Ból głowy – najczęstsze przyczyny bólu, rodzaje, leczenie

2019-08-23 14:01

Bólu głowy – i to niejednokrotnie – w swoim życiu doświadczył zapewne każdy człowiek. Tak jak w większości przypadków problem ten ustępuje samoistnie i nie musi stanowić powodu do zaniepokojenia, tak jednak istnieją pewne typy bólu głowy, z którymi należy bez zastanowienia udać się do lekarza. O jakich dokładnie nieprawidłowościach mowa?

Spis treści

Czym są pierwotne bóle głowy?
Czym są wtórne bóle głowy?
Czy ból głowy może być skutkiem przyjmowania leków przeciwbólowych?
Kiedy z bólem głowy należy niezwłocznie udać się do lekarza?
Jak stwierdzić, jakiego rodzaju bólu głowy doświadcza pacjent?
Na czym opiera się leczenie bólu głowy?
Czy bólowi głowy można zapobiegać?

Ból głowy jest jednym z najczęściej doświadczanych przez ludzi objawów chorobowych. Skarżyć się mogą na niego zarówno małe dzieci, jak i młodzi dorośli czy osoby będące w podeszłym wieku.

Tak jak najczęściej ból głowy po krótszym lub dłuższym czasie ustępuje, tak istnieją pewne jego rodzaje, które powinny stanowić powód do wizyty u lekarza.

Z artykułu dowiesz się:

Czym są pierwotne bóle głowy?
Czym są wtórne bóle głowy?
Czy ból głowy może być skutkiem przyjmowania leków przeciwbólowych?
Kiedy z bólem głowy należy niezwłocznie udać się do lekarza?
Jak stwierdzić, jakiego rodzaju ból głowy doświadcza pacjent?
Na czym opiera się leczenie bólu głowy?
Czy bólowi głowy można zapobiegać?

Przeczytaj także:

Ból głowy przed okresem, a nawet migrena miesiączkowa - jak przetrwać okres?

Migrena w ciąży - przyczyny, leczenie, zapobieganie

Sposoby na ból głowy w ciąży - co robić, gdy w ciąży boli głowa

Czym są pierwotne bóle głowy?

Zasadniczo bóle głowy zaliczyć można do dwóch kategorii: wyróżnia się pierwotne oraz wtórne bóle głowy. Do pierwszych z nich należą takie problemy, w których ból głowy jest zasadniczo podstawowym objawem i nie wynika on z jakiejś innej choroby. Do pierwotnych bólów głowy zaliczane są:

migrena: charakteryzują ją napady jednostronnego bólu głowy o charakterze pulsującym, które nasilają się pod wpływem zwyczajnych, codziennych aktywności; migrenowe bóle głowy trwają długo, bo od 4 do nawet 72 godzin, bólowi towarzyszyć w tym przypadku mogą nudności, wymioty czy nadwrażliwość na światło i dźwięki; u części osób, u których występują migreny, ból głowy poprzedzony jest występowaniem pewnych specyficznych dolegliwości, które określane są jako aura migrenowa,
trójdzielno-autonomiczne bóle głowy: do nich należy przede wszystkim klasterowy ból głowy, który objawia się silnymi dolegliwościami bólowymi umiejscowionymi w okolicy lub nad oczodołem czy w obrębie skroni; po tej samej stronie, po której pojawia się ból, dochodzi również do pojawienia się innych dolegliwości, takich jak np. przekrwienie spojówki, łzawienie, obrzęk powieki czy zaczerwienienie czoła i twarzy,
ból głowy typu napięciowego: najczęstszy rodzaj pierwotnego bólu głowy, który charakteryzuje to, że jest to ból o charakterze ściskająco-rozpierającym, który pacjent odczuwa zwykle po obu stronach głowy i który ma tendencję do przybierania na sile w ciągu dnia,
hemikrania: ból głowy o przebiegu podobnym do klastrowych bólów głowy, w przypadku hemikranii dochodzi jednak do częstszego występowania jej napadów, które trwają zazwyczaj krócej niż ból związany z klasterowym bólem głowy.

Powyżej opisane zostały najczęstsze pierwotne bóle głowy, do grupy tej zaliczane są jednak jeszcze i inne problemy, takie jak m.in.:

kaszlowy ból głowy,
ból głowy związany z aktywnością seksualną,
śródsenny ból głowy,
wysiłkowy ból głowy

Czym są wtórne bóle głowy?

