Anoreksja przez lata określana była jako brak apetytu (z greckiego: „an” – brak, „orexis”: apetyt), jednak to kreślenie nie odzwierciedla istoty tej choroby. Dlatego też współcześnie określa się ją mianem jadłowstrętu psychicznego.
Anoreksja jest bowiem zaburzeniem odżywiania, wynikającym z obsesyjnego wręcz lęku przed przybraniem na wadze. Osoba chora na anoreksję celowo dąży do jak najniższej wagi, a cel ten osiąga, drastycznie ograniczając jedzenie.
Spis treści:
- Objawy anoreksji u młodzieży
- Przyczyny anoreksji u młodych ludzi
- Skutki anoreksji
- Leczenie anoreksji u młodzieży
Objawy anoreksji u młodzieży
Początkowo ciężko jest rozpoznać objawy anoreksji, ponieważ zanim dojdzie do drastycznego spadku wagi, zaczynają pojawiać się symptomy często traktowane przez rodziców w kategoriach wymysłów nastolatki, np. ciągłe liczenie kalorii, stopniowe ograniczanie jedzenia przy jednoczesnym zainteresowaniu tematyką żywienia.
Najbardziej widocznym objawem anoreksji jest wychudzenie. Jednak jest to objaw, który pojawia się już po jakimś czasie od momentu wystąpienia pierwszych symptomów choroby, które nie zawsze są oczywiste dla rodziców. Często więc traktowane są jako niegroźne fanaberie wieku dojrzewania, które miną wraz z wiekiem.
Tymczasem zlekceważone mogą opóźnić postawienie diagnozy. Warto więc wiedzieć, że anoreksję mogą zwiastować:
- przesadne zainteresowanie jedzeniem, składem posiłków, kaloriami,
- ciągłe mówienie o jedzeniu,
- gotowanie dla rodziny, ale nie dla siebie,
- drażliwość, unikanie towarzystwa,
- jadanie posiłków w samotności,
- intensywne treningi,
- zanik miesiączki,
- noszenie obszernych ubrań,
- zmęczenie,
- obsesyjne kontrolowanie wagi i narzekanie, że ciągle jest za wysoka,
- wyostrzenie się rysów twarzy (co ma związek z utratą wagi).
- skłonność do nagłych zmian nastroju, od przygnębienia do euforii.
Zobacz: Pregoreksja, czyli anoreksja ciężarnej
"Mamusiu, czy jestem za gruba?" - anoreksja u dzieci
Ortoreksja - gdy zdrowe odżywianie staje się chorobą
Z ostrożnych szacunków psychiatrów wynika, że na anoreksję może chorować nawet 2-3 proc. młodzieży w wieku między 12-14 lat oraz powyżej 17. roku życia. Ponad 90 proc. chorych to dziewczęta. Chłopcy chorują rzadziej, co tłumaczone jest tym, że słabiej przejmują się oceną ze strony otoczenia. Blisko 20 proc. przypadków kończy się śmiercią na skutek samobójstwa lub poważnych powikłań zdrowotnych.
Przyczyny anoreksji u młodych ludzi
Anoreksja nie ma jednej określonej przyczyny – uważa się, że mogą do niej doprowadzić problemy z psychiką i własną tożsamością, choć niektórzy eksperci sugerują wręcz, że to właśnie te problemy (np. depresja u dzieci) są następstwem, a nie przyczyną anoreksji, gdyż utrata wagi i związane z nią zaburzenia mogą wywoływać niektóre problemy psychiczne. Obecnie do przyczyn anoreksji najczęściej zalicza się:
- presję środowiska i kult szczupłej sylwetki,
- problemy uczuciowe,
- kryzys tożsamości związany z wiekiem dojrzewania,
- negatywne postrzeganie własnej osoby,
- brak akceptacji okresu dojrzewania – zaprzeczenie kobiecości, seksualności, co może mieć związek z wykorzystywaniem seksualnym w dzieciństwie,
- niska samoocena,
- skłonność do perfekcjonizmu i lęk przed porażkami,
- dojrzewanie w rodzinie, w której występują inne choroby psychiczne,
- nadopiekuńczość ze strony matki – anoreksja jest wówczas sposobem na pokazanie własnej indywidualności,
- nadmierna krytyka ze strony rodziców, zwłaszcza dotycząca wyglądu.
Skutki anoreksji
Anoreksja może mieć różne skutki, łącznie z tym najbardziej tragicznym – śmiercią, do której może dojść nawet w wyniku pozornie błahej infekcji.
W znacznej ilości przypadków doprowadza do skrajnego wyniszczenia organizmu: niedobory niezbędnych do życia składników sprawiają, że u nastolatek zostaje zahamowany proces dojrzewania.
Młoda osoba przestaje rosnąć, jej narządy i układy nie pracują właściwie, nie rozwijają się piersi, zanika miesiączka – jeśli trwa to więcej niż pół roku, skutkuje niedoborem estrogenów, który prowadzi do osteoporozy, torbieli jajników, a nawet do bezpłodności.
Chorym na anoreksję brakuje też tkanki tłuszczowej, przez co osoby takie są nadwrażliwe na niskie temperatury. Tętno jest wolne, ciśnienie krwi – niskie. Stale jest im zimno, nie mają na nic siły ani ochoty, nie mogą się skoncentrować.
Dochodzi do zaników kory mózgowej. Pojawia się anemia i niski poziom cukru we krwi. Na skutek odwodnienia nerki nie są w stanie właściwie pracować. Wolniejsza perystaltyka jelit doprowadza do zaparć. Brak potasu sprawia, że serce gwałtownie przyspiesza i zwalnia.
Czytaj: Zaburzenia lękowe u młodzieży
Psychoza: czym jest i czym się różni od depresji? Przyczyny i objawy psychozy
Leczenie anoreksji u młodzieży
Anoreksję niełatwo rozpoznać, niełatwo również wyleczyć. W wielu przypadkach od momentu postawienia diagnozy do wyleczenia upływa ponad pięć lat, a nierzadko choroba jest już tak zaawansowana, że nie sposób jej wyleczyć. To, czy leczenie zakończy się powodzeniem, zależy w głównej mierze od tego, czy osoba chora chce walczyć z chorobą, i czy ma na to siłę.
Celem leczenia jest przywrócenie zdrowych nawyków żywieniowych, dzięki którym waga ciała stopniowo wraca do normy, a chora odzyskuje chęć i siły do życia.
Niezbędnym elementem jest też psychoterapia (dobre efekty daje terapia poznawczo-behawioralna), dzięki której można wyeliminować obsesyjne myślenie o jedzeniu i odchudzaniu, szczupłej sylwetce, a także praca nad sobą: wzmocnienie poczucia własnej wartości, nauczenie się samoakceptacji.
Jeśli stan osoby chorej na to pozwala, terapię można prowadzić indywidualnie. Jeśli jednak wychudzenie jest na tyle duże, że zagraża życiu, konieczne jest leczenie szpitalne – wskazaniem do pobytu w szpitalu jest spadek masy ciała o więcej niż 25 proc., a także m.in. częste infekcje czy problemy z sercem.
Nie ma specjalnych leków na anoreksję – lecząc tę chorobę, stosuje się natomiast leki pomagające w przypadku towarzyszących anoreksji zaburzeń psychicznych, np. depresji czy stanów lękowych.
Czytaj: Zaburzenia odżywiania u młodzieży
Psychiatra dziecięcy: czym się zajmuje psychiatra dla dzieci?
