Opieka nad dzieckiem po rozwodzie. Mecenas odpowiada na najczęstsze pytania mam

Opieka nad dzieckiem po rozwodzie to trudny temat. Choć zasady dzielenia opieki nad dzieckiem powinny mieć zawsze na celu jego dobro, to jednak często ustalenia przebiegają w atmosferze walki i nieustannej niezgody. Na najczęstsze pytania dotyczące opieki nad dzieckiem po rozwodzie odpowiada mecenas Anna Gręda-Adamczyk.

Podział opieki na dzieckiem po rozwodzie to temat rzeka. Na najczęstsze pytania dotyczące tek trudnej kwestii odpowiada mecenas Anna Gręda-Adamczyk, z łódzkiej kancelarii prawa rodzinnego.

Kto decyduje o tym, komu przyznana zostanie opieka nad dzieckiem – sąd czy rodzice? Czy jest możliwość porozumienia się między małżonkami w tej sprawie?

Rodzice zawsze w pierwszej kolejności decydują, komu przyznana zostanie opieka nad dzieckiem oraz jak będzie ona sprawowana. Sąd rozstrzyga na zasadzie subsydiarności, czyli wtedy, kiedy rodzice nie są w stanie porozumieć się samodzielnie, przy pomocy swoich pełnomocników, psychologów oraz w drodze mediacji. Nie ma nic lepszego niż porozumienie się rodziców co do opieki nad dzieckiem po rozstaniu albo po rozwodzie.

Zawsze polecam skorzystać z mediacji celem wypracowania porozumienia rodzicielskiego. Pamiętać należy zawsze, że rozwodzi się żona i mąż oraz rozstaje partner i partnerka. Mama i tata nigdy się nie rozwodzą oraz nigdy się nie rozstają, lecz powinni wspólnie dążyć do wychowania i utrzymania wspólnego dziecka.

Kiedy sąd decyduje o ograniczeniu opieki – jakie muszą być warunki do podjęcia takiej decyzji?

Opieka nad dzieckiem jest ograniczana wtedy, gdy zagrożone jest, choć hipotetycznie, dobro dziecka - całościowy harmonijny rozwój dziecka na każdej płaszczyźnie, w szczególności rozwojowej, edukacyjnej, zdrowotnej, życiowej.

Sąd może ograniczyć władzę rodzicielską przez nadzór kuratora sądowego, sąd może ograniczyć władzę rodzicielską przez zobowiązanie rodziców do podjęcia terapii lub leczenia, sąd może ograniczyć władzę rodzicielską przez umieszczenie dziecka w rodzinie zastępczej, sąd może ograniczyć osobiste kontakty rodzica w ten sposób, że będą one odbywać się w obecności drugiego rodzica lub w obecności kuratora sądowego, sąd może także zakazać osobistej styczności rodzica z dzieckiem.

Czytaj również: 500 plus po rozwodzie przy opiece naprzemiennej

Rozwód a dziecko. Kontakty z dzieckiem po rozwodzie: jak je egzekwować? [WYWIAD]

W przypadku ograniczenia opieki np. ojca, czy ma on w ogóle jakiekolwiek prawa do decydowania o dziecku?

Należy wyjaśnić dwa pojęcia: władza rodzicielska i kontakty z dzieckiem. Władza rodzicielska to obowiązek i prawo rodziców do wykonywania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka oraz do wychowania dziecka, z poszanowaniem jego godności i praw. Kontakty z dzieckiem to prawo i obowiązek utrzymywania ze sobą kontaktów, niezależnie od tego, czy przysługuje rodzicowi władza rodzicielska.

Kontakty obejmują w szczególności przebywanie z dzieckiem (odwiedziny, spotkania, zabieranie dziecka poza miejsce jego stałego pobytu) i bezpośrednie porozumiewanie się, utrzymywanie korespondencji, korzystanie z innych środków porozumiewania się na odległość, w tym ze środków komunikacji elektronicznej. Jeżeli władza rodzicielska ojca jest ograniczona to oznacza to, że ojciec ma prawo i obowiązek podejmować decyzję z matką w pewnym zakresie a w pewnym zakresie decyzje podejmuje wyłącznie matka dziecka samodzielnie.

Przykładowo, jeżeli władza rodzicielska ojca została ograniczona mu do współdecydowania o planowanych zabiegach operacyjnych oraz wyjazdach zagranicznych powyżej 14 dni to oznacza to, że matka może samodzielnie zadecydować o nagłym leczeniu dziecka np. skomplikowanym leczeniu operacyjnym po upadku z huśtawki oraz o wyjeździe na 10 dni na zagraniczne wakacje, ale ojciec będzie musiał udzielić zgody na planowane usunięcie operacyjne migdałka i wyjazd zagraniczny na dwa miesiące do znajomych matki do Francji.

Kontakty z dzieckiem mogą być ograniczone w ten sposób, że np. będą odbywać się w obecności kuratora sądowego albo drugiego rodzica. Ograniczenie kontaktów nie wpływa na władzę rodzicielską i ograniczenie władzy rodzicielskiej nie wpływa na prawo do kontaktów. Są to zupełnie dwa niezależne i odrębne od siebie prawa i skorelowane z nimi obowiązki.

Na czym polega opieka naprzemienna i z czym się wiąże – czy np. wtedy nie ma alimentów?

Opieka naprzemienna polega na sprawowaniu opieki przez rodziców w powtarzających się okresach np. tydzień opiekę sprawuje matka a tydzień opiekę sprawuje ojciec. Im dziecko jest młodsze tym okres ten powinien być krótszy. Zdarza się, że to są okresy nawet dwudniowe/trzydniowe w wypadku dzieci w wieku żłobkowym i przedszkolnym. Stereotypem jest, że "przy opiece naprzemiennej nie ma alimentów".

