Rozwój noworodka: jak oswoić dziecko ze światem?
Pierwszy miesiąc życia dziecka to czas ważnych przemian. Noworodek przystosowuje się do życia w nowym świecie, wszystkie narządy muszą zacząć samodzielnie pracować, a zmysły – poradzić sobie z ogromem bodźców: dźwiękami, zapachami, obrazami. Dowiedz się, jak mu możesz pomóc w tym zadaniu. Sprawdź także, co oznaczają sygnały wysyłane przez niemowlaka.
Rozwój dziecka, w tym również rozwój noworodka, przebiega non stop przez 24 godziny. I chociaż może się wydawać, że niemowlę niemal wyłącznie śpi – około 20 godzin na dobę – to jego organizm wykonuje niezwykłą pracę. Ta duża ilość spokojnego snu zapewnia harmonijny rozwój układu nerwowego, który z każdym dniem będzie lepiej kontrolował organizm – dziecko będzie umiało i wiedziało coraz więcej.
Przeczytaj: Przestymulowanie – jak nadmiar bodźców wpływa na zachowanie niemowląt?
Spis treści
- Rozwój ruchowy noworodka
- Rozwój zmysłów noworodka
- Rozwój intelektualny noworodka
- Rozwój społeczny noworodka
- Jak wspierać rozwój noworodka?
Rozwój ruchowy noworodka
Za reakcje noworodka na bodźce płynące z otoczenia odpowiedzialne są odruchy. To one sprawiają, że teraz dziecko reaguje na dźwięki całym ciałem i zaciska dłoń na twoim palcu z taką siłą, że możesz je unieść do góry. A kiedy delikatnie muśniesz jego policzek, ono odwróci główkę i otworzy buzię, gotowe do ssania. Większość tych odruchów będzie stopniowo zanikać, a w ich miejsce zaczną pojawiać się świadome i kontrolowane reakcje. W tym miesiącu z pewnością zauważysz, że twoje maleństwo:
- położone na brzuszku, chwiejnie, na kilka sekund unosi głowę;
- wydaje dźwięki inne niż płacz, takie jak czkawka, ssanie, cmokanie, postękiwanie;
- skupia wzrok na twarzy osoby, która się nad nim pochyla;
- śledzi ruch przedmiotu po łuku;
- reaguje, np. nieruchomieje albo przestaje na moment ssać, gdy słyszy twój głos;
- reaguje na nagły, głośny hałas;
- wzięte na ręce – uspokaja się.
Przeczytaj: Pierwsze tygodnie z noworodkiem. Instrukcja postępowania z dzieckiem
Rozwój zmysłów noworodka
To czas intensywnego dojrzewania zmysłów. Narząd wzroku nie jest jeszcze doskonały. Noworodek nie rozróżnia barw, gdyż światłoczułe receptory siatkówki, odpowiadające za ich widzenie, są słabo rozwinięte. Reaguje jednak na zmiany jasności. Lepiej radzą sobie receptory, odpowiadające za widzenie czarno-białe i postrzeganie kształtów i ruchu (choć ich możliwości są ograniczone do niewielkiego pola widzenia). Mięśnie kontrolujące ruch gałek ocznych są jeszcze słabe, więc noworodek nie umie dobrze skupić ich na jednym przedmiocie. Ale już w pierwszym miesiącu zaczyna śledzić wzrokiem poruszający się przedmiot – najpierw w poziomie, potem w pionie. Noworodek ma dobrze rozwinięty zmysł dotyku. Początkowo najbardziej wrażliwe są usta i język – dzięki temu będzie zaspokajać głód (z czasem coraz chętniej będzie wkładać do buzi wszystko, co go zaciekawi, poznając w ten sposób świat). Kubki smakowe są dobrze rozwinięte, a ich liczba już się nie zmieni. Noworodek może rozróżniać przyjemne i nieprzyjemne smaki (lekko słodkie mleko bardzo mu smakuje, zapewne dlatego, że słodkawe były wody płodowe). Także komórki wrażliwe na zapachy są dobrze rozwinięte. Dziecko poznaje mamę właśnie po zapachu, a ostre zapachy mogą wywołać niepokój. Najsłabiej rozwiniętym zmysłem jest słuch, ale większość maluchów lokalizuje źródło dźwięku już w 3.–4. dobie.
