Nauka pisania - jak nauczyć dziecko pisać?

Nauka pisania większości kojarzy się z nudnym, długotrwałym kreśleniem szlaczków i liter w zeszycie. Wbrew pozorom, zaczyna się ona dużo wcześniej i nie przy biurku, a na placu zabaw. Pisanie bardzo często jest łączone z nauką czytania. Obie umiejętności idą oczywiście w parze. Dzieci na początku przygody ze szkołą uczą się ich równolegle.

Różnica między nauką pisania i czytania jest jednak spora. Czytania można nauczyć już bardzo małe dzieci. Nawet dwulatki są w stanie rozpoznawać wyrazy po uprzednim treningu. Z nauką pisania jest zupełnie inaczej. Jest to długofalowa praca.

Małe dzieci nie mają odpowiednio wykształconej sprawności rąk (tzw. motoryki małej) oraz współpracy ręka - oko (koordynacji wzrokowo-ruchowej), by mogły zacząć pisać. Początek pracy nad nauką pisania przypada wcześnie, ok. 3 roku życia dziecka, jednak na początku jest to zabawa i ćwiczenia całego ciała.

Na efekty tej pracy trzeba poczekać kilka lat. Ja powinna przebiegać nauka pisania?

Zobacz także: Nauka kaligrafii dla dzieci

Spis treści

1. Nauka pisania - na co zwrócić uwagę przed podaniem dziecku długopisu?
2. Od czego i kiedy zacząć naukę pisania?
3. Ćwiczenia obręczy barkowej i ręki to kolejny etap w nauce pisania
4. Przed rozpoczęciem nauki pisania należy wyćwiczyć dłoń i palce
5. Jak nauczyć dziecko pisać? Koordynacja wzrokowo-ruchowa
6. Pozycja dziecka w trakcie pisania
7. Jak nauczyć dziecko pisać? Prawidłowy chwyt długopisu
8. Zaczynamy pisać
9. Utrwalanie i pisanie ze słuchu

Nauka pisania - na co zwrócić uwagę przed podaniem dziecku długopisu?

Obecnie coraz więcej dzieci, które osiągnęły wiek szkolny nadal nie nabywa tych umiejętności. Dlatego opiekunowie powinni obserwować pociechy pod wieloma względami i starać się stymulować rozwój dziecka.

Pierwszym sygnałem ostrzegawczym jest niska sprawność ruchowa dziecka. Maluch nie lubi zabaw ruchowych, pokazywania w piosenkach (typu: “Głowa, ramiona, kolana, pięty” czy “Kaczuszki”), bywa niezgrabny. Jeśli do tego nie lubi schodów, huśtania na huśtawce, hałasu to koniecznie należy skonsultować to z terapeutą integracji sensorycznej, który sprawdzi, czy dziecko nie potrzebuje dodatkowej terapii.

Kolejnym czynnikiem, który wpływa na sprawność manualną jest umiejętność ubierania się i rozbierania oraz czynności samoobsługowe (jedzenie, picie, mycie, korzystanie z toalety). Jeżeli do tego dziecko często garbi się, ma nieprawidłową postawę, łatwo się męczy, to należy skorzystać z porady ortopedy dziecięcego, rehabilitanta lub fizjoterapeuty.

Powyższe objawy mogą świadczyć o obniżonym napięciu mięśniowym. Dziecko, które przejawia kłopot z nabywaniem wyżej wymienionych umiejętności, wymaga ćwiczeń i szczególnego wsparcia przed rozpoczęciem nauki pisania. Pominięcie usprawniania ręki i podanie narzędzia pisarskiego za wcześnie może skutkować dużą niechęcią dziecka oraz pojawieniem się złych nawyków pisarskich (nieprawidłowego chwytu, szybką męczliwością ręki).

Od czego i kiedy zacząć naukę pisania?

Wstęp do nauki pisania powinien mieć miejsce na placu zabaw. To ćwiczenia usprawniające partie ciała, biorące udział w pisaniu. Wbrew pozorom nie dotyczy to tylko dłoni, lecz niemalże całego ciała.

