Zwolnienie lekarskie jest wystawiane po to, aby wykorzystać ten czas na leczenie. Nie zawsze jednak tak się dzieje – czasem osoba „chora” wyjeżdża w tym czasie na urlop czy robi remont. Jak wynika z danych ZUS, odsetek fałszywych i wykorzystywanych niezgodnie z przeznaczeniem zwolnień sięga nawet 10 proc.!
Dlatego przeprowadzane są kontrole zwolnień pod kątem ich prawidłowego wykorzystania, i dotyczy to także kobiet w ciąży.
Spis treści
- Kto może przeprowadzić kontrolę zwolnienia w ciąży?
- Jak wygląda kontrola zwolnienia?
- ZUS nie zastał ciężarnej na zwolnieniu - co teraz?
- Czy kobieta może wyjechać do rodziców na czas zwolnienia?
- Jakie są konsekwencje "fałszywego" zwolnienia?
- Kiedy ZUS może przeprowadzić kontrolę?
Kto może przeprowadzić kontrolę zwolnienia w ciąży?
Do kontroli zwolnienia w ciąży ma prawo zarówno ZUS, jak i pracodawca, który zatrudnia i zgłasza do ubezpieczenia chorobowego więcej niż 20 osób. Kontrole inicjowane przez ZUS przeprowadza się losowo lub po analizie zwolnienia – długotrwałe jest czynnikiem zwiększającym prawdopodobieństwo kontroli.
ZUS może dokonać kontroli także na wniosek pracodawcy, który podejrzewa nieprawidłowości. Także sam pracodawca może skontrolować sposób wykorzystania zwolnienia przez swojego pracownika. Wygląda to tak, że pracodawca wyznacza pracownika, który – z jego ramienia – kontroluje pracownika korzystającego ze zwolnienia. Musi być on jednak wyposażony w imienne upoważnienie do przeprowadzenia kontroli.
Czytaj także: Zaszłaś w ciążę będąc na urlopie wychowawczym? Zobacz, co mówią na ten temat przepisy
- Zgodnie z wykładnią prawa czas choroby to czas pozostawania w domu. Nie można wykorzystać go inaczej niż na leczenie zgodne ze wskazaniami lekarza.
- Zasiłek chorobowy dla kobiet w ciąży wynosi 100 proc. podstawy wymiaru, a nie 80 proc. – jak to jest w przypadku pozostałych zwolnień lekarskich. I jest tak bez względu na to, czy choroba przyszłej matki jest bezpośrednio związana z ciążą, czy też nie.
- Zwolnienie lekarskie trzeba dostarczyć pracodawcy w ciągu siedmiu dni od jego wystawienia – jeśli nastąpi to później, zasiłek chorobowy za okres do 8. dnia zwolnienia zostanie zmniejszony o 25 proc.
- Zaświadczenie o czasowej niezdolności do pracy, czyli zwolnienie, wystawiane jest przez lekarza na formularzu ZUS ZLA lub e-zwolnienia – od dawna już nie na druku L-4, którego nazwa wciąż funkcjonuje jako synonim zwolnienia.
Jak wygląda kontrola zwolnienia?
Jak to wygląda? Pracownik ZUS lub pracownik upoważniony przez pracodawcę do kontroli odwiedza w domu osobę przebywającą na zwolnieniu i spisuje protokół z wizyty. Wizyta taka jest oczywiście niezapowiedziana i zwykle odbywa się w godzinach pracy, ale nie zawsze.
Bardzo istotne jest w takim przypadku, jakie zalecenie, co do aktywności wpisał lekarz na zwolnieniu: „chory powinien leżeć” (cyfra 1) czy „chory może chodzić” (cyfra 2).
W pierwszym przypadku sprawa jest jasna: osoba chora nie powinna opuszczać łóżka. Jeśli nie ma jej w domu lub jest, ale np. robi porządki – może mieć problemy. Oczywiście może się zdarzyć, że akurat w tym czasie przyszła mama była u lekarza czy na badaniach – wtedy nieobecność może zostać usprawiedliwiona, ale trzeba będzie to udowodnić, przedstawiając w ZUS odpowiednie dokumenty.
