Kangurowanie zdrowego noworodka – czy jest potrzebne i dlaczego?
O potrzebie kangurowania mówi się najczęściej w kontekście wcześniaków. Tymczasem kangurowanie, czyli kontakt „skóra do skóry” (ang. skin-to-skin) jest niezbędny w przypadku każdego nowo narodzonego dziecka, także tego urodzonego w terminie. Dlaczego kangurowanie noworodka jest potrzebne i ważne?
Kangurowanie noworodków to inaczej kontakt "skóra do skóry", który jest procedurą zalecaną m.in. przez Światową Organizację Zdrowia. WHO i UNICEF zalecają, aby nastąpił on w ciągu zaledwie pięciu minut po porodzie, a najlepiej natychmiast po narodzinach jeszcze przed przecięciem pępowiny.
Dlaczego kangurowanie noworodków jest tak ważne i potrzebne, że znalazło się nawet w zaleceniach tych instytucji?
Spis treści
- Co oznacza kangurowanie noworodka?
- Dlaczego warto kangurować noworodka?
- Skąd się wzięło kangurowanie?
- Jak wygląda prawidłowe kangurowanie noworodków?
- Kiedy konieczne jest kangurowanie?
- Kangurowanie w czasie pandemii
- Kangurowanie noworodka w domu
Co oznacza kangurowanie noworodka?
Kangurowanie noworodka to przebywanie dziecka na klatce piersiowej mamy przez minimum dwie godziny po porodzie - zapewnia to Standard Organizacyjny Opieki Okołoporodowej i żadne okoliczności nie powinny mu przeszkodzić.
Jedynie zagrożenie życia dziecka lub matki jest przeciwskazaniem do kangurowania , ale jeśli dziecko jest zdrowe, a mama wymaga leczenia, kangurowanie noworodka może być prowadzone przez tatę.
Wszystkie procedury, które nie ratują życia i zdrowia (ważenie i mierzenie) najlepiej odłożyć do zakończenia pierwszego kontaktu. Jeśli nie dzieje się nic niepokojącego, ocena w skali Apgar, wstępne badanie i odpępnienie powinno odbywać się już na brzuchu lub klatce piersiowej matki.
Przy dostępnym wsparciu kangurowanie powinno być kontynuowane przez cały czas, gdy tylko potrzebują tego i rodzice oraz maluch. Kontakt skóra do skóry nie musi zakończyć się ssaniem piersi, więc ze względu na inne korzyści powinien być możliwy również w tych przypadkach, kiedy mama nie chce lub nie może karmić piersią.
Czytaj również: Pierwsze tygodnie z noworodkiem. Instrukcja postępowania z dzieckiem
Płacz noworodka zgodny z naturą - dlaczego nowo narodzone dziecko płacze?
Dlaczego warto kangurować noworodka?
Dziecko czuje się bezpiecznie w ramionach rodzica, dokładnie tak jak w czasie ciąży. Czuje bliskość, ciepło, słyszy bicie serca rodzica.
Kontakt skóra do skóry to jednak coś znacznie więcej, to coś dużo bardziej ważnego niż spędzenie miło czasu. To budowanie więzi i poczucia bezpieczeństwa, to możliwość karmienia naturalnego (przy chorych noworodkach i dzieciach przedwcześnie urodzonych ma to ogromne znaczenie), to szybszy powrót do zdrowia, to lepszy stan psychiczny małych pacjentów.
Skąd się wzięło kangurowanie?
WHO oficjalnie zdefiniowało kangurowanie w 2003 roku, ale metoda stosowana w warunkach szpitalnych opisywana była znacznie wcześniej - dokładnie w 1976 roku w Szwecji, w 1978 roku w Kolumbii i w 1979 w USA. Największy rozgłos zdobył Kolumbijczyk, dr Edgar Rey Sanabria, profesor neonatologii, który zalecił technikę kontaktu „skóra do skóry” w szpitalu w Bogocie, kiedy dla narodzonych tam wcześniaków zabrakło inkubatorów.
Okazało się, że kangurowanie nie tylko ocaliło życie wielu z nich (śmiertelność spadła dokładnie o połowę), ale i znacznie usprawniło ich powrót do zdrowia, poprawiło życiowe parametry i przyśpieszyło moment opuszczenia szpitala przez matkę i dziecko. Dr Rey opublikował wyniki swoich badań i upowszechnił termin „skin to skin” – „skóra do skóry”.
Obecnie na całym świecie prowadzonych jest szereg działań, które mają na celu upowszechnienie tej metody zarówno wśród pracowników placówek medycznych, jak i samych rodziców. Szczegółowe warunki kangurowania – waga urodzeniowa noworodka, stan zdrowia (wymagany jest stabilny oddech), technika kangurowania – określone są przez wytyczne Światowej Organizacji Zdrowia.
Jak wygląda prawidłowe kangurowanie noworodków?
Głównym elementem tej metody jest zapewnienie bezpośredniego kontaktu między noworodkiem a jednym z rodziców. Z punktu widzenia rodzącego się malucha najlepszą sytuacją jest możliwość przejścia z macicy w ramiona rodziców, gdzie nadal słyszy bicie serca. W ten sposób zmniejszamy stres dziecka związany z porodem.
Jaka jest najlepsza pozycja do kangurowania?
- Preferowaną pozycją noworodka jest pozycja kangura, czyli pionowa lub półpionowa na klatce piersiowej mamy w okolicy jej piersi (bądź na klatce piersiowej taty).
