Aleksytymia, czyli problem z rozumieniem i odczuwaniem emocji

Aleksytymia to zaburzenie, przez które niektórzy ludzie określani są mianem emocjonalnych analfabetów – takie określenie bierze się stąd, że aleksytymicy nie są w stanie nazywać swoich własnych emocji, ani też rozumieć emocji przejawianych przez innych ludzi. Jakie są przyczyny aleksytymii?

Termin aleksytymia wziął się z połączenia trzech greckich słów: przedrostka a (nie/bez), lexis (słowa) oraz thymos (emocje). Najprościej więc można wytłumaczyć go jako niemożność znalezienia słów dla emocji i na tym też problem ten polega.

Po raz pierwszy określenie aleksytymia użyte zostało 1973 roku – zaproponowało go dwóch psychoterapeutów, którymi byli John Case Nemiah oraz Peter Sifneos.

Osoby, które doświadczają emocjonalnego analfabetyzmu, określane są jako aleksytymicy. O zjawisku tym nie mówi się często i jest to prawdopodobnie błąd – po pierwsze aleksytymia w znaczący sposób może utrudniać ludziom funkcjonowanie, a po drugie może być dość szeroko rozpowszechniona.

Szacuje się, że aleksytymikiem może być nawet jedna na dziesięć osób z populacji ogólnej.

Spis treści:

• Jakie mogą być przyczyny aleksytymii?
• Z jakim zaburzeniami występuje aleksytymia?
• Czym przejawia się aleksytymia?
• Do jakich trudności prowadzi aleksytymia?
• Czy można leczyć aleksytymię?

Jakie mogą być przyczyny aleksytymii?

Tak naprawdę do dziś nie udało się stwierdzić, co jest bezpośrednią przyczyną aleksytymii. Wielu badaczy podejmowało się poszukiwań źródeł tego problemu – naukowcy analizowali przede wszystkim to, czy jakieś dysfunkcje dotyczące określonych rejonów mózgowia mogą odpowiadać za emocjonalny analfabetyzm.

Udało się im zaobserwować to, że problem może być powiązany z zaburzeniami przekazywania informacji pomiędzy półkulami mózgu, co może wynikać ze zmniejszenia objętości ciała modzelowatego (struktura jest odpowiedzialna m.in. właśnie za komunikację pomiędzy różnymi rejonami mózgu).

Prawda jest jednak taka, że tego rodzaju nieprawidłowości spotykane są u części, a nie wszystkich osób zmagających się z aleksytymią.

Dodatkowo u niektórych pacjentów mających trudności z nazywaniem emocji występują całkowicie innego rodzaju odchylenia dotyczące anatomii ośrodkowego układu nerwowego.

Obecnie nie można więc mówić o istnieniu jakichś konkretnych, charakterystycznych dla aleksytymii, nieprawidłowości dotyczących budowy struktur mózgowia.

Przy obecnym stanie wiedzy za przyczyny aleksytymii uznawane są przede wszystkim różne nieprawidłowości, które mają miejsce we wczesnym dzieciństwie.

Okazuje się bowiem, że duża liczba osób przejawiających emocjonalny analfabetyzm w dzieciństwie doświadczała chłodu emocjonalnego ze strony swoich opiekunów.

W takim przypadku sugeruje się, że kiedy dziecko nie styka się z jakimikolwiek emocjami w dzieciństwie, to wtedy ma ono później problemy z przejawianiem czy rozumieniem ich w swoim dorosłym życiu.

Sugeruje się też, że inne od wspomnianego wyżej zjawisko – którym jest nadmierne rozpieszczanie dziecka – również może prowadzić do trudności z emocjami w życiu dorosłym. Teoretycznie może to dziwić, w praktyce jednak dość łatwo można to wytłumaczyć.

Gdy dziecko jest stale chronione przed wszelkimi złymi wydarzeniami (np. rodzice nie informują o żadnych złych rzeczach i za wszelką cenę starają się, by dziecko nigdy nie doświadczało nieprzyjemnych emocji), ostatecznie dochodzić może do tego, że jego rozwój emocjonalny nie przebiegnie prawidłowo i stanie się ono w życiu dorosłym aleksytymikiem.

Z jakimi zaburzeniami występuje aleksytymia?

Sama aleksytymia nie jest chorobą ani nawet zaburzeniem psychicznym – uznaje się ją raczej za swego rodzaju syndrom, który pojawia się z nie do końca jasnych powodów u niektórych ludzi.

