Czasownik to odmienna część mowy, która informuje nas o tym, co ktoś, lub coś – robił kiedyś, robi teraz, lub będzie robił w przyszłości, lub też co się z kimś, lub czymś dzieje – teraz, działo kiedyś, lub będzie działo.
Spis treści:
- Czasownik odmienia się przez:
- „Nie” z czasownikami utworzonymi od rzeczowników
- „Nie” z imiesłowami przymiotnikowymi
- „Nie” z czasownikami – ćwiczenia
Czasownik odmienia się przez:
- osoby – liczba pojedyncza – ja, ty, on, ona, ono i liczba mnoga – my, wy, oni, one,
- czasy – czas przeszły, (co działo się kiedyś), czas teraźniejszy (coś dzieje się teraz, w tej chwili) i czas przyszły (coś się będzie dziać w dalszej lub bliższej przyszłości),
- liczby – liczba pojedyncza i mnoga,
- tryby – oznajmujący (orzekający), rozkazujący i przypuszczający.
Występują również czynna i bierna strona czasownika.
Należy pamiętać, że „nie” z czasownikami piszemy zawsze oddzielnie, niezależnie od tego, w jakim czasie jest opisywana dana czynność, np.:
- Nie posprzątałam swojego pokoju (czas przeszły).
- Nie uczę się gry na fortepianie (czas teraźniejszy).
- Nie będę piec babki na święta (czas przyszły).
W podanych przykładach słowo „nie” oznacza zaprzeczenie danej czynności.
Czytaj: Jak pomóc dziecku z dysleksją?
Przysłówek: pytania, stopniowanie, ćwiczenia
„Nie” z czasownikami utworzonymi od rzeczowników
Problemy pojawić się mogą natomiast wtedy, kiedy słowo „nie” jest traktowane, jako przedrostek do rzeczownika, a nie zaprzeczenie czasownika, wtedy takie słowa (wyjątki) – piszemy łącznie (tak jak „nie” z rzeczownikami).
Do grupy wyjątków, czyli czasowników utworzonych od rzeczowników z przedrostkowym „nie” zalicza się: niedomagać, niedołężnieć, niedowidzieć, niedosłyszeć, nienawidzić, niecierpliwić, niepokoić. Przykłady:
- Niepokoi mnie twój bałagan w szafie.
- Nienawidzę tej jesiennej, szarej pogody.
- Niecierpliwię się bardzo mocno przed jazdą pociągiem.
Czytaj:: Liczebnik - co to za część mowy? Rodzaje, odmiana, ćwiczenia
Przysłówek: co to za część mowy?
„Nie” z imiesłowami przymiotnikowymi
Pisownia „nie” z czasownikami może sprawiać trudności również dlatego, że czasowniki bywają mylone z imiesłowami. Np.
- Odkąd mama Oli straciła pracę, one nie żyją na wysokim poziomie (czasownik).
- Nieżyjący reżyser Andrzej Wajda pozostawił po sobie olbrzymią spuściznę filmową (imiesłów o znaczeniu przymiotnika).
- Janek nie odrobił na czas pracy domowej (czasownik).
- Ten nowy kolega z boiska piłkarskiego jest nieustępliwy (imiesłów o znaczeniu przymiotnika).
Czytaj: Nie z przymiotnikami - jak prawidłowo piszemy nie z z przymiotnikami
Nie z przysłówkami - zasady pisowni i przykłady
Podsumowując teorię, zapamiętaj:
- „nie” z czasownikami piszemy oddzielnie,- wyjątki związane są z formą odrzeczownikową danego wyrazu,- nie myl czasowników z imiesłowami.
Każdy uczeń dobrze wie, że czasowniki piszemy rozdzielnie z „nie”, np.:
Czego Jaś się nie nauczył, tego Jan nie będzie umiał.
Co się odwlecze, to nie uciecze.
Bez pracy nie ma kołaczy.
Nie wywołuj wilka z lasu.
Nie rób drugiemu, co tobie niemiłe.
Gdyby kózka nie skakała, to by nóżki nie złamała.
„Nie” z czasownikami – ćwiczenia
A teraz trochę praktyki. Wykonaj z dzieckiem poniższe zadania i dyktando
1. Dyktando (wersja prostsza) „nie” z czasownikami. Rodzic dyktuje dziecku dyktando.
Nie chodź w góry, kiedy pogoda załamuje się. Nikt przecież nie wie, kiedy zerwie się silny wiatr, lub zacznie padać śnieg. Nie wychodzi się ze schroniska, kiedy jest alert pogodowy. Należy poinformować obsługę hotelową, w którą partię gór wybieramy się, aby najbliżsi nie martwili się, nie przeczuwali najgorszego i nie narzekali na ciebie i twoją postawę. Nie dopuść do tego, aby wyjść w góry w klapkach, bez picia, przekąski i nakrycia na głowę.
2. Uzupełnij zdania wyrażeniami z ramki: nie pójdzie, nie lubię, nie czuła, nie widziała, nie upiecze, nie spotka.
Ania … dzisiaj do szkoły, bo boli ją ucho i ma katar.Mama … ciasta, bo piekarnik odmówił posłuszeństwa.Poszkodowana kobieta … niebezpieczeństwa i … nadjeżdżającego samochodu.Antek … się z Jasiem, bo musi odrabiać lekcje.
3. Dyktando (wersja trudniejsza) „nie” z czasownikami i innymi częściami mowy. Rodzic dyktuje dziecku dyktando.
Pewnego dnia przyszedł w okolice domu Oli nieduży, niepozorny i nieszczęśliwy kotek. Był cały biały z niebieskimi oczkami. Nie miał obróżki, ani właściciela. Był niemiłosiernie głodny i brudny, potrzebował kąpieli i ogólnie pomocnej ręki człowieka. Nieśmiało rozglądał się po okolicy. Ola dojrzała przez niezamknięte okno kotka, nie wiedziała jednak jak poprosić mamę, aby ta zgodziła się przygarnąć niewiniątko.
Mama Oli niespodziewanie przekonała się, aby kotek zamieszkał z nimi. Dziewczynka nazwała go Figaro. Od teraz kotek nie musi już spać pod drzewem, nie musi jeść byle, czego, byle gdzie. Nie marznie na chłodzie i wietrze. Dziewczynka niepokoiła się tylko słabym apetytem kotka, ale i to minęło niebawem.
Kotek szybko przyzwyczaił się do rodziny i wyrósł na mądrego kota. Nadeszła zima i na dworze zrobiło się nieprzyjemnie. Figaro nieśmiało wystawiał nos z domu. Nie chciał zmoczy swojego futerka, raczej czekał niecierpliwie na poprawę pogody. Marzył nieśmiało o wiośnie, o cieple, słoneczku i miłych wycieczkach w koszyczku Oli. Nie znosił chłodu i z niecierpliwością wypatrywał pierwszych zwiastunów niechcącej jeszcze nadejść wiosny.
i
