Spis treści
Diagnostykę niepłodności należy rozpocząć, od wykonania badań na płodność. Warto to zrobić, gdy po roku regularnego współżycia bez stosowania środków antykoncepcyjnych nie uda się zajść w ciążę. W przypadku kobiet po 35. roku życia ten okres jest krótszy – po 6 miesiącach regularnego współżycia należy skontaktować się z lekarzem, w celu ustalenia przyczyny problemów z zajściem w ciążę.
Przede wszystkim diagnostyka powinna być przeprowadzana zarówno u mężczyzny jak i u kobiety, wykonywane badania na płodność są jednak inne.
Jakie badania na płodność musi wykonać mężczyzna?
Do podstawowych badan wykonywanych u mężczyzn należą:
- Seminogram – jest to badanie próbki nasienia oceniające jego właściwości fizyko-chemicze, morfologię, ruchliwość i ilość plemników
- Test SCD, czyli badanie fragmentacji DNA plemników. Badanie jest wykonywane w celu oceny stopnia uszkodzenia DNA plemników. Uszkodzone DNA plemników zwiększa ryzyko wystąpienia nieprawidłowości na bardzo wczesnym etapie rozwoju zarodka, a także utrudnia zapłodnienie.
- Test MAR – jest to cześć diagnostyki niepłodności o podłożu autoimmunologicznym – wykrywa obecność przeciwciał przeciwplemnikowych na powierzchni plemnika. Istnienie takich przeciwciał powoduje aglutynację (zlepianie) plemników, co wpływa negatywnie na ich ruchliwość i żywotność
- Posiew nasienia – służy wykluczeniu obecności bakterii i grzybów w nasieniu. Obecność takich drobnoustrojów negatywnie wpływa na żywotność plemników.
- Niezwykle istotne jest też badanie fizykalne, w celu wykluczenia wad anatomicznych utrudniających zapłodnienie
- USG jąder – wykonuje się je w celu wykluczenia nieprawidłowej budowy lub ukrwienia jąder, dzięki tej metodzie możliwe jest wykluczenie m.in. żylaków powrózka nasiennego
- Badania laboratoryjne – badania krwi polegające na ocenie stężenia hormonów – testosteronu, ale też FSH, LH, prolaktyny, TSH i wolnych hormonów tarczycy FT3 i FT4
- Badania genetyczne – badanie kariotypu, czyli wszystkich chromosomów w komórkach organizmu. Do najistotniejszych badań należy badanie mutacji CFTR, która wpływa na drożność nasieniowodów, a także badanie regionu AZF na chromosomie Y, gdzie zlokalizowane są geny kodujące białka odpowiedzialne za produkcję plemników.
- Badania immunologiczne w kierunku obecności przeciwciał ASA, występujące na plemnikach. Obecność takich przeciwciał uszkadza plemniki zmniejszając ich ruchliwość.
Czytaj również: Czy uczulenie na spermę może utrudniać zajście w ciążę? Objawy i leczenie uczulenia na spermę
Jak zajść w ciążę - kiedy się kochać, aby zajście w ciążę było możliwe?
15 zaskakujących cech plemników - czy wiedziałaś o tym?
Jakie badania na płodność musi wykonać kobieta?
Zakres badań u kobiet mających problem z zajściem w ciążę jest dużo szerszy niż u mężczyzn.
Podstawowa diagnostyka obejmuje:
- Wywiad i badanie lekarskie – niezwykle istotnie jest poznanie historii medycznej pacjentki dotyczącej m.in. cyklu miesiączkowego, przebytych operacji czy zażywanych leków. Badanie ginekologiczne pozwala na ocenę anatomii narządu rodnego kobiety.
- USG przezpochwowe (transwaginalne) – badanie przezpochwowe pozwala na ocenę budowy jajników, jajowodów oraz macicy, w celu wykluczenia ewentualnych wad anatomicznych mogących uniemożliwiać zajście w ciążę.
- Badania laboratoryjne – w przypadku badań laboratoryjnych ich zakres jest również szerszy niż u mężczyzn. Do podstawowych badań w diagnostyce niepłodności należą badania hormonalne: AMH czyli badanie rezerwy jajnikowej, TSH, prolaktyna, przeciwciała anty-TPO, FSH, LH, estradiol, a także morfologia i badanie moczu.
W niektórych przypadkach diagnostyka niepłodności wymaga wykonania dodatkowych badań. Należą do nich:
- Histeroskopia diagnostyczna – ocena wnętrza macicy za pomocą histeroskopu wprowadzanego przez pochwę. To badanie przeprowadzane w krótkotrwałym znieczuleniu pozwala na ocenę morfologii i anatomii macicy
- Sono-HSG - ultrasonograficzna histerosalpingografia – jest to najmniej inwazyjna metoda oceny jamy macicy i jajowodów, dzięki której możliwe jest wykrycie zrostów, przegród, mięśniaków, guzów, polipów, endometriozy, a także niedrożności jajowodów. Jest to badanie polegające na badaniu USG przezpochwowym z użyciem sterylnego cewnika. Podczas badania jama macicy wypełniana jest solą fizjologiczną pod kontrolą USG, co pozwala na ocenę jej budowy. Badanie trwa ok. 15 minut, jest bezbolesne, odbywa się na fotelu ginekologicznym.
- Badania genetyczne – wykonywane jest standardowe badanie kariotypu, ale także badania w kierunku chorób zwiększających predyspozycje do chorob zakrzepowo-zatorowych, mogących utrudniać zajście w ciążę. Wykonuje się badania badanie mutacji Leiden w genie F5 kodującym czynnik V układu krzepnięcia krwi i mutacji genu F2 kodującego protrombinę
- Badania immunologiczne – podobnie jak u mężczyzn wykonuje się badanie w kierunku obecności przeciwciał przeciwplemnikowych ASA, ale także szereg badań w kierunku chorób autoimmunologicznych, mogących utrudniać zajście w ciążę – badanie autoprzeciwciał przeciw kardiolipinie (IgM, IgG), antykoagulantu tocznia, a także badania przeciwciał anty-TPO, anty-TG, przeciwciał przeciwjądrowych ANA2 oraz przeciwciał przeciw B2-glikoproteinie I.
Diagnostyka niepłodności jest procesem długim i wymagającym zaangażowania wielu specjalistów – wymaga ona współpracy ginekologa, endokrynologa, nierzadko też hematologa. Należy pamiętać, że diagnostyka powinna odbywać się równocześnie u kobiety i mężczyzny, a powinno się ją rozpocząć jak najszybciej.
Jeśli problem z zajściem w ciążę utrzymuje się po roku regularnego współżycia warto zgłosić się do lekarza, ponieważ część nieprawidłowości utrudniających zajście w ciążę może być skutecznie leczona.
Jakie są przyczyny niepłodności?
Uznaje się, że przyczyny niepłodności leżą w równym stopniu po stronie kobiet jak i mężczyzn. Do przyczyn niepłodności zalicza się problemy hormonalne, zaburzenia owulacji, niską rezerwę jajnikową, niedrożność jajowodów, endometriozę, wady anatomiczne a także nieprawidłowe parametry nasienia.
Niestety, w aż 20% przypadków nie udaje się ustalić przyczyn niepłodności – jest to tak zwana niepłodność idiopatyczna, w której wszystkie badania są prawidłowe, a mimo to występują problemy z zajściem w ciążę.
