Spis treści
- Czym jest konflikt serologiczny?
- Czym jest niezgodność serologiczna, a czym konflikt?
- Jakie badania trzeba wykonać, żeby rozpoznać konflikt?
- Jak zapobiegać skutkom wykrytego konfliktu?
- Czym jest choroba hemolityczna?
Temat konfliktu serologicznego jest znany, ale nadal nie do końca, dlatego powstała kampania społeczna, która ma na celu poszerzenie wiedzy na jego temat. Mowa o kampanii "Przyjaźni Mamom Rh(-)", której patronem medialnym jest serwis mjakmama.pl.
W ramach akcji powstał webinar z udziałem znakomitej ekspertki prof. CMKP dr hab. n. med. Marzeny Dębskiej oraz mamy, która sama doświadczyła konfliktu serologicznego, pani Marty.
Czym jest konflikt serologiczny?
Konflikt serologiczny to problem, który dotyczy tylko kobiet ciężarnych. Spowodowany jest różnicą w antygenach, czyli substancjach białkowych w krwinkach dziecka i matki. Zdarza się tak, gdy ojciec ma inną grupę krwi niż matka.
Najczęściej problem pojawia się, gdy ta niezgodność dotyczy antygenu D z układu Rh - jest to tzw. konflikt z grupy Rh i może mieć ciężkie konsekwencje dla dziecka (często wymaga leczenia wewnątrzmacicznego).
- To sytuacja, w której krwinki czerwone pokonają barierę łożyskową. Dzieje się tak często, nie tylko w wyniku patologii, ale i z przyczyn fizjologicznych. Wówczas układ odpornościowy matki rozpoznaje te komórki, traktuje jak obce i zaczyna wytwarzać przeciwciała - tłumaczy prof. Marzena Dębska.
Przeciwciała przechodzą z powrotem przez łożysko i zaczynają powodować rozkład krwinek czerwonych - to tzw. hemoliza, a choroba dotycząca płodu to choroba hemolityczna. W jej wyniku dochodzi do rozwoju anemii. Jeśli niedokrwistość płodu jest nieleczona, może prowadzić do poważnych powikłań u dziecka.
Czym jest niezgodność serologiczna, a czym konflikt?
- Konflikt to sytuacja, w której powstają przeciwciała. Wcześniej mamy do czynienia z niezgodnością serologiczną, która często jest z nim mylona - mówi prof. Dębska. - Różnice między grupami krwi w zakresie antygenu Rh u kobiety i u mężczyzny to problem częsty - szacuje się, że ok. 15 proc. par to kobieta Rh ujemna i mężczyzna Rh dodatni. Dopóki nie ma przeciwciał, nie ma konfliktu i nie ma problemu - wyjaśnia ekspertka.
Do wytworzenia przeciwciał może dojść na każdym etapie ciąży, najczęściej po badaniach prenatalnych (np. w czasie amniopunkcji czy biopsji kosmówki), w czasie poronienia, porodu, a szczególnie w czasie cesarskiego cięcia. Wówczas może dojść do uczulenia.
Jeśli sytuacja ma miejsce pod koniec ciąży, to wytworzonych przeciwciał jest tak mało, że nie zdążą zrobić krzywdy dziecku. Wtedy jednak zagrożone są kolejne ciąże, ponieważ wytworzone przeciwciała nigdy nie znikają, pamięć immunologiczna jest wieczna.
Jakie badania trzeba wykonać, żeby rozpoznać konflikt?
Podstawowe testy to badanie grupy krwi, które jest zlecane na pierwszej wizycie u ginekologa, zwykle przed 10. tygodniem ciąży. Badanie przeprowadza się dwukrotnie, aby wyeliminować ryzyko pomyłki.
Jeśli kobieta jest Rh ujemna, wówczas należy zrobić badanie krwi ojca dziecka. Jeśli jest on Rh dodatni, a kobieta nie ma przeciwciał - mamy do czynienia z niezgodnością. Konieczne jest wtedy badanie w kierunku przeciwciał w każdym trymestrze ciąży. Jeśli przeciwciała zostaną wykryte na określonym etapie ciąży, wówczas lekarz zaleca konkretne działania.
