Pseudomonas aeruginosa, czyli pałeczka ropy błękitnej - jakie choroby wywołuje?

Pseudomonas aeruginosa (pałeczka ropy błękitnej) to jedna z bakterii, które mogą wywoływać rozmaite zakażenia szpitalne. Szczególnie zagrożone zakażeniem tym drobnoustrojem są osoby z osłabioną odpornością. Jakie choroby może wywoływać pałeczka ropy błękitnej i dlaczego ich leczenie zazwyczaj musi trwać przez dość długi czas?

Bakterie w bardzo różny sposób mogą wpływać na ludzki organizm. Część z nich oddziałuje na zdrowie wyjątkowo korzystnie – wspomnieć tutaj można chociażby o drobnoustrojach z rodzaju Lactobacillus, których bytowanie w obrębie kobiecych okolic intymnych zmniejsza ryzyko wystąpienia infekcji grzybiczych pochwy.

Z drugiej jednak strony istnieje wiele chorobotwórczych patogenów bakteryjnych, które mogą wywoływać bardzo nawet groźne schorzenia – jako przykłady można tutaj wymienić chociażby meningokoki czy pneumokoki. Drobnoustrojem, który także jest bardzo groźny i o którym warto mieć pewną wiedzą, jest również i Pseudomonas aeruginosa.

Spis treści

1. Cechy charakterystyczne pałeczki ropy błękitnej
2. Czynniki ryzyka zakażenia pałeczką ropy błękitnej
3. Choroby wywoływane przez Pseudomonas aeruginosa
4. Rozpoznawanie zakażeń pałeczką ropy błękitnej
5. Leczenie infekcji wywołanych przez Pseudomonas
6. Zapobieganie zakażeniom pałeczką ropy błękitnej

Cechy charakterystyczne pałeczki ropy błękitnej

Pseudomonas aeruginosa to inaczej pałeczka ropy błękitnej. Jest to bakteria Gram-ujemna, która żyje przede wszystkim w glebie, w wodzie oraz na powierzchni różnych roślin. Siedliskiem pałeczki ropy błękitnej bywają również, niestety, oddziały szpitalne – patogen stanowi jeden z głównych czynników zakażeń szpitalnych.

Nazwa omawianego drobnoustroju wywodzi się od jego zdolności do produkowania niebiesko-zielonego barwnika – piocyjaniny. Bakteria ma zdolność syntezy również i innych pigmentów, oprócz tego posiada ona szereg różnych czynników, które zwiększają jej zdolność do infekowania ludzkich komórek. Są wsród nich m.in. otoczka alginianowa (dzięki niej pałeczka unika fagocytozy, czyli pochłonięcia przez komórki układu odpornościowego), ułatwiające przytwierdzanie się do komórek nabłonkowych adhezyny czy różne enzymy, które umożliwiają bakterii trawienie ludzkich białek.

Czynniki ryzyka zakażenia pałeczką ropy błękitnej

Pseudomonas aeruginosa rzadko wywołuje infekcje u ogólnie zdrowych ludzi – przede wszystkim drobnoustrój atakuje pacjentów z osłabioną odpornością. Wśród osób, które mają zwiększone ryzyko wystąpienia zakażenia pałeczką ropy błękitnej, wymienić można:

• pacjentów będących po przeszczepieniu jakiegoś narządu,
• osoby zakażone wirusem HIV oraz chorujące na AIDS,
• chorych mających wprowadzone cewniki dożylne oraz rurki intubacyjne,
• pacjentów z cukrzycą,
• osoby z chorobami nowotworowymi,
• narkomanów,
• chorych z rozległymi oparzeniami.

Zwiększone ryzyko zakażenia Pseudomonas aeruginosa mają również pacjenci z mukowiscydozą – w tej grupie chorych infekcje wywoływane przez ten drobnoustrój są szczególnie częste. Nie do końca wiadomo, dlaczego tak jest – podejrzewa się m.in., że zmutowane białko CFTR może pełnić rolę receptora dla tego drobnoustroju.

Wspomina się także o tym, że w związku ze zwiększonym stężeniem chlorku sodu w warstwie pokrywającej nabłonek u chorych na mukowiscydozę upośledzone mogą być miejscowe mechanizmy obronne, co ostatecznie może ułatwiać pałeczce ropy błękitnej kolonizację dróg oddechowych.

Czynnikiem ryzyka zakażenia pałeczką ropy błękitnej są także długie hospitalizacje, szczególnie w oddziałach intensywnej opieki medycznej, gdzie patogen nierzadko stanowi element szpitalnej flory bakteryjnej.

