Jaki kształt smoczka wybrać, by był bezpieczny dla zgryzu maluszka?
Coraz częściej rodzice kupują dziecku smoczek anatomiczny, czyli przypominający wyglądem brodawkę kobiety lub symetryczny - z każdej strony identyczny. Nie chodzi jednak o wygląd smoczka, ale o jego walory. Okazuje się bowiem, iż smoczki anatomiczne i symetryczne wpływają na rozwój prawidłowego zgryzu u dzieci, ponieważ podczas ssania dopasowują się do buzi dziecka.
Smoczek anatomiczny i symetryczny to odpowiedź na wątpliwości specjalistów, a także rodziców dzieci, którzy zastanawiają się, czy smoczek jest zdrowy dla ich dziecka. Często wskazuje się na szereg wad smoczków, ale też wspomina o ich zaletach.
Rozpatrywanie tematu w kontekście skrajnych opinii nie wydaje się tu uzasadnione. Decyzję odnośnie bezpieczeństwa stosowania smoczka warto podejmować w oparciu o indywidualny oraz całościowy obraz funkcjonowania dziecka, a także o wiedzę na temat określonych typów smoczków. Czym jest smoczek anatomiczny, a czym symetryczny i dlaczego są najlepsze dla dziecka?
Spis treści
- Czy smoczek jest dobry czy zły dla rozwoju dziecka?
- Smoczek anatomiczny i symetryczny - czy są bezpieczne?
- Jak dobrać smoczek dla dziecka?
- Z czego są zrobione smoczki anatomiczne i symetryczne?
- Kiedy podawać dziecku smoczek, a kiedy nie?
Czy smoczek jest dobry czy zły dla rozwoju dziecka?
Ważnym elementem procesu doboru smoczka jest poznanie jego funkcji w życiu codziennym dziecka i rodzica. Używanie przez dziecko smoczka to nic innego, jak „ssanie nieodżywcze”, które w odróżnieniu od ssania piersi w celu pobrania pokarmu, nie dostarcza substancji w postaci mleka.
W związku z tym, skoro smoczek nie pełni funkcji „odżywczej”, a dziecko nie otrzymuje dzięki niemu produktu, to czy istnieją powody, dla których należy rozważyć stosowanie smoczka? Jak wspomniano wcześniej, zależy to od indywidualnego przypadku, jednak istnieje kilka faktów, które pomogą w trafnej ocenie sytuacji.
Chociaż badania sugerują, że smoczek może być niezbędny w funkcjonowaniu dziecka, to istnieje także „druga strona medalu”. Dziecko podczas długotrwałego ssania smoczka narażone jest m.in. na powstanie wad zgryzu, odkształcenia podniebienia, utrwalanie niewłaściwego sposobu połykania, utrwalanie niewłaściwego toru oddechowego (co w dalszej perspektywie prowadzi do powstania wad wymowy czy też tzw. „oddychania przez usta”).
Smoczek anatomiczny i symetryczny - czy są bezpieczne?
Wśród wielu smoczków na rynku, na uwagę zasługują między innymi smoczki anatomiczne (nazywane również ortodontycznymi) oraz symetryczne.
- Smoczek anatomiczny charakteryzuje się spłaszczeniem po jednej stronie i uwypukleniem z drugiej. Taki smoczek z założenia ma dopasowywać się do kształtu jamy ustnej dziecka (wypukły od góry przy podniebieniu, płaski od dołu). Taki typ smoczka często zalecany jest przez ortodontów i stomatologów jako wspomaganie prawidłowego rozwoju zgryzu oraz podniebienia. Podczas stosowania smoczka anatomicznego, należy zawsze pamiętać o właściwym ułożeniu go w jamie ustnej dziecka - wypukła część znajduje się u góry, płaska u dołu. Taki kształt ma wiele zalet, jednak nieprawidłowo włożony (np. przez samo dziecko lub nieuwagę dorosłego) nie spełnia swojej funkcji, a wręcz zaburza prawidłową czynność ssania, co może prowadzić do wad i odkształceń.
- Smoczek symetryczny, charakteryzuje się identycznie spłaszczonym kształtem od góry i od dołu, dobrze dopasowuje się do jamy ustnej niezależnie od sposobu umieszczenia, a jego kształt uważany jest za najbardziej fizjologiczny i wspierający utrzymanie naturalnego rytmu ssania oraz prawidłowego rozwoju aparatu oralnego.
