Wolne rodniki i antyoksydanty - czym są i jak zachować między nimi równowagę?

Wolne rodniki są odpowiedzialne za wiele chorób i starzenie się skóry. Antyoksydanty, to natomiast substancje, które je zwalczają. Sprawdź, czym są wolne rodniki i antyoksydanty, skąd się biorą i jak zachować równowagę między nimi?

Wolne rodniki to produkty uboczne procesów chemicznych zachodzących w ludzkim organizmie. Wolne rodniki są mu niezbędne: biorą między innymi udział w zwalczaniu bakterii, będąc elementem skomplikowanego mechanizmu odpornościowego.

Te niewidoczne dla oka atomy potrafią jednak zrobić też wiele szkody w naszym organizmie. Ich szkodliwe działanie jest niwelowane przez antyoksydanty. Gdy w organizmie panuje równowaga między wolnymi rodnikami a antyoksydantami, nie musimy się martwić.

Gorzej, gdy tak nie jest: wówczas wolne rodniki wywołują choroby i innych zaburzenia. Czym są wolne rodniki i jak zachować równowagę między nimi a antyoksydantami. 

Spis treści

1. Czym są wolne rodniki?
2. Choroby wywoływane przez wolne rodniki
3. Antyoksydanty - czym są? 
4. Źródła antyoksydantów

Czym są wolne rodniki?

W czasie procesów metabolicznych część atomów tlenu uwalnia się w postaci wolnych rodników, czyli cząsteczek mających tylko jeden elektron - w przeciwieństwie do innych dwuatomowych cząsteczek krążących w organizmie. 

I to jest największy problem. Wolne rodniki tlenowe dążą do sparowania się z innym elektronem i w tym celu uszkadzają inne atomy, zabierając im brakujący element. W ten sposób psują ich struktury i zamieniają je w kolejne, nowe wolne rodniki. Ta reakcja łańcuchowa powodująca wzrost ich liczby w organizmie jest dla niego bardzo szkodliwa.

Choroby wywoływane przez wolne rodniki

Naukowcy podejrzewają, że wolne rodniki są odpowiedzialne za wiele chorób, m.in. za nowotwory, miażdżycę, chorobę Alzheimera czy Parkinsona, zwyrodnienia plamki żółtej, choroby układu krążenia, zapalenie stawów czy toczeń.

Wolne rodniki mają też związek z procesami starzenia się – wszystko przez uszkodzenia komórek, które powodują. Reakcja łańcuchowa polegająca na uszkadzaniu kolejnych cząsteczek może zmienić np. strukturę cząsteczek lipidowych, zwiększając prawdopodobieństwo ich uwięzienia w tętnicy, co prowadzi do miażdżycy.

Uszkodzone komórki mogą też mutować i tworzyć guzy – stąd wpływ wolnych rodników w powstawanie chorób nowotworowych. Wreszcie rodniki mogą uszkodzić kod DNA, powodując nieprawidłowy wzrost naszych nowych komórek, co prowadzi do szybszego ich starzenia.   

Antyoksydanty - czym są? 

Wolne rodniki powstają w organizmie np. w trakcie oddychania. Ale wzrostowi ich liczby sprzyjają również niektóre substancje znajdujące się w smażonej żywności, alkoholu, dymie tytoniowym, pestycydach czy w smogu.

Aby temu zapobiec powinniśmy zadbać o równowagę między wolnymi rodnikami a antyoksydantami, czyli przeciwutleniaczami. 

Antyoksydanty to cząsteczki, które zapobiegają zabieraniu elektronów z komórek przed wolne rodniki, przez co zapobiegają uszkodzeniu innych cząsteczek. Przeciwutleniacze są też w stanie oddać swój elektron do wolnego rodnika, zatrzymując niekorzystną dla organizmu reakcję łańcuchową.

Antyoksydanty to znane dobrze witaminy C i E, beta-karoten, karotenoidy, luteina, likopen i inne. Wszystkie te substancje znajdują się w pożywieniu, dlatego tak ważna jest nasza dieta – jeśli chcemy wyeliminować nadmiar wolnych rodników, powinna być pełna antyoksydantów.

Dobrym źródłem przeciwutleniaczy są owoce i warzywa, zwłaszcza kolorowe: jagody, pomidory, papryka, brokuły, szpinak, orzechy i zieloną herbatę. 

Źródła antyoksydantów

• Likopen: pomidory, papryka
• Betanina: buraki ćwikłowe 
• Antocyjany: aronia, czarna porzeczka, wiśnia
• Kwas elagowy: maliny, jeżyny, truskawki 
• Kwas chlorogenowy: jabłka, śliwki, brzoskwinie 
• Beta-karoten: marchew, natka pietruszki, szpinak
• Flawonoidy: aronia, kakao, owoce dzikiej róży, borówki amerykańskie, czarne porzeczki

źródło: https://www.livescience.com/  

Małgorzata Wójcik