Witamina D – prawie jak hormon. Jakie są właściwości i funkcje witaminy D3?

2021-03-25 16:06

Witamina D do niedawna kojarzona była wyłącznie z rozwojem kości i zębów. Dziś wiadomo, że to nie wszystko, a witamina D działa jak hormon i bierze udział niemal we wszystkich procesach zachodzących w organizmie. Jakie są właściwości, funkcje witaminy D oraz skutki jej niedoboru i nadmiaru? 

witamina d
Autor: thinkstockphotos.com

Witamina D to jedna z witamin rozpuszczalnych w tłuszczach. Choć zazwyczaj mówimy o niej po prostu „witamina D”, to jednak ma ona kilka odmian, z których dla ludzi ważne są dwie:

  • witamina D2 (ergokalcyferol), która występuje w drożdżach, grzybach i niektórych roślinach
  • witamina D3 (cholekalcyferol), wytwarzana przez zwierzęta.

Według najnowszych danych witamina D wcale witaminą nie jest. Jest rozpuszczalnym w tłuszczach związkiem organicznym o cechach steroidowych. Końcowy element metabolizmu witaminy D bardziej przypomina funkcją i metabolizmem hormon i reguluje około 200 genów.

Spis treści

  1. Dlaczego witamina D działa jak hormon?
  2. Jakie są funkcje witaminy D?
  3. Jakie są objawy niedoboru witaminy D?
  4. Jakie są objawy nadmiaru witaminy D?
  5. Suplementacja witaminy D u dzieci i dorosłych

Dlaczego witamina D działa jak hormon?

W ludzkim organizmie witamina D zaliczana jest do witamin, jednak coraz częściej mówi się, że swoim działaniem i mnogością pełnionych funkcji bardziej przypomina ona hormon dokrewny niż witaminę.

Jej aktywna postać kontroluje przynajmniej 200 różnych genów i jest obecna właściwie we wszystkich tkankach (potwierdziły to badania, dzięki którym wiemy, że w ludzkim ciele nie ma miejsca, gdzie nie znajdowałyby się receptory witaminy D, niezbędne do tego, by ją przechwytywać i przekazywać tam, gdzie aktualnie jest potrzebna).

Dlatego obecnie badania nad działaniem witaminy D i jej znaczeniem dla ludzkiego zdrowia prowadzą przede wszystkim endokrynolodzy, zajmujący się hormonami. 

Jakie są funkcje witaminy D?

Rola witaminy D w organizmie jest tak duża, że bez jej właściwego poziomu w organizmie nie sposób mówić o zachowaniu zdrowia i sprawności fizycznej. Witamina ta uczestniczy bowiem w wielu bardzo ważnych procesach:

  • reguluje proces przyswajania wapnia i fosforu, biorąc udział w budowaniu i utrzymaniu zdrowych, mocnych kości i zębów, co ma szczególne znaczenie w przypadku niemowląt i dzieci – jej niedobór może prowadzić do krzywicy, zaburzeń mineralizacji kości i zmniejszenia ich masy, a więc np. częstych złamań. 
  • uczestniczy w procesach przemiany materii.
  • ma korzystny wpływ na układ mięśniowy: zwiększa masę mięśniową i siłę mięśni (jej niedobór prowadzi m.in. do miopatii, czyli osłabienia mięśni). 
  • pomaga w zwalczaniu przez układ odpornościowy bakterii odpowiedzialnych za próchnicę, gdyż aktywuje białka obronne.
  • regeneruje neurony, dlatego ma korzystny wpływ na układ nerwowy.
  • ma wpływ na sen: osoby, które mają jej zbyt mało, mogą cierpieć na bezsenność i inne zaburzenia snu.
  • być może ma również wpływ na ryzyko wystąpienia autyzmu – badania dowodzą, że jeśli przyszła mama ma jej zbyt mało, ryzyko autyzmu u dziecka wzrasta.
  • ma wpływ na odporność: aktywuje geny odpowiedzialne za wytwarzanie peptydów przeciwbakteryjnych (zachowujących się jak naturalne antybiotyki), w tym katelicydynę, która zwalcza wiele bakterii, m.in. prątki gruźlicy – to właśnie może tłumaczyć skuteczność popularnych w XIX wieku kuracji słonecznych na gruźlicę
  • zapobiega chorobom cywilizacyjnym: badania udowodniły, że jej podawanie w dzieciństwie zwiększa ryzyko wystąpienia cukrzycy typu I, a jeśli podawana jest osobom, które mają cukrzycę typu II, poprawia się u nich tolerancja glukozy i wydzielanie insuliny. 
  • wspiera komórki szpiku kostnego, wspomagając leczenie chorób autoimmunologicznych, w tym np. stwardnienia rozsianego (zaobserwowano, że sezonowe braki wit. D zaostrzają objawy choroby). 
  • zmniejsza ryzyko zachorowania na niektóre typy nowotworów – np. raka jelita grubego, nowotworu odbytu.
  • zmniejsza ryzyko rozwoju nadciśnienia tętniczego i niewydolności serca. 
  • ma pozytywny wpływ na płodność, gdyż zwiększa ilość plemników
  • to w dużym stopniu dzięki niej wątroba może się regenerować.
  • niektóre badania sugerują, że może zmniejszać ryzyko zachorowania na grypę, chroni też przed innymi infekcjami w sezonie jesienno-zimowym, gdyż aktywuje komórki T, zwalczające bakterie i wirusy. 
  • łagodzi ataki astmy u dzieci.