Czytaj: Oblizywanie smoczka - czy to bezpieczne?
Jak oduczyć dziecko od smoczka? Sprawdzone sposoby na odstawienie smoczka
Jak wybrać smoczek do karmienia butelką?
Jak dobrać smoczek dla dziecka?
Ważną kwestią podczas doboru smoczka jest jego rozmiar. Sugestie związane z przeznaczeniem określonych modeli do wieku dziecka nie zawsze są trafne – dzieci prezentują różną budowę jamy ustnej, wielkość, a więc ten sam smoczek dla dziecka w danym wieku może być za mały, dla innego zaś za duży i wypadać z jamy ustnej tworząc dyskomfort i frustracje, a nawet odruch wymiotny.
W takiej sytuacji niezależnie, czy będzie to smoczek anatomiczny, czy też symetryczny należy obserwować reakcje dziecka podczas ssania oraz to, czy wielkość jest dopasowana do indywidualnej budowy jamy ustnej dziecka.
Z czego są zrobione smoczki anatomiczne i symetryczne?
Cechą smoczków zarówno anatomicznych, jak i symetrycznych jest także materiał, z którego są stworzone. Istnieją końcówki kauczukowe i silikonowe. Smoczek kauczukowy ma pochodzenie naturalne, jednak jest dość podatny na uszkodzenia termiczne, elastyczny i o specyficznym zapachu.
Z kolei smoczek silikonowy jest bezzapachowy oraz bardziej odporny na czynniki zewnętrzne (np. na temperaturę w związku z czym można go dłużej wyparzać bez obaw o szybkie zużycie się).
Podsumowując rozważania na temat wad, zalet oraz rodzajów smoczków, z pewnością nie da się jednoznacznie odpowiedzieć na pytanie o słuszność stosowania smoczka. Decyzja o włączeniu smoczka zależy od wielu czynników, z których najważniejszym jest obraz funkcjonowania dziecka, jego potrzeby i predyspozycje rozwojowe.
Nie bez znaczenia jest także dobór rodzaju smoczka, który będzie dla dziecka najbezpieczniejszy oraz komfortowy. Warto jednak podkreślić, że w przypadku dziecka, u którego rozwój przebiega prawidłowo, a codzienne wyciszanie się przebiega bez zakłóceń, nie jest zalecane stosowanie smoczka, z uwagi na zminimalizowanie możliwości powstania wad zgryzu i jego następstw.
Kiedy podawać dziecku smoczek, a kiedy nie?
Decydując o włączeniu smoczka warto kierować się kilkoma zasadami:
- Jeśli kobieta planuje karmić piersią, istotne jest wstrzymanie się z podaniem smoczka u dzieci zdrowych przez pierwsze tygodnie życia.
- Jeśli dziecko potrafi się zrelaksować i wyciszyć poprzez przytulanie, kołysanie, nie należy „na siłę” włącza smoczka-uspokajacza, z kolei odwrotnie – jeśli podanie smoczka warunkuje komfort psychiczny dziecka, wpływa na jego stan emocjonalny i samoregulację podanie go przyniesie korzyść.
- Jeśli dziecko zasypia ze smoczkiem w ustach, wskazane jest, aby delikatnie wyjąć go po tuż po zaśnięciu.
- Minimalizowanie czasu stosowania smoczka (np. unikanie zawieszania smoczka na łańcuszku przy ubraniu, jak najczęstsze usuwanie smoczka z pola widzenia dziecka i podawanie go wtedy, gdy faktycznie dziecko go potrzebuje).
- Jeśli obserwuje się hamowanie odruchu ssania, smoczek należy odstawić.
- Jeśli dziecko ma zdiagnozowane trudności związane z napięciem mięśniowym lub obserwuje się inne nieprawidłowości, które predysponują do stosowania określonych typów smoczków, nie należy z tego rezygnować, tylko kierować się zaleceniami specjalistów.
- Należy dbać o higienę smoczka.
- Nie należy przedłużać stosowania smoczka – powinno się go odstawić najpóźniej przed ukończeniem pierwszego roku życia (tu warto zaznaczyć, że szczyt odruchowej reakcji ssania przypada na 3-4 miesiąc życia, a jej stopniowe wygaszanie około 6 miesiąca, w związku z tym właśnie w czasie wygaszania warto podejmować próby odstawiania smoczka).
