 popularnych mitów na temat pierwszej pomocy

RKO u noworodków: odrębności

Resuscytacja noworodka (czyli dziecka, które ma mniej niż miesiąc) stanowi zasadniczo odrębne zagadnienie. Związane jest to chociażby z tym, kiedy najczęściej zachodzi potrzeba prowadzenia RKO u noworodka – mianowicie zazwyczaj dochodzi do tego bezpośrednio po przyjściu małego pacjenta na świat. W takiej sytuacji RKO prowadzi personel medyczny, który jest w stanie zapewnić dziecku odpowiednią wentylację (zazwyczaj to właśnie niedotlenie stanowi przyczynę zatrzymania krążenia u noworodka), a także prowadzić RKO według specjalnego schematu (w którym na 3 uciśnięcia klatki piersiowej przypada 1 wdech, dodatkowo wentylacja noworodka prowadzona jest z wykorzystaniem specjalistycznych przyrządów).