Czytaj również:
Leczenie i postępowanie przy konflikcie serologicznym. Rozmowa z prof. M. Wielgosiem
Dziedziczenie grupy krwi: czynnik Rh, grupa krwi dziecka, konflikt serologiczny
Jak zapobiegać skutkom wykrytego konfliktu?
- Jeżeli stwierdzono konflikt, najlepiej udać się do ośrodka, który zajmuje się leczeniem tego typu problemów. Nie każdy ginekolog prowadzący ciążę zajmuje się bowiem leczeniem konfliktu - tłumaczy prof. Dębska. - Jeżeli pacjentka ma niezgodność serologiczną, wówczas obowiązuje profilaktyka, czyli podanie domięśniowo immunoglobuliny anty-D. To przeciwciała skierowane do antygenu D z układu Rh.
To produkt refundowany przez NFZ. Podaje się go po to, aby krwinki płodowe, które znajdują się w krążeniu matki, były związane przez tę immunoglobulinę zanim zetkną się z układem immunologicznym kobiety. Kiedyś podawało się ją tylko po porodzie lub poronieniu u kobiety z Rh ujemnym, ale od 2015 roku powinna dostawać go każda ciężarna z niezgodnością - dodaje ekspertka.
Zastrzyk podaje się między 28-30. tygodniem ciąży - to dawka, która zabezpiecza sytuację, w której doszłoby do późniejszego przecieku między 30. tygodniem ciąży a porodem.
Czym jest choroba hemolityczna?
Posłuchaj całego naszego webinaru i dowiedz się, czym jest choroba hemolityczna płodu i jak się ją leczy. Opowie o tym prof. Dębska oraz mama, która była jej pacjentką i dzięki leczeniu wewnątrzmacicznemu urodziła zdrowe dziecko.
Materiał powstał w ramach kampanii społecznej "Przyjaźni Mamom Rh(-)".
Kampania powstała, aby szerzyć edukację na temat diagnostyki, profilaktyki i leczenia konfliktu serologicznego wśród społeczeństwa w Polsce. Jest odpowiedzią na wciąż obecne wątpliwości, dezinformację oraz obawy występujące wśród kobiet w tym temacie.
W działania zaangażowało się wielu wybitnych Ekspertów z dziedziny położnictwa, ginekologii i perinatologii.
- Prof. dr hab. n.med. Mirosław Wielgoś- Krajowy Konsultant ds. perinatologii
- Prof. dr hab. n. med. Krzysztof Czajkowski- Krajowy Konsultant ds. położnictwa i ginekologii
- Prof. dr hab. n. med. Jarosław Kalinka - Prezes Polskiego Towarzystwa Medycyny Perinatalnej
- Prof. CMKP dr hab. n. med. Marzena Dębska- Uniwersyteckie Centrum Zdrowia Kobiety i Noworodka WUM
- Prof. UM dr hab. n. o zdr. Beata Pięta – Prezes Polskiego Towarzystwa Położnych
- dr hab. n.med. Tadeusz Issat - Kierownik Kliniki Kierownik Kliniki Położnictwa i Ginekologii Instytutu Matki i Dziecka
Dzięki zaangażowaniu mediów, wspólnie z ekspertami chcemy budować świadomość na temat występowania konfliktu serologicznego, jego przeciwdziałania, ale i skutków, jakie może nieść za sobą. Celem nadrzędnym kampanii jest wyrównanie dostępu do profilaktyki śródciążowej.
W ramach działań powstaje Sieć Placówek Przyjaznych Mamom Rh(-), w których kobiety w ciąży mogą liczyć na niezbędną edukację na temat konfliktu serologicznego oraz zastosowanie profilaktyki śródciążowej w przypadku wystąpienia wskazań. Każda kobieta, która ma potwierdzoną niezgodność antygenową oraz brak przeciwciał stwierdzony w teście Coombsa będzie mogła liczyć na podanie immunoglobuliny anty-D, bez względu na to, gdzie prowadzi ciąże.
Aktualna lista Placówek Przyjaznych Mamom Rh(-): http://konfliktserologiczny.pl/mapy-placowek/