Czytaj: Suplementacja witaminy D w ciąży i właściwości witaminy D3

Witamina D dla dziecka: jaka witamina D3 jest najlepsza dla dzieci? Niedobór, suplementy, dawkowanie

Jakie są objawy niedoboru D3? WIDEO

Sprawdź, jakie są objawy niedoboru witaminy D

Jakie są objawy niedoboru witaminy D?

Nasz organizm teoretycznie pozyskuje witaminę D na trzy sposoby: aż 90 proc. z niej wytwarza w głębszych warstwach skóry (pod warunkiem, że na skórę działa dostateczna dawka promieniowania UV), resztę otrzymuje wraz z pożywieniem lub suplementami. Mimo to lekarze alarmują, że Polacy cierpią na niedobór witaminy D.

W naszej szerokości geograficznej kąt padania promieni słonecznych nie zawsze pozwala bowiem na uzyskanie niezbędnej do syntezy skórnej długości fal UVB, no i zbyt rzadko przebywamy na powietrzu, a w lecie dodatkowo chronimy skórę kremem z wysokim filtrem.

Dostarczenie jej właściwej ilości wraz pożywieniem nie jest takie łatwe, gdyż obecna jest w niewielu produktach – maśle, tłustych rybach, wątrobie, grzybach – a o suplementach, poza rodzicami niemowląt, którym tę witaminę zalecają pediatrzy, mało kto pamięta. W efekcie mamy powszechne jej niedobory.

Niedobór witaminy D wcale nie jest jednak tak łatwo rozpoznać – można go jednak podejrzewać, jeśli nie jemy ryb i spędzamy dużo czasu w pomieszczeniach.

Klasyczne objawy niedoboru witaminy D to, m.in.:

  • obniżona odporność,
  • przewlekłe zmęczenie,
  • bóle stawów i kości,
  • słaba kondycja fizyczna,
  • depresja sezonowa,
  • drażliwość,
  • słabe zęby,
  • łamliwe kości.

Zobacz: Witamina D3 dawkowanie dla dzieci [NOWE ZALECENIA]

Jakie są objawy nadmiaru witaminy D?

Witaminy D wytwarzanej w sposób naturalny w skórze pod wpływem promieni UV nie da się przedawkować. System jej wytwarzania, dystrybucji i magazynowania działa bowiem bardzo sprawnie: jeśli organizm wytworzy jej więcej, niż aktualnie potrzebuje, nadmiar magazynowany jest „na później” w tkance tłuszczowej, a proces produkcji zwalnia. Nie sposób również przedawkować witaminy D dostarczanej wraz z racjonalną dietą.

Można natomiast przedawkować suplementy, a objawy są dość nieprzyjemne: m.in. otępienie umysłowe, nudności, bóle głowy, wzmożone pragnienie, a także poważniejsze, jak kamica pęcherzyka żółciowego, zaburzenia pracy nerek czy problemy z sercem.

Suplementacja witaminy D u dzieci i dorosłych

Przedawkowanie witaminy D zdarza się rzadko: dużo powszechniejszy jest jej niedobór. To, czy organizm ma za mało witaminy D, można sprawdzić, oznaczając jej poziom we krwi. Jeśli wynik wskazuje na niedobór witaminy D, konieczna jest suplementacja – dawkę witaminy D dobiera wówczas lekarz.

Takiego badania nie robi się niemowlętom, którym, zgodnie z zaleceniami, witaminę D trzeba podawać niezależnie od sposobu karmienia. Zalecane dawki suplementacji:

  • Noworodki i niemowlęta w wieku 0-6 miesięcy – 400 IU/dobę niezależnie od metody karmienia.
  • Niemowlęta 6-12 miesiąc życia – 400-600 IU/dobę (dawka zależy od tego, czy dodatkowo dostają pokarmy, w których znajduje się wit. D).
  • Dzieci i młodzież od 1 do 18 r. ż – 600-1000 IU/dobę (zależnie od wagi) od października do marca, lub przez cały rok, jeśli dziecko rzadko bywa na dworze lub smarowane jest kremem z wysokim filtrem. 
  • Dorośli - 800-2000 IU/dobę( w zależności od wagi) od października do marca, a latem wówczas, gdy rzadko przebywają na dworze. 
  • Osoby powyżej 65. roku życia – 800-2000 IU/dobę przez cały rok (z powodu mniejszej syntezy skórnej).
  • Kobiety planujące ciążę – nim dojdzie do zapłodnienia, powinny zbadać poziom 25(OH)D w surowicy i wyrównać ewentualny niedobór.
  • Witamina D w ciąży – w drugim i trzecim trymestrze po konsultacji z ginekologiem powinny przyjmować dawkę 1500-2000 IU/dobę.
Czy artykuł był przydatny?
Przykro nam, że artykuł nie spełnił twoich oczekiwań.
Nasi Partnerzy polecają
Podziel się opinią
Grupa ZPR Media sprzeciwia się głoszeniu opinii noszących znamiona mowy nienawiści przepełnionych pogardą czy agresją. Jeśli widzisz komentarz, który jest hejtem, powiadom nas o tym, klikając zgłoś. Więcej w REGULAMINIE

NOWY NUMER

POBIERZ PORADNIK! Darmowy poradnik, z którego dowiesz się, jak zmienia się ciało kobiety w ciąży, jak rozwija się płód, kiedy wykonać ważne badania, jak przygotować się do porodu. Pobieram >

Pobieram
poradnik ciaza