- Nie należy podawać smoczka dziecku, które jest w stanie samo się wyciszyć, nie domaga się dodatkowej stymulacji w postaci uspokajacza.
Stosowanie smoczków „uspokajaczy” u dzieci stanowi temat ożywionych dyskusji wśród wielu grup społecznych i zawodowych – rodziców, lekarzy, terapeutów. Istnieje bowiem szereg przesłanek wskazujących na pozytywny aspekt stosowania smoczków, ale też nie sposób nie wspomnieć o „niebezpieczeństwach” jakie niesie za sobą używanie tego typu produktów.
Na rynku występują smoczki m.in. „anatomiczne”, „symetryczne” „okrągłe”. Pierwszy z typów – smoczek anatomiczny ma niesymetryczny kształt (jest spłaszczony z jednej strony). Z założenia, kształt ten ma wywierać mniejszy nacisk na podniebienie, szczęki i dziąsła oraz korzystnie wpływać na warunki zgryzowe.
W tym przypadku bardzo ważne jest aby kontrolować sposób ułożenia smoczka anatomicznego w jamie ustnej – uwypuklona część powinna być skierowana w stronę podniebienia. Smoczki okrągłe mają kształt „wisienki”, niekiedy dobrze tolerują je dzieci karmione piersią. Następny rodzaj to smoczki symetryczne. Są one delikatnie spłaszczone z obu stron w taki sam sposób.
Ze względu na taki typ budowy, smoczek symetryczny można umieszczać w jamie ustnej w sposób dowolny. Istnieją także „smoczki dynamiczne”, które najbardziej odwzorowują kształt brodawki kobiety podczas karmienia naturalnego. Ze względu na konstrukcję powodują aktywne ssanie, właściwy typ przełykania śliny oraz nie zaburzają czynności oddychania.
Wpływają także pozytywnie na regulację właściwego napięcia mięśniowego sfery orofacjalnej. Poza powyższymi, występują również smoczki terapeutyczne, które stosowane są zgodnie z zaleceniami lekarzy i innych specjalistów w sytuacji, gdy u dziecka obserwuje się np. nieprawidłowości w obrębie zgryzu, nieprawidłowości związane z napięciem mięśniowym lub zaburzenia czynności połykania.
Rozpatrując temat w kontekście wad i zalet należy przede wszystkim wziąć pod uwagę całościowy obraz funkcjonowania dziecka, jego potrzeby, predyspozycje rozwojowe oraz możliwości. Dla jednej grupy dzieci smoczki będą stanowiły nieodłączny element życia, który pomoże im uporać się z różnymi nieprawidłowościami, dla innych maluchów z kolei będą czynnikiem wyzwalającym szereg wad przyczyniających się do wystąpienia problemów anatomicznych i czynnościowych.
Ważne jest także uświadomienie sobie, że każde dziecko posiada „indywidualny, niepowtarzalny obraz siebie”, co sprawia, że z pozoru „identyczne przypadki”, w tym samym wieku, podobnych potrzebach, będą mieć odmienną tolerancję na dany typ i rodzaj smoczków.
W tym momencie pojawia się pytanie; czy produkt przeznaczony np. dla dzieci od 3 miesiąca życia, będzie idealnie dopasowany dla wszystkich dzieci w tym wieku? Odpowiedź brzmi: zdecydowanie nie. Wynika to jak wcześniej wspomniano, z osobliwości – dzieci posiadają różną budowę anatomiczną jamy ustnej, wielkość i ewentualne trudności współwystępujące (np. nieprawidłowości sensoryczne, nietypowa budowa itp.).
W związku z tym, niekiedy dziecko, które jest w wieku 3 miesięcy, będzie stosowało smoczek, który według producenta przeznaczony jest dla dzieci starszych i analogicznie – może okazać się, że starsze dziecko, potrzebuje smoczka o mniejszych gabarytach.
Podejmując decyzję o włączeniu smoczka, jego rodzaju oraz sposobu stosowania, należy sporządzić bilans zysków i strat dla danego dziecka. Niezaprzeczalną wadą długotrwałego stosowania smoczka jest m.in. możliwość pojawienia się wad zgryzu, zniekształceń podniebienia, utrwalenie nieprawidłowego toru oddechowego, utrwalenie niewłaściwej pozycji spoczynkowej języka ze względu na obniżone ułożenie masy języka podczas ssania smoczka.