Polecamy także: Co widzi, czuje i słyszy niemowlę, czyli jak zmysły noworodka postrzegają świat?
Rozwój intelektualny noworodka
Noworodek nie odróżnia jeszcze dnia od nocy. Jego sen przerywa niemal wyłącznie uczucie głodu. Reaguje jednak na dźwięki – nieruchomieje, macha kończynami, płacze, gdy są nieprzyjemne i gwałtowne. W 3. tygodniu życia baczniej zaczyna obserwować to, co się wokół niego dzieje. Pod koniec 1. miesiąca coraz bystrzejszy maluch zaczyna uważniej obserwować ludzkie twarze – może też uśmiechać się, gdy się do niego śmiejesz, a niekiedy zapiszczeć z radości. Rozpoznaje widziany wcześniej przedmiot, jeśli pojawi się po raz kolejny po paru sekundach. Już na tym etapie zauważysz pewne cechy osobowości i temperamentu twojego dziecka. Jedne dzieci są ruchliwe i mniej śpią, wolą czuwać, są bardziej niecierpliwe, inne przeciwnie – zadowalają się własnym towarzystwem i nie są absorbujące. Większość tych cech pozostanie na całe życie.
Przeczytaj także: Język niemowląt: jak interpretować mowę ciała noworodka?
Rozwój społeczny noworodka
„Płaczę, bo chcę coś powiedzieć” – w ten sposób dziecko komunikuje swoje potrzeby i nastrój, dopóki nie opanuje innych form porozumiewania się z otoczeniem, np. mówienia czy pokazywania rączką, czego chce. Kiedy dziecko ma mokro, jest mu niewygodnie, za ciepło lub za zimno, albo kiedy chce jeść – to krzyczy. W tej „mowie” bierze udział nie tylko gardło, ale i całe ciało: na twarzy pojawiają się grymasy, gwałtownie poruszają się kończyny. Z czasem zauważysz, że maluch płacze inaczej w zależności od tego, czy to protest, skarga, czy może prośba. Z drugiej strony dziecko szybko zorientuje się, na jakie sygnały reagujesz w najbardziej zadowalający dla niego sposób i będzie to wykorzystywać (zauważy na pewno, że gdy głośno krzyczy, ty natychmiast bierzesz je na ręce). Noworodek rozpoznaje twarz mamy i uspokaja się, gdy ją widzi lub słyszy. Dlatego tak ważna jest twoja bliskość.
Przeczytaj: Kiedy dziecko zaczyna się uśmiechać?
Jak wspierać rozwój noworodka?
Dziecięce zmysły potrzebują bodźców. Dzięki nim w mózgu powstają nowe połączenia nerwowe. Dziecko uczy się w tym okresie wyjątkowo szybko, dlatego warto wspierać jego możliwości. Jak?
- dla noworodka mniej znaczy lepiej. Nie bombarduj go wieloma bodźcami naraz: jeśli mówisz do niego, to wyłącz radio. Unikaj częstych odwiedzin, zamieszania, przycisz dzwonek w telefonie i przy drzwiach; odstaw mocno perfumowane kosmetyki – dziecko czuje się bezpieczniej, gdy czuje twój zapach.
- daj mu okazję do obserwowania twojej twarzy: pochylaj się nad łóżeczkiem, a w wózku układaj tak, by dziecko cię widziało. Rób różne miny, uśmiechaj się.
- rozmawiaj z dzieckiem – zmieniaj ton głosu, nuć proste melodie.
- umieść w polu widzenia kilka dużych przedmiotów o prostych kształtach, wyraźnych konturach i żywych kolorach. One będą przyciągać wzrok dziecka. Na karuzelę przyjdzie czas, podobnie jak na półkę zastawioną mnóstwem zabawek.
- kołysz i noś – stymulujesz w ten sposób zmysł równowagi i budujesz solidne podstawy koordynacji ruchowej.
- masuj – dotyk stymuluje zakończenia nerwowe w skórze. Szczególnie ważne są wnętrza dłoni, stopy, plecki i ramiona. Masujące dłonie muszą być ciepłe.
Przeczytaj także: Noworodek w domu: 19 porad dla mamy
miesięcznik "M jak mama"
