To, że młodzi rodzice bywają często nieziemsko wręcz zmęczeni, nikogo zapewne nie dziwi. Zajmowanie się dzieckiem, które dopiero co przyszło na świat – karmienie, kąpiele czy też konieczność (czasami nawet kilkukrotnego) wstawania do niego w nocy – bywają źródłem nie tylko znacznego stresu, ale i wyczerpania.
Lekarstwem na zmęczenie jest wypoczynek – zdarza się jednak, że młody tata czy świeżo upieczona mama relaksują się przez długi czas (np. uda im się wreszcie przespać więcej niż raptem kilka krótkich godzin), a mimo to i tak są zmęczeni. W takiej sytuacji istnieje możliwość, że osoby te cierpią na chroniczne zmęczenie.
Spis treści
- Co to za choroba?
- Chroniczne zmęczenie chorobą cywilizacyjną
- Przyczyny chronicznego zmęczenia
- Objawy chronicznego zmęczenia
- Dolegliwości towarzyszące
- Chroniczne zmęczenie a inne jednostki chorobowe
- Niedobory pierwiastków
- Diagnostyka w kierunku chronicznego zmęczenia
- Leczenie chronicznego zmęczenia
- Jak uniknąć chronicznego zmęczenia?
Co to za choroba?
Chroniczne zmęczenie to stan, gdzie pacjent zmaga się z przewlekłym uczuciem zmęczenia (i innymi jeszcze objawami) przez minimum 6 miesięcy. Nie jest spowodowane jakimś wysiłkiem czy dużą ilością obowiązków.
Uczucie zmęczenia pojawia się także wtedy gdy pacjent oddaje się relaksowi. Jako przykład można tutaj podać sytuację, gdzie człowiek po przebudzeniu czuje się bardziej zmęczony niż wtedy, kiedy kładł się spać.
Chroniczne zmęczenie chorobą cywilizacyjną
Chroniczne zmęczenie (a w zasadzie zespół chronicznego zmęczenia) do medycznej klasyfikacji schorzeń trafił w latach 80. ubiegłego wieku - nie jest więc to jakaś nowa jednostka chorobowa.
O chronicznym zmęczeniu słyszy się jednak coraz więcej dopiero teraz, ponieważ zauważa się, że zaburzenia, które odpowiadają temu problemowi, pojawiają się u coraz większej ilości ludzi. Według statystyk zespół chronicznego zmęczenia może występować u od 7 do nawet 3 tysięcy na 100 tysięcy osób z populacji ogólnej.
Typowo chroniczne zmęczenie spotykane jest u pacjentów będących pomiędzy 4. a 6. dekadą życia, możliwe jest jednak wystąpienie tego schorzenia u młodych dorosłych, jak i nawet u dzieci. Zdecydowanie częściej – bo aż dwu-czterokrotnie – na jednostkę tę cierpią kobiety.
Czytaj: Czy po narodzinach dziecka spada poziom szczęścia?
Jak pokonać zmęczenie? 6 porad
Jak być dobrym rodzicem? Radzi psycholog Justyna Korzeniewska
Przyczyny chronicznego zmęczenia
Co dokładnie wywołuje zespół chronicznego zmęczenia, tego do dziś nie udało się ustalić. Odziedziczone geny, a może infekcje (powiązywano już chroniczne zmęczenie z przebyciem m.in. mononukleozy czy zakażeniem wirusem HHV-6)?
A może wpływ na rozwój choroby ma duża liczba obowiązków (czy to zawodowych, czy też związanych z wychowaniem dziecka) czy też zaburzenia czynności układu odpornościowego lub hormonalnego? Możliwości, jak widać, jest wiele – dokładna jednak patogeneza zespołu chronicznego zmęczenia pozostaje wciąż zagadką.
Objawy chronicznego zmęczenia
Podstawowym objawem zespołu chronicznego zmęczenia jest wyjątkowego stopnia wyczerpanie. Podkreślić tutaj trzeba, że w przebiegu choroby zmęczenie pojawia się „samo z siebie” – nie jest ono związane z jakimś dużym wysiłkiem czy to intelektualnym, czy fizycznym.
Zmęczenie to jest też szczególne przez to, że odpoczynek – np. długi sen, relaksujący spacer czy czytanie książki – nie doprowadzają do jego ustąpienia.