Zaczynamy w myśl zasady: im wcześniej, tym lepiej. Podczas wspinania się, zabawy w piasku, skakaniu, przechodzeniu przez przeszkody, turlaniu dziecko w sposób naturalny usprawnia wszystkie partie ciała - również te zaangażowane w pisanie, czyli miednicę, kręgosłup, obręcz barkową, rękę i dłoń.

Przeczytaj też: Mała i duża motoryka. Co to takiego?

Świetnie sprawdza się także jazda na czterokołowym rowerku, hulajnodze. Taka zabawa rozwija także koordynację wzrokowo - ruchową. Poza tym kształtuje się także czucie własnego ciała, orientacja w przestrzeni. Są one niezbędne, żeby opanować pisanie.

W przypadku starszych dzieci - 5-latków - zabawy ruchowe powinny być bardziej skomplikowane. Będą to, w zależności od pory roku, jazda na rowerze z dwoma kółkami, jazda na rolkach, nartach czy łyżwach. Należy pamiętać o znakomitym wpływie świeżego powietrza na myślenie i rozwój dziecka. Regularne wizyty w bawialniach, placach zabaw i piaskownicach znakomicie wpływają na wszystkie sfery rozwoju.

Ćwiczenia obręczy barkowej i ręki to kolejny etap w nauce pisania

Kolejnym etapem jest wzmocnienie obręczy barkowej.

Tutaj sprawdzą się wszystkie ćwiczenia, w których angażujemy te partie ciała, tj. wymachy rękami w przód, w tył, rozmachy, rzucanie piłeczką, wspinanie po drabince, wyciąganie rąk w kierunku spadających baniek, ściąganie serpentyny zawieszonej wysoko, ściąganie skarpet z suszarki, zagarnianie na leżąco wyciągniętymi rękami klocków lego rozsypanych na podłodze, zabawa w taczki, malowanie po dużych arkuszach papieru.

Zobacz także:  Kalendarz rozwoju dziecka - sprawdż etapy rozwoju dziecka!

Przed rozpoczęciem nauki pisania należy wyćwiczyć dłoń i palce

Następnie przechodzimy do ćwiczeń stymulujących precyzyjne ruchy ręki. Tutaj niezbędna będzie plastelina , piasek, groch itp.

Zabawy są proste i przyjemne. To na przykład: wsypywanie ziarenek  grochu do butelki, zakręcanie i odkręcanie słoików, lepienie małych kuleczek z plasteliny, wyrywanie skrawków papieru, ściskanie gąbki, lepienie pierogów, zagniatanie ciasta z mąki i wody. Znakomitym ćwiczeniem jest także przewlekanie sznurówki przez dziurki w kartce.

Czytaj też: Zaburzenia integracji sensorycznej: objawy i rodzaje zaburzeń sensorycznych

Należy pamiętać o właściwym kierunku: od lewej do prawej, z góry do dołu. Regularnie wykonywanym ćwiczeniem powinno być łapanie piłeczek lub papierowch kulek w szczypce do cukru lub sitko do zaparzania herbaty.

Ćwiczenia palców: dotykanie każdym palcem do kciuka - zaczynamy do wskazującego, a następnie powtarzamy ćwiczenie zaczynając od najmniejszego paluszka, przyciskanie palcami kulek z plasteliny, wyklejanie obrazka kulkami z bibuły oraz wszystkie zabawy paluszkowe.

Jak nauczyć dziecko pisać? Koordynacja wzrokowo-ruchowa

Niezbędne są także ćwiczenia koordynacji wzrokowo - ruchowej, czyli współpracy oczu i rąk oraz opanowanie stron: prawa/lewa.

Tutaj świetnie się sprawdzą: budowanie z klocków wg określonego schematu, układanie układanek, wyklejanie wydzieranek, rzucanie piłeczki do celu, dopasowywanie brakującego elementu do obrazka, gry w memory, układanie puzzli, wycinanie po śladzie.

Jak nauczyć dziecko pisać? Prawidłowy chwyt długopisu

Kolejnym etapem jest praca przy biurku. Będzie to kolorowanie, obrysowywanie, rysowanie i kreślenie szlaczków. Przedtem oczywiście trzeba zadbać o prawidłowy chwyt.

