Stwardnienie rozsiane u dzieci i młodzieży – jakie objawy powinny zaniepokoić rodziców?

Stwardnienie rozsiane jest neurologiczną chorobą demielinizacyjną najczęściej dotykającą młodych dorosłych. Szczyt zachorowań przypada między 20. a 40. rokiem życia. Zdarza się jednak stwardnienie rozsiane u dziecka. Jak nie przegapić ważnych objawów i kiedy udać się z dzieckiem do specjalisty?

Stwardnienie rozsiane (Sclerosis multiplex- SM) to choroba autoimmunologiczna centralnego układu nerwowego, której przyczyny nadal pozostają nieznane.

W trakcie SM uszkodzeniu ulega mielina- substancja, która chroni włókna nerwowe. Dochodzi do uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego, a co za tym idzie - niepełnosprawności. Cechą charakterystyczną stwardnienia rozsianego jest jego postępujący przebieg z występującymi na zmianę zaostrzeniami i remisjami choroby.

Spis treści:

1. Czym jest stwardnienie rozsiane?
2. Kogo dotyka SM?
3. Jakie są objawy stwardnienia rozsianego u dzieci?
4. Zaburzenia czucia przy stwardnieniu rozsianym
5. Problemy mięśniowe u dzieci z SM
6. Zaburzenia uwagi i nastroju
7. Diagnostyka stwardnienia rozsianego
8. Z czym należy różnicować stwardnienie rozsiane?
9. Leczenie i rokowanie

Czym jest stwardnienie rozsiane?

Wyróżnia się kilka postaci SM. U dzieci najczęstszą jest postać rzutowo-remisyjna (RRSM). Poza tym wyodrębnia się jeszcze postać wtórnie postępującą (SPMS), pierwotnie postępującą oraz bardzo rzadkie postacie Marburga i Schildera. Ostatnią z nich spotyka się zazwyczaj u dzieci, ma ona gwałtowny i ciężki przebieg.

Czytaj: Zespół Angelmana - przyczyny, objawy, leczenie

Badanie neurologiczne: na czym polega i kiedy jest wskazane?

Kogo dotyka SM?

Na stwardnienie rozsiane chorują najczęściej osoby między 20. a 40. rokiem życia. Stwardnienie rozsiane dotyka 2 razy częściej kobiet niż mężczyzn. Jeśli chodzi o dzieci, to do 6. roku życia wśród chorych przeważają chłopcy, a po 12. roku życia zaś dominują dziewczynki.

Obecnie w Polsce chorych na SM jest około 50 tys. osób, z czego ok. 1000 z nich to dzieci, więc jest to stosunkowo rzadka choroba w tej grupie pacjentów.

Czynnikami ryzyka wystąpienia stwardnienia rozsianego u dzieci są ekspozycja na dym papierosowy oraz wcześniejsza przebyta infekcja EBV (wirusem Epsteina-Barr). Za rozwój choroby odpowiadać mogą również różne czynniki genetyczne i środowiskowe.

Czytaj: Choroby genetyczne chłopców. Dlaczego niektóre choroby genetyczne są groźne tylko dla męskiego potomstwa?

Jakie są objawy stwardnienia rozsianego u dzieci?

Symptomy stwardnienia rozsianego u dzieci są bardzo różnorodne i niecharakterystyczne oraz zmienne w czasie trwania choroby. Zwłaszcza w pierwszych latach niektóre objawy ustępują, a na ich miejsce pojawiają się nowe. Oto symptomy, które powinny zwrócić uwagę rodziców:

• problemy ze wzrokiem
• zapalenie nerwu wzrokowego jest jednym z pierwszych objawów choroby. Dziecko może zgłaszać wtedy zaburzenia widzenia zarówno w jednym oku jak i w obu naraz.
• bóle gałki ocznej, a widzenie barw szczególnie czerwonej i zielonej jest znacznie utrudnione i nieostre.
• dodatkowo dzieci zgłaszają podwójne widzenie. Jako rodzice możemy dostrzec u nich oczopląs i problemy w swobodnym ruszaniu gałkami ocznymi.