Dolegliwości towarzyszące
Zmęczenie nie jest jednak niestety jedynym problemem, który pojawia się u osób zmagających się z chronicznym zmęczeniem. Występować może u nich również i szereg innych dolegliwości, takich jak:
- niewyjaśnionego pochodzenia bóle (np. bóle stawów i mięśni, ale bez objawów stanu zapalnego),
- tkliwe węzły chłonne (np. w obrębie pach),
- problemy z pamięcią i koncentracją,
- bóle gardła,
- bóle głowy,
- dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego (np. bóle brzucha, biegunki, wzdęcia),
- zaburzenia snu (zwykle w postaci bezsenności).
Chroniczne zmęczenie jest chorobą sprawiającą wiele problemów – podstawowym z nich jest to, że jednostka ta utrudnia pacjentowi zwyczajne funkcjonowanie, innym jest zaś to, że nie ma żadnego badania, które pozwoliłoby jednoznacznie postawić rozpoznanie zespołu chronicznego zmęczenia.
Tak naprawdę diagnoza zespół chronicznego zmęczenia jest diagnozą z wykluczenia – przed jej postawieniem konieczne jest wykluczenie wszelkich innych możliwych przyczyn zmęczenia i pozostałych występujących u pacjenta dolegliwości.
Chroniczne zmęczenie a inne jednostki chorobowe
Proces diagnostyczny przy podejrzeniu zespołu chronicznego zmęczenia jest zazwyczaj dość żmudny – istnieje bowiem konieczność wykluczenia naprawdę wielu różnych schorzeń. Podobne objawy jak chroniczne zmęczenie może bowiem dawać stwardnienie rozsiane, ale i toczeń rumieniowaty układowy czy choroby nerek.
Niedobory pierwiastków
Wyczerpanie i inne dolegliwości mogą być również spowodowane niedoborami różnych substancji (np. żelaza czy magnezu), jak i zaburzeniami depresyjnymi, zaburzeniami endokrynologicznymi (np. niedoczynnością kory nadnerczy) lub chorobami onkologicznymi (np. nowotworami układu chłonnego).
Diagnostyka w kierunku chronicznego zmęczenia
Właśnie ze względu na mnogość potencjalnych przyczyn zmęczenia, w celu wykluczenia innego niż chroniczne zmęczenie jego podłoża, pacjentowi zlecanych jest wiele różnych badań.
Takowymi mogą być badania krwi, jak np. badania markerów stanu zapalnego (np. OB czy CRP), morfologia krwi, stężenia we krwi różnych substancji – wykonanie tych badań może umożliwić rozpoznanie np. niedokrwistości czy zaburzeń czynności tarczycy.
Czytaj: CRP - co oznacza badanie krwi CRP?
Jak odczytać wyniki badań krwi i moczu?
Wykorzystanie znajdować mogą też badania obrazowe, np. tomografia komputerowa czy rezonans magnetyczny głowy (takowe przeprowadzane są np. przy podejrzeniu, że pacjent może cierpieć na stwardnienie rozsiane).
Dopiero wtedy, kiedy nie uda się stwierdzić u pacjenta żadnych odchyleń, które odpowiadałyby istnieniu u niego jakiejś choroby, możliwe jest postawienie choremu diagnozy chronicznego zmęczenia.
Leczenie chronicznego zmęczenia
Wydawałoby się, że jeżeli zespół chronicznego zmęczenia zostanie rozpoznany, to wystarczy tylko wdrożyć u pacjenta potrzebne mu leczenie i jego stan ulegnie poprawie.
Niestety, sytuacja nie jest jednak taka prosta – nie ma ani żadnego konkretnego leku na chroniczne zmęczenie ani też jednej metody terapeutycznej, która byłaby skutecznym remedium na to schorzenie.
Jak uniknąć chronicznego zmęczenia?
Pomóc pacjentowi z zespołem chronicznego zmęczenia mogą tak naprawdę bardzo różnorodne oddziaływania.
- zachowanie higieny snu (np. unikania drzemek, jeżeli pacjent zmaga się z bezsennością)
- prowadzenie odpowiedniej, zróżnicowanej i lekkostrawnej diety
- regularna aktywność fizyczna– ważne jest jednak to, aby jej intensywność była dobrana do możliwości pacjenta (ćwiczenia nie mogą być zbyt forsowne)
- masaże
- akupunktura
- joga
Wśród metod terapeutycznych, które mogą przynosić korzystne efekty u osób z zespołem chronicznego zmęczenia, wymienia się także sesje terapii poznawczo-behawioralnej czy różne techniki uczenia pacjentów radzenia sobie ze stresem.
