- Badania uniwersyteckie dowodzą, że większość dzieci śpi o ponad godzinę krócej, niż zakładają ich rodzice
- Niedobór snu bezpośrednio zaburza równowagę hormonów głodu i sytości u twojego dziecka
- Naukowcy wskazują na istnienie w mózgu „przełącznika”, który aktywuje kluczowy hormon wzrostu wyłącznie podczas snu
- Brak odpowiedniej ilości snu osłabia połączenia w mózgu odpowiedzialne za zachowanie i samokontrolę
- Głęboki sen jest kluczowym momentem dla produkcji komórek odpornościowych zwalczających infekcje
Mózgowy przełącznik snu: Jak sen buduje mięśnie, spala tłuszcz i wzmacnia mózg dziecka
Sen to znacznie więcej niż tylko chwila odpoczynku po aktywnym dniu. To kluczowy czas, w którym organizm twojego dziecka intensywnie pracuje nad rozwojem, regulacją metabolizmu i dbaniem o równowagę psychiczną. Najnowsze odkrycia naukowe pomagają nam zrozumieć, jak niezwykle precyzyjne mechanizmy sprawiają, że głęboki sen jest fundamentem zdrowia. Naukowcy z University of California, Berkeley, w badaniu opublikowanym na łamach czasopisma „Cell”, zidentyfikowali w mózgu rodzaj „przełącznika”, który odpowiada za uwalnianie hormonu wzrostu właśnie podczas snu. Ten hormon jest niezbędny do budowy silnych mięśni i kości, a także pomaga w spalaniu tkanki tłuszczowej i utrzymaniu prawidłowego poziomu cukru we krwi. Jak podkreślają autorzy w serwisie UC Berkeley News, jego niedobory mogą niestety zwiększać ryzyko otyłości czy problemów z sercem w przyszłości.
Cały ten proces przypomina precyzyjnie wyreżyserowany spektakl dwóch substancji. Pierwsza z nich, hormon uwalniający hormon wzrostu (GHRH), działa jak zielone światło, pobudzając jego produkcję. Druga, somatostatyna, jest jak czerwone światło, które ją zatrzymuje. To właśnie podczas głębokiego snu non-REM (czyli tej fazy, kiedy organizm regeneruje się najintensywniej), zwłaszcza w pierwszej połowie nocy, hamujące działanie somatostatyny słabnie, a GHRH przejmuje inicjatywę. Analizy, na które powołuje się portal brandonpetersmd.com, pokazują, że u dzieci aż 70-80% dobowej produkcji tego kluczowego hormonu odbywa się właśnie wtedy. Co ciekawe, badacze odkryli też, że gromadzący się we krwi hormon wzrostu wysyła sygnał do obszaru w mózgu zwanego miejscem sinawym (to taki nasz wewnętrzny budzik), stopniowo przygotowując organizm do pobudki.
Godzina snu mniej, niż myślisz. Jak ukryty deficyt wpływa na mózg i zachowanie dziecka?
Wielu rodziców jest przekonanych, że ich pociechy przesypiają odpowiednią liczbę godzin, jednak rzeczywistość może wyglądać inaczej. Wyniki badania przeprowadzonego przez Brown University na grupie dzieci w wieku szkolnym, opublikowane w „Frontiers in Pediatrics”, mogą być zaskakujące. Aż 83% rodziców uważało, że ich dziecko śpi wystarczająco długo. Tymczasem urządzenia monitorujące sen pokazały, że tylko 14% dzieci faktycznie spełniało zalecane normy. Rodzice szacowali czas snu średnio na ponad 9,5 godziny, podczas gdy realnie wynosił on zaledwie 8 godzin i 20 minut. Ta różnica wynikała głównie z nieuwzględniania nocnych wybudzeń, które łącznie trwały średnio ponad 38 minut. Warto tu przypomnieć, że według zaleceń Amerykańskiej Akademii Pediatrii (AAP), dzieci w wieku od 6 do 12 lat powinny spać od 9 do 12 godzin każdej nocy.
Skutki niedoboru snu sięgają znacznie głębiej niż tylko poranne ziewanie. Badanie, którego wyniki znajdziemy w „Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism”, jasno pokazało, że dzieci śpiące krócej miały niższy poziom wydzielania hormonu wzrostu w nocy. Z kolei naukowcy z University of Georgia w publikacji na łamach „Brain and Behavior” odkryli coś równie ważnego. Okazuje się, że u nastolatków, którzy regularnie nie dosypiają, osłabiona jest łączność między kluczowymi obszarami mózgu odpowiedzialnymi za podejmowanie decyzji czy samoświadomość. Ta słabsza komunikacja neuronalna (czyli sposób, w jaki komórki nerwowe „rozmawiają” ze sobą) była bezpośrednio powiązana z częstszym występowaniem problemów z zachowaniem. To pokazuje, że sen nie tylko buduje ciało, ale także kształtuje mózg i wpływa na emocje naszego dziecka.
Jak niedobór snu zaburza apetyt i osłabia odporność twojego dziecka?
Przewlekły brak snu uruchamia w organizmie dziecka całą lawinę niekorzystnych zmian. Jak wynika z przeglądu badań opublikowanego przez Taheri i jego zespół, niedobór snu zaburza równowagę hormonów odpowiedzialnych za apetyt. Rośnie poziom greliny (nazywanej hormonem głodu, która wysyła sygnał „jestem głodny!”), a spada poziom leptyny (znanej jako hormon sytości, która mówi „dość, jestem najedzony!”). W efekcie dziecko może odczuwać głód nawet po obfitym posiłku. Badanie przytoczone przez portal activated.health potwierdza, że dorośli śpiący krócej mieli skłonność do przybierania na wadze i częściej sięgali po wysokokaloryczne przekąski. Z kolei badanie sfinansowane przez Narodowy Instytut Serca, Płuc i Krwi (NHLBI) wykazało, że ignorowanie potrzeby snu prowadzi do gromadzenia się tłuszczu brzusznego u mężczyzn i podwyższonego poziomu glukozy we krwi u kobiet.
Problem zaburzeń snu u najmłodszych jest powszechny na całym świecie i może dotyczyć, według różnych szacunków, nawet co drugiego dziecka. W Polsce, jak podkreślają autorzy badania pilotażowego opublikowanego w „Journal of Clinical Medicine”, wciąż brakuje standardowych narzędzi do oceny jakości snu u małych pacjentów. Tymczasem, jak wyjaśnia dr Asim Maqsood, specjalista medycyny snu z SSM Health, głęboki sen jest absolutnie kluczowy również dla odporności. To właśnie wtedy organizm produkuje cytokiny (specjalne białka, które działają jak mali żołnierze zwalczający infekcje) i aktywuje limfocyty T (komórki-strażnicy, które niszczą zainfekowane komórki). Badania potwierdzają, że osoby, które śpią za mało, częściej łapią przeziębienia i wolniej wracają do zdrowia. Dbanie o zdrowy sen dziecka jest więc jedną z najlepszych inwestycji nie tylko w jego rozwój i dobre samopoczucie, ale także w silną odporność na co dzień.