Aby ustalona została opieka naprzemienna to rodzice muszą bardzo dobrze, wręcz celująco ze sobą się porozumiewać w sprawach dziecka i ze sobą rozmawiać. Konflikt rodziców wyklucza sprawowanie opieki naprzemiennej. Często rodzice postanawiają w wypadku opieki naprzemiennej, że każde z nich ponosi koszty utrzymania dziecka, gdy dziecko u niego przebywa (jedzenie, chemia gospodarcza, odzież, artykuły szkolne) a koszty ponadstandardowe typu: wyprawka szkolna, rower, hulajnoga, organizacja komunii świętej, organizacja urodzin, prywatna operacja dzielone są po połowie między rodzicami.

Prawnie możliwe jest zasądzenie alimentów przy opiece naprzemiennej, chociażby w celu wyrównania stopy życia dziecka u każdego z rodziców, gdy np. jedno z rodziców zarabia średnie miesięczne wynagrodzenie a drugie z rodziców wielokrotność średniego miesięcznego wynagrodzenia.

Czytaj również: 25 lat badań nad rozwodami - wniosek? „To najgorsza krzywda, jaką możecie wyrządzić dziecku”

Pozew rozwodowy: jak napisać pozew o rozwód? Wzór, koszt

Czy jeden z rodziców może zmienić miejsce zamieszkania i przenieść się np. na drugi koniec Polski? Co w takiej sytuacji w widywaniem dziecka?

Taka samodzielna zmiana miejsca zamieszkania może być poczytana jako nadużycie władzy rodzicielskiej. Oboje rodzice powinni więc podjąć taką decyzję. Gdy władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom to każde z nich jest obowiązane i uprawnione do jej wykonywania. W istotnych zaś sprawach dziecka rodzice rozstrzygają wspólnie.

Wyprowadzenie się z Małopolski na Zachodnie Pomorze jest istotną sprawą dziecka, bo wiąże się z ogromnymi zmianami: placówki edukacyjnej, placówki zdrowotnej, grupy rówieśniczej itd. W praktyce, gdy jeden z rodziców wyprowadza się "na drugi koniec Polski" sądy zobowiązują rodzica, u którego mieszka dziecko do partycypowania w kosztach dojazdów na kontakty albo do odwożenia dziecka na kontakty do drugiego z rodziców.

Możliwa jest także zmiana miejsca zamieszkania z miejsca zamieszkania matki na miejsce zamieszkania ojca, gdy dziecko nie chce zmiany miejsca zamieszkania.

Słyszałam o przypadku mamy, która miała wyłączną opiekę nad dzieckiem. Jej były mąż zabrał dziecko do psychologa bez jej wiedzy. Czy wyłączna opieka nad dzieckiem np. matki, oznacza, że to ona decyduje o leczeniu, wyjazdach za granicę itd.?

Jeżeli ojciec został pozbawiony władzy rodzicielskiej to ojciec nie ma prawa decydować o leczeniu, czy też terapii psychologicznej dziecka i jej wykonywać. Wizyty psychologiczne winny się odbywać za zgodą i w porozumieniu obojga rodziców, którym przysługuje prawo wykonywania władzy rodzicielskiej. Wartość opinii czy zaświadczeń psychologicznych na zlecenie jednego z rodziców jest także dość niska.

Czy dziecko może samo zadecydować, z którym rodziców chce mieszkać?

Sąd, tak jak i rodzice, ma obowiązek uwzględniać rozsądne życzenia dziecka. Ponadto sąd ma prawo wysłuchać dziecko we wszelkich sprawach jego dotyczących, najlepiej w tzw. Niebieskim Pokoju. Dziecko może także określić swoje preferencje podczas badania psychologicznego na zlecenie sądu. Wskazania dziecka zostaną poddane ocenie biegłych psychologów, zwłaszcza w zakresie, czy ktoś wpływał na stanowisko wyrażane przez dziecko.

Co robić, jeśli jeden z rodziców ogranicza drugiemu kontakty z dzieckiem, mimo ustaleń sądu?

Jeżeli osoba, pod której pieczą dziecko pozostaje, nie wykonuje albo niewłaściwie wykonuje obowiązki wynikające z orzeczenia albo z ugody zawartej przed sądem lub przed mediatorem w przedmiocie kontaktów z dzieckiem, sąd opiekuńczy w pierwszym etapie, uwzględniając sytuację majątkową tej osoby, zagrozi jej nakazaniem zapłaty na rzecz osoby uprawnionej do kontaktu z dzieckiem oznaczonej sumy pieniężnej za każde naruszenie obowiązku.

W drugim zaś etapie zostanie zasądzona zapłata od jednego z rodziców na rzecz drugiego z rodziców. Postępowanie rodzica, który ogranicza kontakty drugiemu z rodziców może także stanowić nadużycie władzy rodzicielskiej, co w skrajnych wypadkach może doprowadzić do zmiany miejsca zamieszkania dziecka.

Adwokat Anna Gręda-Adamczyk

Autor: archiwum prywatne

Adwokat Anna Gręda-Adamczyk

Od ponad pięciu lat specjalizuje się wyłącznie w prowadzeniu spraw rodzinnych i spraw spadkowych na każdym etapie postępowania: porady prawne, sporządzanie pism procesowych, reprezentacja w sądzie, prowadzenie postępowania egzekucyjnego. Przy jej pomocy wiele małżeństw zostało rozwiązanych przez rozwód, a sytuacja prawna małoletnich dzieci została prawnie uregulowana w zakresie: alimentów, kontaktów, władzy rodzicielskiej i miejsca zamieszkania.

Małgorzata Wójcik