Można wykorzystać krótką, wesołą bajkę: dwa paluszki okrążają długopis i dają sobie buziaka (kciuk i wskazujący),środkowy palec je podgląda, a serdeczny i malutki się chowają.

W sklepach dostępne są także nakładki wymuszające prawidłowy chwyt, które zakłada się na kredkę bądź długopis.

Zaczynamy pisać

Ćwiczenia wprowadzające w pisanie, to kreślenie drogi w labiryncie, potem kolorowanie, rysowanie. Gdy dziecko sobie z nimi radzi, w wieku ok. 4 lat można zaproponować ćw. grafomotoryczne. Najpierw rysowanie po śladzie, kreślenie linii (z góry na dół i od lewej do prawej) - zgodnie z kierunkiem pisania, malowanie drobnych elementów, łączenie kropek i odwzorowywanie rysunków.

Następnie przechodzimy do szlaczków. Początkowo szlaczki są duże. W myśl zasady stopniowania trudności powinny być coraz mniejsze, aż w końcu znajdą się w trzech liniach zeszytu. Początkowo łatwe, potem ich budowa powinna być nieco bardziej skomplikowana, aż w końcu będą one coraz bardziej przypominać litery.

Szlaczki można rysować samemu w zeszycie w trzy linie lub skorzystać z gotowych zestawów do kupienia w księgarniach, albo wydrukować karty pracy udostępnione w Internecie. Należy pamiętać, aby zawsze zaczynać od lewej strony kartki. Następnie wprowadzamy literki. Każdą z liter dziecko musi napisać w linii wielokrotnie. Zarówno dużą literę, jak i małą.

Utrwalanie i pisanie ze słuchu

Aby dobrze utrwalić wprowadzaną literkę dobrze jest ją pisać w zeszycie, w kaszy, w piasku, wyklejać ją z plasteliny. Wyszukiwać w wyrazie, w tekście, wysłuchiwać w słowie. Takie oddziaływanie polisensoryczne (angażujące wszystkie zmysły) pozytywnie wpływa na proces uczenia się i zapamiętywania.

Rozwija się wtedy także analiza i synteza głoskowa, które umożliwiają dziecku pisanie ze słuchu. Tę umiejętność można utrwalać rozwiązując rebusy i krzyżówki.

Podsumowując, naukę pisania zaczynamy wcześnie, ale do finalnego pisania trzeba poczekać do 5., 6. a nawet 7. r.ż. Ćwiczenia w początkowym etapie są dla dzieci wielka frajdą, sprawiają dużo przyjemności także dorosłym.

Aby podobnie było i w końcowym etapie, nie należy niczego pominąć. Trzeba obserwować dziecko uważnie od początku, zwracać uwagę na trudności i skutecznie je eliminować. Wówczas dziecko będzie świetnie przygotowane a nauka w szkole nie sprawi mu kłopotu. Wręcz przeciwnie! Będzie zainteresowane i zmotywowane, by zdobywać i utrwalać nowe umiejętności.

Źródła:

1. Bartkiewicz Wioletta, Giczewska Aneta, Terapia ręki, Warszawa, 2014

2. Bogdanowicz Marta, Przygotowanie do nauki pisania, Gdańsk 2004.

3. Bogdanowicz Marta, Lewa ręka rysuje i pisze, Gdańsk, 2009

4. Hływa Renata Anna, 311 szlaczków i zygzaczków. Ćwiczenia grafomotoryczne usprawniające rękę piszącą, Gdańsk, 2004

5. Plec Aleksandra, Skoczylas Marzenna, 4-latek potrafi, Inowrocław, 2011

6. Plec Aleksandra, Skoczylas Marzenna, 5-latek potrafi, Inowrocław, 2010

7. Plec Aleksandra, Skoczylas Marzenna, Elementarz – ćwiczenia w pisaniu i czytaniu, cz.I i II, Inowrocław, 2009

8. Spionek Halina, Zaburzenia psychoruchowego rozwoju dziecka, Warszawa 1970

9. Opracowanie zbiorowe wyd. Harmonia, Zaczynam pisać litery, Gdańsk 201110. https://www.pstis.pl/pl/html/index.php?v2=block&str=podstrona_terapia