Zauważalne jednak bywa to, że u części pacjentów aleksytymia współwystępuje z innego rodzaju zaburzeniami psychicznymi. Jako przykłady można podać:

• zaburzenia ze spektrum autyzmu
• zaburzenia osobowości
• zaburzenia depresyjne
• zaburzenia lękowe 
• zaburzenia odżywiania

Czym przejawia się aleksytymia?

Aleksytymia związana jest z takimi nieprawidłowościami, jak między innymi:

• niemożność rozumienia emocji innych ludzi: aleksytymik nie rozumie, że inny człowiek jest smutny, rozdrażniony czy zły,
• brak umiejętności rozpoznawania i nazywania własnych emocji: osoba z aleksytymią nie potrafi stwierdzić, kiedy jest smutna, a kiedy odczuwa radość,
• bladość emocjonalna: po aleksytymiku nie widać, jakie emocje odczuwa on w danej chwili, ponieważ osoba taka po prostu ich nie wyraża,
• problemy z odróżnianiem odczuwanych przez siebie emocji z innego rodzaju bodźcami: dla aleksytymika m.in. odczucia, które inni ludzie odbierają za przejawy zakochania (np. przyspieszone bicia serca na widok bliskiej osoby), są całkowicie niezrozumiałe i mogą one być interpretowane jako jakaś nieprawidłowość, np. zaburzenia rytmu serca.

Dla niektórych osób aleksytymia i jej przejawy wydawać się mogą zwyczajnie błahymi problemami. W praktyce jednak zdecydowanie tak nie jest – analfabetyzm emocjonalny naprawdę może utrudniać życie i nie tylko tej osoby, która go doświadcza, ale i ludzi, którzy z nią obcują.

Do jakich trudności prowadzi aleksytymia?

Aleksytymia – jak nietrudno się domyślić – stwarza znaczne problemy w przypadku różnych relacji międzyludzkich. Związek z aleksytymikiem z całą pewnością nie jest łatwy – trudno chociażby spodziewać się po nim empatii, kiedy to jego druga połowa zmaga się z jakimś ciężkim dla niej zdarzeniem.

Emocjonalny analfabetyzm prowadzi jednak do problemów również i u osoby, która go doświadcza. Po pierwsze tak jak wspomniano powyżej, sygnały, które tak naprawdę wynikają z emocji, może ona interpretować całkowicie inaczej – zdarza się, że wydaje się jej, że są one przejawem jakiegoś schorzenia.

Dodatkowo aleksytymikom trudniej – przez brak rozumienia ich emocji - funkcjonować z innymi ludźmi, co skutkować może pojawianiem się u nich uczucia wewnętrznego napięcia czy niepokoju, nierzadko bywają oni również zwyczajnie sfrustrowani.

Tego rodzaju problemy mogą z kolei sprzyjać wystąpieniu u osób z emocjonalnym analfabetyzmem rozmaitych zaburzeń psychicznych, takich jak np. depresja czy zaburzenia lękowe. Zdarza się również, że aleksytymia i związane z nią trudności skutkują tym, że człowiek dotknięty tym zaburzeniem zaczyna sięgać po różne substancje psychoaktywne i ostatecznie staje się od nich uzależniony.

Czy można leczyć aleksytymię?

Ze względu na to, że aleksytymia sama w sobie nie jest chorobą, trudno tak naprawdę jednoznacznie mówić o jej leczeniu. Właściwsze w tym wypadku wydaje się używanie określania terapia. Można ją jak najbardziej zaproponować aleksytymikom.

Różne rodzaje terapii mogą im pomóc w nauczeniu się zarówno nazywania swoich własnych stanów emocjonalnych, jak i w rozpoznawaniu emocji prezentowanych przez nich ludzi.

Jako przykład jednej z dostępnych terapii można tutaj podać psychoanalizę, podczas której dochodzi do przeanalizowania m.in. wczesnych lat dzieciństwa i w nich właśnie poszukiwania źródeł problemów z rozumieniem emocji. Pomocne bywają również terapia grupowa, jak i trening umiejętności społecznych.

Podkreślenia wymaga tutaj to, że nierzadko terapia aleksytymika trwa nawet przez wiele lat. Z pewnością proces „uczenia” emocji można więc uznać za żmudny, w praktyce jednak pokonanie emocjonalnego analfabetyzmu naprawdę ułatwia funkcjonowanie wśród innych ludzi.

Warto nie zniechęcać się zbyt szybko – terapia może przynosić oczekiwane skutki w postaci poprawy przebiegu relacji międzyludzkich.

Fobia jest zaburzeniem lękowym. Na czym polega? WIDEO