Ma to związek z „przetrwałym odruchem ssania”. Następstwem tego typu nieprawidłowości mogą być np. wady wymowy, trudności z prawidłowym uszczelnieniem warg, obniżona kontrola mięśniowa narządów jamy ustnej. Gdy dojdzie do sytuacji wystąpienia przetrwałego odruchu ssania, u dzieci nierzadko pojawia się stała potrzeba stymulacji oralnej (tu np. ssanie kciuka).
W związku z tym wskazane jest stopniowe „oduczanie” ssania nieodżywczego (a więc ssania smoczka) w okresie wygaszania odruchu ssania. Warto pamiętać, że najsilniejszy odruch ssania występuje do ok. 5 miesiąca życia, potem staje się stopniowo słabszy (wygasza pomiędzy 1 a 2 rokiem życia). Wiele źródeł naukowych podaje, że dziecko nie powinno ssać smoczka po 1 roku życia. Jest to ściśle związane ze zminimalizowaniem możliwości wystąpienia niekorzystnych wad w obrębie narządów jamy ustnej na dalszych etapach życia dziecka.
Smoczki „uspokajacze” mimo szeregu wad, mają także zalety. Ssanie nieodżywcze często daje dziecku poczucie bezpieczeństwa, komfortu psychicznego, stabilizuje emocje. Ponadto badania pokazują, że ssanie smoczka wpływa na zmniejszenie ryzyka śmierci łóżeczkowej. Należy jednak pamiętać, że podawanie smoczka jest wskazane po ustabilizowaniu się laktacji. U noworodków smoczek stanowi także trening przygotowujący do pobierania pokarmu.
Praktyka specjalistyczna pokazuje również, że w przypadku dzieci urodzonych przedwcześnie ssanie nieodżywcze stanowi element terapeutyczny. Ze względu na niewykształcenie się wszystkich umiejętności, potrzebny jest trening umiejętności ssania, co stanowi bazę do wykształcenia zdolności naturalnego pobierania pokarmu, a także pełni funkcję regulacyjną.
Rozpatrując wady i zalety stosowania smoczków należy zaznaczyć kilka najistotniejszych kwestii. Podczas podejmowania decyzji odnośnie stosowania smoczka trzeba obserwować potrzeby dziecka – nie jest wskazane podawanie smoczka, w przypadku gdy dziecko samo nie okazuje takiej potrzeby oraz gdy nie występują wskazania terapeutyczne do stosowania smoczka.
Rodzaj, wielkość s należy dobierać z uwzględnieniem indywidualnych cech dziecka - adekwatnie do budowy anatomicznej jamy ustnej, predyspozycji rozwojowych, umiejętności i potrzeb. Najkorzystniejsze jest używanie smoczka zbliżonego do kształtu brodawki kobiety, imitującego fizjologiczne ruchy ssania piersi.
Istotne jest zwracanie uwagi na intensywność i długość stosowania smoczka – nie należy doprowadzać do przetrwałego odruchu ssania, co może powodować szereg nieprawidłowości związanych z niepięciem mięśniowym, wadami zgryzu, wadami wymowy, nieprawidłowościami oddechowymi.
Podsumowując, stosowanie smoczków ma zarówno pozytywne, jak i negatywne aspekty. Decyzja o podaniu dziecku smoczka oraz wybór jego rodzaju powinno być ściśle związane z indywidualnym obrazem funkcjonowania dziecka, przebiegiem i dynamiką rozwoju, a także umiejętnościami i potencjalnymi trudnościami.
Na gruncie literatury przedmiotu powstały badania, które sugerują, że smoczek może być niezbędny w funkcjonowaniu dziecka. Dotyczy to przede wszystkim wcześniaków, które „nie zdążyły” wykształcić w sposób całościowy określonych umiejętności. W kontekście ssania, obserwuje się, że wiele dzieci urodzonych przedwcześnie manifestuje problemy w tym zakresie.
Wówczas „ssanie nieodżywcze” stanowi trening tej umiejętności i bazę do wykształcenia zdolności naturalnego pobierania pokarmu, a także pełni funkcję regulacyjną i sensomotoryczną. U dzieci pozostających w normie, smoczek pozwala na wyciszenie i uspokojenie, a więc mówimy tu o aspekcie psychologicznym.
Innym pozytywnym aspektem jest udowodniony w badaniach klinicznych fakt, że stosowanie smoczka zmniejsza ryzyko nagłej śmierci łóżeczkowej.