Drugim rodzajem bólów głowy są wtórne bóle głowy, czyli takie, gdzie za dolegliwości bólowe występujące u chorego odpowiada jakiś konkretny proces patologiczny. W tym przypadku przyczyną bólu głowy może być:

nadciśnienie tętnicze (szczególnie nieleczone lub leczone niedostatecznie),
guz mózgu,
przebycie urazu głowy,
zakażenia ośrodkowego układu nerwowego (np. zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych),
choroby oczu (bóle głowy bywają spotykane chociażby u osób, które mają wadę wzroku i pomimo tego nie noszą odpowiednich dla siebie okularów),
choroby uszu (np. zapalenie ucha środkowego),
choroby zatok (np. zapalenie zatok),
choroby zębów i jamy ustnej (np. ropień zęba).

Czy ból głowy może być skutkiem przyjmowania leków przeciwbólowych?

Czasami do tego, że pacjent często zmaga się z bólem głowy, przyczynia się on sam – tak dzieje się w przypadku polekowych bólów głowy. Problem ten spotykany jest przede wszystkim u tych osób, które zmagają się z jakimś innym bólem głowy, np. z migreną czy klasterowym bólem głowy.

W takich sytuacjach zdarza się, że pacjenci – w celu uśmierzenia dręczących ich dolegliwości – sięgają po różne dostępne bez recepty leki przeciwbólowe. Jak najbardziej mogą one łagodzić dolegliwości bólowe, kiedy są one jednak nadużywane, skutkować to może… nasileniem bólu głowy.

Dziać się może tak dlatego, że przyjmowane w zbyt dużych dawkach leki przeciwbólowe po pewnym czasie mają coraz mniejszą skuteczność. Pacjent sięga więc po coraz większe ich ilości i w końcu dochodzi do tego, że ból zaczyna się u niego pojawiać zawsze wtedy, kiedy to tylko odstawi on na choćby chwilę zażywane przez siebie środki przeciwbólowe.

Kiedy z bólem głowy należy niezwłocznie udać się do lekarza?

Ból głowy nie musi jednak budzić niepokoju. Są jednak pewne sytuacje, w których pacjent powinien odwiedzić lekarza:

wystąpienie silnego bólu głowy po raz pierwszy w życiu u osoby, która wcześniej nie zmagała się z takimi dolegliwościami,
ból głowy, który określany jest przez pacjenta jako najgorszy ból, którego doświadczył on w życiu i który pojawił się nagle (może to świadczyć nawet o krwotoku podpajęczynówkowym),
współwystępowanie z bólem głowy bardzo niepokojących objawów, takich jak drgawki, zaburzenia świadomości, niedowłady czy zaburzenia czucia,
bardzo silny ból głowy, który pojawił się w trakcie ciąży lub bezpośrednio po porodzie.

Jak stwierdzić, jakiego rodzaju bólu głowy doświadcza pacjent?

Postawienie diagnozy konkretnego rodzaju bólu głowy, którego doświadcza chory, nierzadko nie jest łatwe – różne rodzaje bólu głowy różnią się bowiem czasem naprawdę drobnymi tylko szczegółami. Wstępnie najistotniejsze jest wykluczenie wtórnego podłoża dolegliwości bólowych – w tym celu choremu zadawane są pytania chociażby o to, czy choruje on na jakieś schorzenia (np. na przewlekłe zapalenie zatok czy nadciśnienie tętnicze) oraz czy w ostatnim czasie doświadczył on jakiegoś urazu (szczególnie głowy).

W diagnostyce bólów głowy niezwykle cenne są badania obrazowe – pozwalają one potwierdzić lub wykluczyć istnienie u pacjenta różnych odchyleń anatomicznych, które mogą odpowiadać za pojawianie się dolegliwości bólowych. Zlecane są w tym celu takie badania, jak tomografia komputerowa czy rezonans magnetyczny – wtedy, gdy u pacjenta pojawiają się niepokojące objawy, wykonywane są one w trybie pilnym, wtedy zaś, gdy nic nie wskazuje na to, aby życiu pacjenta zagrażało jakieś niebezpieczeństwo, mogą zostać przeprowadzone w trybie planowym.