Także wskazanie „chory może chodzić” nie oznacza, że osoba na zwolnieniu lekarskim może robić, co jej się żywnie podoba: spędzić dzień na zakupach czy wykonywać prace w ogródku. Jeżeli zwolnienie określa, że pracownik może chodzić, to znaczy, że może wykonywać proste czynności niezbędne w codziennym życiu, np. wyjść do apteki czy po pieczywo blisko domu, ale niewiele więcej.
ZUS nie zastał ciężarnej na zwolnieniu - co teraz?
Gdy kontrolerzy nie zastaną takiej osoby we wskazanym miejscu, wysyłane jest do niej pismo z prośbą o wskazanie przyczyny nieobecności. Niewyjaśnienie nieobecności jest podstawą do uznania, że zwolnienie lekarskie jest wykorzystywane nieprawidłowo.
Zobacz także: Zwolnienie lekarskie w ciąży. Komu się należy i jaka jest wysokość zasiłku chorobowego w ciąży?
Czy kobieta może wyjechać do rodziców na czas zwolnienia?
Jeśli chciałabyś czas zwolnienia spędzić np. u swoich rodziców, którzy mieszkają w innym mieście, masz do tego prawo, ale powinnaś o tym poinformować lekarza już w chwili wypisywania zwolnienia, aby właśnie ten adres wpisać na zwolnieniu, w rubryce: „Adres pobytu w okresie trwania niezdolności do pracy”.
Wtedy nie będzie problemów, jeśli kontroler z ZUS nie zastanie cię w miejscu stałego zamieszkania. A jeśli zdecydujesz o wyjeździe już w trakcie zwolnienia, pisemnie powiadom o tym pracodawcę.
Jakie są konsekwencje "fałszywego" zwolnienia?
Gdy Zakład Ubezpieczeń Społecznych uzna, że czas zwolnienia jest wykorzystywany niezgodnie ze wskazaniami lekarza, to taka osoba traci zasiłek za cały czas niezdolności do pracy. Pracodawca może ponadto zażądać zwrotu już wypłaconych pieniędzy, a nawet zwolnić pracownicę dyscyplinarnie, bo przy rażącym naruszeniu obowiązków (np. wyjazd na urlop w czasie zwolnienia) nawet ciąża przed tym nie chroni.
O fakcie utraty prawa do zasiłku chorobowego ZUS powiadamia pisemnie. Jeśli kobieta uważa, że decyzja ta jest niezgodna z przepisami lub stanem faktycznym, może odwołać się do sądu w ciągu miesiąca od jej otrzymania.
Kiedy ZUS może przeprowadzić kontrolę?
ZUS ma prawo kontrolować także zasadność wystawienia zwolnienia przez lekarza. W tym przypadku osoba chora jest wzywana do stawienia się u lekarza orzecznika ZUS w konkretnym terminie. Wezwanie jest wysyłane pod adresem wpisanym na druku ZUS ZLA, więc jeśli kobieta ciężarna przebywa w innym miejscu, może go nie odebrać, a to generuje kłopoty: niestawienie się na komisji w określonym dniu może skutkować wstrzymaniem wypłaty zasiłku. Potem trzeba będzie się tłumaczyć, dlaczego pisma nie odebrano (czasem takie sprawy kończą się dopiero w sądzie).
Lekarz orzecznik ZUS zwykle bada dokumentację medyczną, która była podstawą wystawienia zwolnienia, i sprawdza, czy okres zwolnienia jest odpowiedni do danej jednostki chorobowej i czy choroba nadal trwa. Może też skierować pacjentkę na badania. Jeśli uzna, że nie ma już powodu do zwolnienia, może skrócić czas trwania zwolnienia lekarskiego.
W takim przypadku wydaje osobie ubezpieczonej zaświadczenie o zdolności do pracy i pracownica ma obowiązek następnego dnia zgłosić się u swojego pracodawcy do pracy – i za okres, w którym jest zdolna do pracy, nie otrzyma zasiłku chorobowego, ale wynagrodzenie za pracę.