Zaburzenia czucia przy stwardnieniu rozsianym

Niemal u wszystkich chorych pojawiają się zaburzenia czucia takie jak mrowienie czy drętwienie kończyn. Jednym z częstszych objawów jest także ból np. połowy twarzy. Do objawów stwardnienia rozsianego zalicza się także trudności z trzymaniem i oddawaniem moczu oraz stolca.

Problemy mięśniowe u dzieci z SM

U dziecka można zauważyć wyraźne osłabienie siły mięśniowej i wzmożenie napięcia, a także skurcze mięśni i drżenie. Szczególnie widoczne może to być w trakcie sięgania przez dziecko po zabawkę lub np. kubek z wodą. Problem z utrzymaniem równowagi podczas chodzenia też jest jednym z symptomów tej choroby.

Zaburzenia uwagi i nastroju

Ponadto jeśli rodzic zauważy u swojego dziecka dodatkowo zmęczenie, zaburzenia koncentracji, problemy z pamięcią czy zaburzenia językowe powinien wziąć pod uwagę, że mogą to być pierwsze symptomy stwardnienia rozsianego. W wyniku choroby pojawiają się też epizody depresyjne i zaburzenia zachowania, które mogą mieć negatywny wpływ na edukację czy osiągnięcia w szkole.

Ważne jest, aby pamiętać, że u dzieci poniżej 10 roku życia objawy rzutu stwardnienia rozsianego mogą przypominać zapalenie mózgu przebiegające z gorączką i zaburzeniami świadomości. Charakterystyczne są też wtedy występujące drgawki oraz niedowład kończyn dolnych.

Diagnostyka stwardnienia rozsianego

Diagnozowaniem stwardnienia rozsianego i innych chorób układu nerwowego zajmują się lekarze neurolodzy. Aby wykryć tą chorobę u dziecka, należy wykonać bardzo dokładną diagnostykę. Do potwierdzenia SM, a także późniejszego monitorowania dynamiki uszkodzenia układu nerwowego, używa się rezonansu magnetycznego.

U dzieci najczęstsze lokalizacje ognisk demielinizacji w mózgu to istota biała, elementy mózgowia: torebka wewnętrzna, spoidło wielkie, a także kora mózgu. Dodatkowo, aby postawić diagnozę wykonuje się również badanie płynu mózgowo-rdzeniowego.

Z czym należy różnicować stwardnienie rozsiane?

Podobne objawy jak symptomy SM u dzieci mogą prezentować inne choroby:

• guz mózgu
• wrodzone zespoły rdzeniowo-móżdzkowe
• malformacje naczyniowe
• toczeń układowy
• wrodzone choroby istoty białej
• nieprawidłowości rozwojowe t.j. zespół Arnolda-Chiariego, wgniecenie podstawy czaszki
• choroba Devica
• ostre poprzeczne zapalenie rdzenia kręgowego

Leczenie i rokowanie

Przez to, że etiologia choroby nie jest poznana jej całkowite wyleczenie jest obecnie niemożliwe. Leczenie stwardnienia rozsianego jest więc złożone i zajmują się nim lekarze neurolodzy, fizjoterapeuci i rehabilitanci, którzy mają za zadanie radzić sobie z objawami tej choroby.

Ponadto często potrzebna jest także pomoc psychologa i psychiatry z uwagi na zaburzenia poznawcze i wpływ choroby na psychikę dziecka. Terapię prowadzi się z użyciem sterydów, immunoglobulin oraz interferonu B.

W przypadku zdiagnozowania stwardnienia rozsianego u dzieci rokowanie jest złe, ponieważ choroba szybko postępuje, a leczenie nie zawsze daje dobre efekty, szczególnie w przypadkach o bardzo wczesnym początku. Większość dzieci ma kolejny rzut choroby w ciągu roku od poprzedniego epizodu. Czas do osiągnięcia niepełnosprawności jest jednak dłuższy niż w przypadku osób dorosłych z nowo wykrytym SM.

Nigdy nie należy ignorować nawet wczesnych i mało zaostrzonych objawów choroby i w razie jakichkolwiek obaw udać się do lekarza neurologa, który dokładnie zbada dziecko i podejmie dalsze kroki diagnostyczne.