Choroby wywoływane przez Pseudomonas aeruginosa

Pałeczka ropy błękitnej ma zdolność wywoływania bardzo wielu różnych schorzeń. Wśród infekcji, które mogą być spowodowane właśnie przez tę bakterię, wymienić można przede wszystkim:

• zakażenia układu oddechowego (szczególnie w postaci zapalenia płuc, przebiegać one mogą bardzo ciężko zwłaszcza u pacjentów chorujących na mukowiscydozę),
  
  
• zapalenie wsierdzia (rozwija się ono przede wszystkim u osób stosujących dożylne narkotyki oraz u chorych ze sztuczną zastawką w sercu – problemem w przypadku tego schorzenia jest przede wszystkim to, że jego objawy są bardzo niespecyficzne, a im więcej czasu upływa od jego wystąpienia do wdrożenia leczenia, tym rokowania chorych stają się gorsze),
  
  
• zakażenia ośrodkowego układu nerwowego (zwykle przebiegające w postaci zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, czasami zaś rozwijać się może ropień mózgu),
  
  
• zakażenia ucha zewnętrznego (pałeczka ropy błękitnej odpowiadać może za wystąpienie tzw. ucha pływaka, u osób z cukrzycą może zaś dochodzić do złośliwego zapalenia ucha zewnętrznego, cechującego się brakiem reakcji na wdrożenie antybiotykoterapii),
  
  
• zakażenia kości i stawów (rozwijać się one mogą m.in. u narkomanów, ale i w związku z doświadczeniem jakiegoś urazu),
  
  
• zakażenia układu moczowego (zazwyczaj związane z obecnością cewnika w drogach moczowych),
  
  
• infekcje narządu wzroku (rozwijające się przede wszystkim u osób, które doświadczyły urazu oka oraz u tych pacjentów, którzy noszą soczewki kontaktowe),
  
  
• zakażenia przewodu pokarmowego (niebezpieczne ze względu na to, że mogą skutkować drastycznym wyniszczeniem),
  
  
• zakażenia skóry (pałeczka ropy błękitnej wywoływać może m.in. zakażenia okołopaznokciowe, które bywają określane mianem zespołu zielonych paznokci),
  
  
• zakażenia krwi (bakteriemia wywołana przez Pseudomonas aeruginosa stanowi jedną z najgroźniejszych form zakażenia tą bakterią).

Rozpoznawanie zakażeń pałeczką ropy błękitnej

Na podstawie samych tylko występujących u chorego objawów nie sposób jest potwierdzić zakażenia Pseudomonas aeruginosa – konieczne do tego celu jest wykonanie badań mikrobiologicznych. Po pobraniu od pacjenta materiału zakłada się hodowlę, w której można ostatecznie stwierdzić brak lub obecność pałeczek ropy błękitnej. Hodowla przydatna jest nie tylko w celu identyfikacji patogenu, ale i do określenia wrażliwości bakterii na różne antybiotyki, co umożliwia wdrożenie u pacjenta odpowiedniego leczenia.

Leczenie infekcji wywołanych przez Pseudomonas

Leczenie schorzeń wywoływanych przez pałeczkę ropy błękitnej jest zazwyczaj dość trudne ze względu na to, że patogen ten cechuje się opornością na wiele różnych antybiotyków. Dzieje się tak ze względu na kilka różnych czynników – Pseudomonas posiada m.in. nieprzepuszczalne ścianę i błonę komórkową, dodatkowo bakteria produkować może różne enzymy, które mają zdolność unieczynniania antybiotyków.

Zazwyczaj w leczeniu zakażeń wywołanych przez pałeczkę ropy błękitnej wykorzystuje się leczenie skojarzone (więcej niż jednym antybiotykiem), które poprzedzone jest wykonaniem antybiogramu – dzięki niemu możliwe staje się dowiedzenie tego, na jakie konkretnie preparaty jest wrażliwy szczep Pseudomonas, który to wywołał chorobę u danego pacjenta. Wśród leków, które znajdują zastosowanie w leczeniu zakażeń pałeczką ropy błękitnej, wymienić można m.in. aminoglikozydy (np. tobramycyna), cefalosporyny III i IV generacji (np. ceftazydym) oraz karbapenemy (np. meropenem).

Zapobieganie zakażeniom pałeczką ropy błękitnej

Podstawowym sposobem na zmniejszenie ryzyka zakażeń wywoływanych przez Pseudomonas aeruginosa jest stosowanie zasad higieny. Istnieje jednak również i szczepionka, której stosowanie może zniwelować możliwość zachorowania - wykorzystuje się ją przede wszystkim u osób mających rozległe oparzenia. Warto tutaj dodać, iż szczepionka ta bywa używana profilaktycznie, jak i leczniczo w celu zwiększenia odporności organizmu chorego i zmniejszenia ryzyka pojawienia się patogennych drobnoustrojów w jego krwi.