- Główka jest wówczas wyprostowana i zwrócona w bok (nie należy przesadnie jej odchylać bądź przyginać do klatki piersiowej). Należy jednak zabezpieczyć drożność górnych dróg oddechowych przez odpowiednie jej ułożenie.
- Dziecko powinno przylegać częścią swojego ciała do skóry rodzica i przebywać pod jego ubraniem. Dla zabezpieczenia przed utratą ciepła maluch może mieć założoną czapeczkę oraz pieluszkę bądź zostać przykryte kocykiem.
Dzieci ułożone na klatce piersiowej mamy zachowują się w określony sposób – szukają i przesuwają się w kierunku piersi, dlatego w czasie stosowania tej metody warto przystawić do niej malucha, a dzięki temu prawidłowo rozpocząć karmienie naturalne.
Kiedy konieczne jest kangurowanie?
Wcześniaki
Kontakt między matką a dzieckiem, zwłaszcza w początkowym okresie życia ma korzystny wpływ na nowo narodzone dzieci, a w szczególności te urodzone przedwcześnie.
W przypadku wcześniaków z niską masą urodzeniową lub niestabilnych zaleca się tzw. kangurowanie przerywane, czyli powtarzający krótki kontakt z dzieckiem przedłużany stopniowo, aż do osiągnięcia kangurowania ciągłego.
Jak podaje literatura, „kangurowane” wcześniaki wykazują lepszy stan ogólny, lepszą termoregulację, prawidłowe oddychanie, mają lepsze wskaźniki utlenowania krwi, rzadziej miewają bezdechy i bradykardię, szybciej przybierają na wadze i co za tym idzie - szybciej opuszczają szpital.
Celem wykorzystania tej metody nie jest jednak tylko poprawa stanu noworodka, ale również wsparcie młodej mamy, rodziców oraz pomoc w rozwijaniu umiejętności opieki dzieckiem.
Dzieci urodzone przez cięcie cesarskie
Po porodzie naturalnym maluch zazwyczaj od razu trafia na klatkę piersiową mamy bądź, jeśli mama musi zostać pod ścisłą opieką lekarzy, kontakt skóra do skóry powinien przeprowadzić tata. Przy cięciu cesarskim kangurowanie z mamą nie jest możliwe do czasu, aż nie zostanie zakończona operacja oraz mama nie zostanie przekazana na sale pooperacyjną.
W takim przypadku kontakt skóra do skóry powinien mieć możliwość przeprowadzać tata malucha w specjalnie przygotowanym do tego miejscu na oddziale neonatologicznym. To dlatego, że zgodnie z zaleceniami WHO, po cięciu cesarskim kontakt „skóra do skóry” należy rozpocząć najwcześniej, jak to możliwe, optymalnie przed upływem dwóch godzin od porodu. Po zakończeniu operacji kangurowanie powinno być kontynuowane przez mamę.
Kangurowanie w czasie pandemii
Na początku pandemii Covid-19 nie było możliwości kangurowania przez osobę towarzyszącą przy porodzie, co więcej takiej osoby przy porodzie być nie mogło. Znam sytuację, gdy mamy widziały maluchy dopiero po kilku godzinach od zabiegu, a tatusiowie po wypisie ze szpitala. Ta sytuacja na szczęście zmienia się, a kangurowanie przez osoby towarzyszące przy porodzie wraca na szpitalne oddziały.
Dzisiaj w wielu Polskich szpitalach nie ma możliwości kangurowania malucha przez tatę po porodzie prowadzonym przez cięcie cesarskie. Zapewniony jest natomiast kontakt skóra do skóry z mamą po porodzie siłami natury.
Warto pamiętać, że o możliwości kangurowania warto rozmawiać i warto o nie walczyć. Zachęcam do zapoznania się z szeregiem aktów prawnych i innych opracowań, które poruszają temat kontaktu rodziców z dziećmi, wskazują jego rolę i nadają rangę przysługującemu nam prawu.
Akty prawne i opracowania znajdziecie między innymi w Konstytucji, Ustawie o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta oraz Europejskiej Karcie Praw Dziecka w Szpitalu.
Czytaj również: Spadek wagi noworodka - dlaczego noworodek traci na wadze w pierwszych dniach życia?
Pierwsze godziny po porodzie - co się dzieje kilka godzin po urodzeniu dziecka?
Kangurowanie noworodka w domu
W sytuacji, gdy kontakt skóra do skóry nie zostanie nam zapewniony w szpitalu powinien być zapewniany w warunkach domowych po wypisie ze szpitala.
Często na wizytach patronażowych tłumaczę rodzicom jak ogromną potrzebę bliskości ma noworodek i jak bardzo boi się otoczenia w którym się teraz znalazł – to dzięki miłości i bliskości z rodzicami można powiedzieć, że „stawia swoje pierwsze kroki” po tej stronie brzuszka. Kontakt skóra do skóry może mieć również miejsce za każdym razem, gdy dziecko potrzebuje pocieszenia lub uspokojenia.
Kangurowanie wzmacnia więź między matką a dzieckiem, pozwalając nawiązać relację z dzieckiem i stać się coraz bardziej pewnym w opiece nad nim. Dzięki możliwości kangurowania dziecka przez tatę, promuje się jego rolę w delikatnej opiece nad noworodkiem.
Rodzice ponadto szybciej i precyzyjniej odbierają sygnały płynące ze strony noworodka, dzięki temu maluch czuje się bezpiecznie – jest potrzeba, rodzice reagują – maluch czuje się bezpieczniej. Widzę, że dzięki bliskości rodzice stają się coraz bardziej pewni w swojej nowej roli i przy opiece nad nowo narodzonym dzieckiem.
