Potworniak – nowotwór, który może dotknąć każdego

Potworniak jest nowotworem wywodzącym się z wielopotencjalnych komórek zarodkowych – oznacza to, że tworzące go komórki mogą rozwijać się w różne tkanki – od tkanki nerwowej, przez tkankę mięśniową czy tłuszczową, aż po włosy, zęby i skórę. W zależności od rodzaju, potworniak może być nowotworem złośliwym lub zmianą łagodną.

Potworniaki dzielą się na dwie grupy, a ich podział opiera się na stopniu dojrzałości tkanek budujących nowotwór. Każda z grup charakteryzuje się innymi objawami, szybkością wzrostu, a także rokowaniem i potencjalną złośliwością.

Spis treści:

1. Potworniak dojrzały – czy jest groźny?
2. Jakie objawy wywołuje potworniak dojrzały?
3. Potworniak niedojrzały – objawy
4. Jak rozpoznaje się potworniaka?
5. Leczenie potworniaka
6. Potworniak – jakie są rokowania?

Potworniak dojrzały – czy jest groźny?

Pierwszym rodzajem potworniaka jest potworniak dojrzały (łac. teratoma adultum). Nowotwór ten budują w pełni dojrzałe tkanki, które mogą pochodzić ze wszystkich listków zarodkowych, czyli ektodermy, endodermy i mezodermy.

W budowę tej zmiany mogą być zaangażowane wszystkie listki zarodkowe, oznacza to, że mogą w nim występować wszystkie tkanki występujące w ludzkim ciele, łącznie ze skórą, włosami czy zębami.

Potworniak dojrzały stanowi ponad 90% wszystkich potworniaków, występuje on najczęściej u kobiet w wieku rozrodczym, lokalizując się w jajniku.

Potworniaki dojrzałe mają zwykle charakter torbielowaty, tylko ok. 2% z nich są guzami litymi. Cechą szczególną potworniaka jest jego powolny wzrost oraz łagodny charakter zmiany.

Najczęściej spotykanym rodzajem potworniaka dojrzałego jest torbiel skórzasta, która powstaje wyłącznie z naskórka i jego przydatków, a więc tylko z jednego listka zarodkowego zwanego ektodermą.

Torbiel skórzasta zawiera w sobie w pełni uformowane włosy, zęby, gruczoły łojowe wydzielające łój, a także gruczoły potowe. Zmiana ta występuje najczęściej w jajniku.

Niektóre tkanki potworniaka mogą wykazywać aktywność hormonalną, prowadząc do zaburzeń gospodarki hormonalnej. Najczęstszymi hormonami wydzielanymi przez tkanki potworniaka są hormony tarczycy i serotonina.

Specyficznym rodzajem potworniaka zawierającymi tkanki aktywne hormonalne są tzw. wola jajnikowe – są to potworniaki dojrzałe o utkaniu tkanki tarczycowej, które wydzielają duże ilości hormonów tarczycy prowadząc do objawów jej nadczynności.

Czytaj: Torbiel na jajniku a zajście w ciążę. Przyczyny torbieli, objawy, sposoby leczenia

Guzy jajnika: przyczyny, objawy i leczenie guzów jajnika

Jakie objawy wywołuje potworniak dojrzały?

Objawy wywołane przez potworniaka uzależnione są od jego lokalizacji. Najbardziej uciążliwe dolegliwości wywołuje potworniak umiejscowiony w jajniku. Należą do nich:

• wzdęcia brzucha
• uczucie pełności w brzuchu
• zaparcia
• ból przy oddawaniu moczu i stolca
• nudności i wymioty
• upławy
• zaburzenia miesiączkowania.

Zupełnie niezauważone mogą pozostać potworniaki umiejscowione w okolicy jąder, ponieważ tam zwykle nie dają żadnych objawów. Rzadko kiedy pojawia się ból, czy obrzęk. W przypadku bardzo dużego guza wystąpić może uczucie ciężkości w mosznie, lub może on zostać zauważony jako niewielkie zgrubienie podczas samobadania jąder.