Jeżeli wykluczone zostaną wtórne przyczyny bólu głowy, to wtedy możliwe jest rozpoznanie u chorego któregoś z pierwotnych bólów głowy. Tutaj największe znaczenie ma wywiad lekarski – podczas zbierania go medyk zadaje choremu pytania o charakter bólu (jego umiejscowienie, czas trwania, rodzaj – kłujący, ściskający, rozpierający) oraz o współwystępowanie wraz z nim innego rodzaju dolegliwości (takich jak np. nudności, wymioty, nadwrażliwość na światło czy łzawienie i wyciek wydzieliny z nosa).

Na czym opiera się leczenie bólu głowy?

O tym, jakie leczenie zostanie zaproponowane pacjentowi, decyduje przede wszystkim to, jakiego rodzaju bólu głowy on doświadcza – to właśnie z tego powodu aż tak istotne jest przeprowadzenie pełnej, wnikliwej diagnostyki. W przypadku wtórnych bólów głowy najistotniejsze jest skupienie się na ich przyczynie – właściwe leczenie czy to nadciśnienia tętniczego, czy też ropnia zęba lub zapalenia zatok może doprowadzić do tego, że występujące u chorego bóle głowy całkowicie nawet ustąpią.

Inaczej przebiega już leczenie pierwotnych bólów głowy. W przypadku migren wykorzystywane są leki z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych (np. kwas acetylosalicylowy), a także środki, które ogólnie kojarzone są z leczeniem migren, którymi są tryptany. Wymienione wyżej leki stosowane są w celu doprowadzenia do ustąpienia doświadczanego przez chorych bólu, do tego z kolei, aby w ogóle zapobiegać jego napadom, stosowane są takie preparaty, jak m.in. metoprolol, propranolol oraz kwas walproinowy.

W przypadku klasterowych bólów głowy, podobnie jak w przypadku migren, wykorzystanie znajdują tryptany (podawane zwykle – ze względu na szybki czas działania – w postaci iniekcji). Pomocne bywają również inhalacje tlenu. W zapobieganiu napadom klasterowych bólów głowy wykorzystanie znajdują z kolei takie środki, jak werapamil czy glikokortykosteroidy.

W leczeniu napięciowych bólów głowy wykorzystywane są preparaty z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych, dość często jednak trudno z ich wykorzystaniem uzyskać oczekiwane efekty terapii i dlatego u pacjentów, którzy bardzo często zmagają się z tym problemem, wykorzystywane jest leczenie atypowymi lekami przeciwbólowymi (m.in. preparatami ogólnie należącymi do grupy leków przeciwdepresyjnych).

Jeżeli zaś chodzi o hemikranię, to w jej przypadku charakterystyczne jest to, że lekiem skutecznie łagodzącym związany z nią ból głowy jest indometacyna (podkreśla się zresztą tutaj to, że dobra odpowiedź na podanie tego środka potwierdza rozpoznanie tego schorzenia).

Czy bólowi głowy można zapobiegać?

I tak, i nie – wszystko bowiem zależy od tego, o jakim bólu głowy mowa. Pierwotnym bólom głowy – ze względu na chociażby niejasności dotyczące ich przyczyn – zapobiec raczej się nie da. Inaczej jest z wtórnymi bólami głowy, gdzie zdecydowanie możliwe jest zmniejszenie ryzyka ich występowania. W tym celu przede wszystkim niezbędne jest likwidowanie ich potencjalnych przyczyn – ważne jest właściwe leczenie schorzeń, na które cierpimy, takich jak nadciśnienie tętnicze czy choroby zatok. Pomocne w niwelowaniu ryzyka bólu głowy jest także prowadzenie zdrowego trybu życia – odpowiednia, zbilansowana dieta, regularna aktywność fizyczna i unikanie używek.

Doświadczając regularnie bólu głowy, należy pamiętać również i o tym, aby na własną rękę nie nadużywać leków przeciwbólowych. Takowe postępowanie może wcale nie pomóc, a tylko nasilić problem (grozi to w końcu wystąpieniem polekowych bólów głowy), dlatego też wtedy, gdy dostępne bez recepty leki nie pomagają pokonać bólu głowy, należy udać się po prostu na konsultację do lekarza.