"Dziady" Adama Mickiewicza powstawały w 1832 roku w Dreźnie, stąd niekiedy nazywane są "Dziadami Drezdeńskimi". Uznaje się je za utwór ekspiacyjny. Autor, który czas Powstania Listopadowego (1830-1831) spędził poza granicami kraju, stara się swoim dramatem przeprosić czytelników, że nie dotarł na czas, by wziąć udział w narodowym zrywie.
Trzecia część "Dziadów" jest więc wyznaniem miłości do Ojczyzny, ukazaniem jej cierpienia i uznaniem jej szczególnego miejsca w historii świata.
Spis treści
"Dziady" - dramat romantyczny
Związki trzeciej części z całością cyklu oparte są na dwóch filarach, postaci głównego bohatera, Gustawa, który przybiera nowe imię Konrad oraz tytułowego obrzędu Dziadów, ludowej ceremonii przedstawionej w scenie IX.
Rozpatrując kompozycję dramatu, trzeba powiedzieć, że jest to utwór bardzo nowoczesny, zupełnie odbiegający od dramatu klasycznego. Fabuła jest rwana, fragmentaryczna, ma wiele wątków (ale żaden z nich nie jest do końca wyjaśniony) oraz ogromną ilość postaci (których ostateczne losy pozostają niedopowiedziane).
W dodatku całość jest mieszaniną gatunków, zawiera obszerny „Ustęp” o charakterze epickim a w skład całości wchodzi też liryczny wiersz „Do przyjaciół Moskali”.
Pod względem formalnym trzecia część "Dziadów" jest typowym przykładem dramatu romantycznego i jako taki stoi w opozycji do teatru klasycznego. Zrywa z zasadą trzech jedności, miejsca, czasu i akcji, na której budowano szkielet wcześniejszych utworów dramatycznych.
Prezentuje synkretyzm literacki, przez wprowadzenie do dramatu innych gatunków. Miesza świat, który znamy ze światem fantastycznym, poszczególne wątki prowadzi równolegle bez ścisłego związku przyczynowo-skutkowego.
Czytaj: Boska Komedia - streszczenie lektury
Lalka Bolesława Prusa, tom 1 - streszczenie lektury
Lalka Bolesława Prusa, tom 2 - streszczenie lektury
Treść dramatu
Akcja dramatu toczy się w latach 1820-1823 i prowadzona jest na dwóch płaszczyznach. Część scen odbywa się w więzieniu, w którym przebywają młodzi polscy patrioci, wśród nich Konrad, poeta i mistyk.
Obserwujemy jego rozterki wewnętrzne, bunt przeciwko Bogu i przemianę serca. Wszystko to na tle opowiadań współwięźniów, aresztowanych za spisek przeciw Caratowi.
Druga płaszczyzna to arystokratyczne salony, gdzie bawi się ówczesna śmietanka towarzyska. Mamy więc spotkanie towarzyskie w salonie warszawskim i bal u senatora Nowosilcowa, rosyjskiego, wysokiej rangi urzędnika. Jesteśmy świadkami zderzenia obrazu cierpiącej Ojczyzny symbolizowanej przez uwięzionych młodych spiskowców z wystawnym życiem przedstawicieli świata zaborców.
Oprócz tego kontrastu mamy też kontrast dwóch rzeczywistości przedstawianych w dramacie. Sceny realistyczne przeplatają się z mistycznymi, postacie ziemskie z tymi, które pochodzą z zaświatów, zjawami, diabłami i aniołami.
Czytaj: Potop - streszczenie lektury
"Dziady" i koncepcja mesjanizmu oraz prometeizmu
Warstwa publicystyczna Dziadów stanowi komentarz do współczesnych Mickiewiczowi wydarzeń. Nienawiść do zaborcy osiągająca szczyt w pieśni Konrada („Zemsta, zemsta, zemsta na wroga”).
Rozpacz z powodu klęski zrywu powstańczego i w końcu miłość do Ojczyzny posunięta aż do mesjanizmu, jest wyrazem jego przekonania, że Polska cierpi na wzór cierpienia Chrystusa, jako wybrana, by zostać odkupicielem narodów. Pojęcie to pojawia się w Widzeniu księdza Piotra.
Koncepcja mesjanizmu Polski, choć nie nowa, to jednak w okresie romantyzmu i epoki zaborów nabrała szczególnego znaczenia w chrześcijańskiej kulturze polskiej, którą starano się zachować za wszelką cenę mimo zakazów i ograniczeń stawianych przez zaborców.
W trzeciej cześć dziadów mamy również do czynienia z koncepcją prometeizmu, której wyraz oddaje Wielka Improwizacja, w której Konrad rozmawia z Bogiem, zastanawiając się nad losem poety i jego misją. Scena ta jest obrazem buntu przeciw Bogu, jednak wyrażonego dla dobra ludzkości.