Czytaj: Choroby jąder, a bezpłodność u mężczyzn. Jak badać jądra?

Potworniak niedojrzały – objawy

Kolejnym rodzajem potworniaka jest potworniak niedojrzały (łac. teratoma immaturum). Podstawową różnicą między potworniakiem dojrzałym, a niedojrzałym jest to, że potworniak niedojrzały zbudowany jest z nie w pełni wykształconych tkanek wszystkich trzech listków zarodkowych.

Następną cechą charakterystyczną potworniaka niedojrzałego jest to, że w jego strukturze mogą występować komórki trofoblastu, czyli struktury, która fizjologicznie odpowiada za budowę łożyska. Komórki te wydzielają w nadmiarze gonadotropinę kosmówkową (beta hCG), co powoduje, że w przypadku wystąpienia takiego nowotworu testy ciążowe są dodatnie, pomimo braku ciąży.

Pod względem klinicznym najważniejszą cechą charakterystyczną potworniaka niedojrzałego jest to, iż jest on nowotworem złośliwym, o szybkim tempie wzrostu, dającym w krótkim czasie przerzuty odległe.

Potworniak niedojrzały dotyka najczęściej osoby młode, lokalizując się w okolicy jąder i jajników. Charakteryzuje się agresywnym wzrostem, co powoduje szybkie naciekanie okolicznych tkanek.

Rozwój objawów następuje bardzo szybko, w ciągu kilku tygodni. Objawami charakterystycznymi są nieprawidłowe krwawienia z dróg rodnych w przypadku kobiet, silne bóle podbrzusza i okolicy lędźwiowej, a także ból i obrzęk jąder.

Czytaj: Pozytywny test ciążowy a brak ciąży - co może zafałszować wynik testu ciążowego?

Beta hCG w ciąży. Co oznacza poziom hCG i jakie są normy hCG?

Jak rozpoznaje się potworniaka?

Rozpoznanie stawiane jest na podstawie objawów klinicznych i wyników badań obrazowych i laboratoryjnych. Obecność objawów takich jak ból i wzdęcie brzucha, wodobrzusze, gorączka czy nieprawidłowe krwawienia z macicy wymaga pogłębionej diagnostyki, która w przypadku potworniaka opiera się na badaniach obrazowych – USG brzucha, USG jąder lub USG przezpochowowym.

Przydatny w postawieniu diagnozy jest również rezonans magnetyczny. Istnieją również markery nowotworowe, których podwyższony poziom może świadczyć o potworniaku. Zalicza się do nich AFP (alfa-feto proteina), LDH oraz CA-125.

Markery te oznacza się we krwi, jednak nie są one charakterystyczne dla potworniaka, a ich podwyższony poziom może świadczyć o innych schorzeniach. Markery te przydatne są natomiast do monitorowania skuteczności leczenia oraz wystąpienia nawrotu.

Leczenie potworniaka

Leczenie potworniaka to przede wszystkim zabieg operacyjny polegający na wycięciu zmiany wraz z marginesem zdrowych tkanek. Dotyczy to zarówno potworniaka dojrzałego, jak i niedojrzałego. W przypadku potworniaka niedojrzałego stosuje się wspomagająco chemioterapię oraz radioterapię.

Potworniak – jakie są rokowania?

Rokowanie zależy od rodzaju potworniaka – w przypadku potworniaka dojrzałego rokowanie jest dobre, aż 98% przypadków kończy się całkowitym wyleczeniem po chirurgicznym usunięciu zmiany.

Potworniak niedojrzały charakteryzuje się wysoką złośliwością, dlatego tutaj rokowanie jest gorsze. Pięcioletnie przeżycie odnotowuje się u 50% pacjentów.

Istotne w przypadku potworniaka, niezależnie od jego rodzaju, są badania kontrolne po zakończeniu leczenia, ponieważ nowotwory te charakteryzują się dużą tendencją do nawrotów.

Czytaj: Wirus HPV a rak szyjki macicy. Jak uniknąć zakażenia?

lek. Agnieszka Michalak