Kleszcze i próżniociąg - kiedy są konieczne w czasie porodu?

Prawdopodobieństwo, że będziesz mieć poród kleszczowy lub z pomocą próżniociągu (ang. vaccum) jest bardzo niewielkie: w Polsce kończy się w ten sposób zaledwie 5 proc. porodów. Czasem jednak użycie narzędzi położniczych jest konieczne i nie trzeba się tego bać.

Poród kleszczowy lub z użyciem próżniociągu to bardzo rzadkie przypadki na porodówkach. Narzędzia położnicze wykorzystywane do porodów nie cieszą się dobrą opinią, ale to nie znaczy, że trzeba się ich bać.

Wyjaśniamy, kiedy może trzeba użyć kleszczy lub próżniociągu, jak przebiega taki poród i jakie mogą być powikłania.

Spis treści

1. Co to są kleszcze i czym jest próżniociąg?
2. Kleszcze położnicze czy próżniociąg? Od czego zależy decyzja?
3. Wskazania do porodu kleszczowego lub z próżniociągiem
4. Przebieg porodu kleszczowy i z próżniociągiem
5. Powikłania po porodzie kleszczowym i z próżniociągiem

Co to są kleszcze i czym jest próżniociąg?

• Kleszcze położnicze

Przypominają dwie wygięte łyżki połączone zawiasem. Za pomocą kleszczy lekarz może chwycić znajdującą się w kanale rodnym główkę dziecka i delikatnie ściągnąć ją w dół. To urządzenie w rękach doświadczonego położnika jest bardzo skuteczne i bezpieczne.

Przerażające opowieści na temat kleszczy położniczych pochodzą z dawnych czasów, gdy używano tzw. kleszczy wysokich, które wkładano głęboko do kanału rodnego. Dziś ich się nie stosuje, bo dużo bezpieczniejszym rozwiązaniem jest w takiej sytuacji cesarskie cięcie. Współczesne kleszcze położnicze to tzw. kleszcze wyjściowe, których używa się, gdy główka dziecka jest na dnie miednicy lub w tzw. jej wychodzie.

• Próżniociąg

To rodzaj przyssawki działającej na podciśnienie. Pelotę, która ma kształt miseczki, przykłada się do główki dziecka i przysysa do niej za pomocą pompki. Siła przyssawki jest kontrolowana za pomocą miernika, nie zdarza się więc, by lekarz użył zbyt mocnej siły.

Częściej dochodzi do odwrotnej sytuacji, gdy ssanie jest za małe i wtedy trzeba pelotę zakładać jeszcze raz. Gdy główka dziecka jest już na zewnątrz, reszta ciałka rodzi się normalnie, bez pomocy lekarza.

Kleszcze położnicze czy próżniociąg? Od czego zależy decyzja?

Tak naprawdę decyzję, którego z tych narzędzi użyć kleszczy położniczych czy próżniociągu, podejmuje się indywidualnie, w zależności od warunków (np. ułożenia dziecka). Duże znaczenie ma też tradycja położnicza, jaka jest praktykowana na danym terenie.

Na przykład w Warszawie na porodówkach częściej używa się próżniociągu, ponieważ starsi, bardziej doświadczeni ginekolodzy uczą młodszych kolegów, jak używać akurat próżniociągu, na innym terenie częściej używane mogą być kleszcze położnicze.

Czytaj również: Ile trwa pierwszy poród? Czynniki wpływające na długość porodu

Kolizja pępowinowa: dziecko owinięte pępowiną

Wskazania do porodu kleszczowego lub z próżniociągiem

Decyzję o użyciu kleszczy lub próżniociągu lekarz podejmuje, gdy druga faza porodu przedłuża się o ponad dwie godziny, matka nie jest w stanie efektywnie przeć, a do tego wynik KTG jest niepokojący. Bywa, że ginekolog, aby podjąć decyzję, musi wykonać dodatkowe badanie – gazometrię, pobierając próbkę krwi z główki rodzącego się dziecka.

To badanie mówi, jak długo i czy w ogóle można czekać z interwencją. Po wykonaniu gazometrii nie można użyć próżniociągu, do dyspozycji lekarza pozostają tylko kleszcze.

W czasie II okresu porodu główka dziecka schodzi w dół kanału rodnego matki i istnieje pewien punkt, od którego nie ma już odwrotu. Gdy główka osiągnie ten punkt, dziecko może urodzić się już tylko dołem, nie można zastosować cesarskiego cięcia i wyciągnąć niemowlęcia przez brzuch. Jeśli zagrożenie dziecka lub matki pojawi się na tym etapie, lekarz może pomóc tylko w jeden sposób. Musi ściągnąć rodzące się dziecko w dół.

Ginekolog decyduje, by jak najszybciej zakończyć poród i pomóc dziecku wydostać się na świat za pomocą kleszczy lub próżniociągu, nie przedłużając istniejącego zagrożenia, również wtedy gdy:

• istnieje ryzyko niedotlenienia płodu (gdy np. zbyt wcześnie odklei się łożysko)
• skurcze macicy są zbyt częste i silne, i niekorzystnie wpływają na dziecko
• dalszy wysiłek zagraża zdrowiu matki, gdy np. choruje na nadciśnienie tętnicze, serce, ma poważną wadę wzroku...

Przebieg porodu kleszczowy i z próżniociągiem

Gdy zapada decyzja o użyciu kleszczy lub próżniociągu, a czas na to pozwala, stosuje się znieczulenie zewnątrzoponowe. Jeśli jest już na to za późno, wówczas miejscowo znieczula się krocze. Na czas parcia podczas porodu kleszczowego rodząca kobieta musi się położyć, zsunąć się na brzeg łóżka, a nogi oprzeć na podpórkach (jak podczas badania ginekologicznego).

Teraz konieczne jest cewnikowanie oraz wykonanie dość dużego nacięcia krocza, żeby droga dojścia do dziecka była szeroka. Kleszcze lub próżniociąg ginekolog zakłada w przerwie między skurczami, natomiast delikatnie pociąga rodzącego się dziecka wyłącznie w momencie skurczu.

Rodząca powinna wtedy współpracować z lekarzem i położną: nie wiercić się, nawiązywać kontakt, słuchać poleceń, starać się przeć, gdy położna o to prosi. To bardzo pomaga dziecku, lekarzom i samej rodzącej podczas trudnego porodu kleszczowego.

Powikłania po porodzie kleszczowym i z próżniociągiem

Jak każdy poród niefizjologiczny, użycie kleszczy lub próżniociągu niesie za sobą możliwe powikłania. U noworodka są to otarcia naskórka, krwiaki podskórne, krwiaki podokostnowe, bardzo rzadko zdarza się porażenie nerwu twarzowego, wgniecenie kości czaszki.

Dzieciom urodzonym za pomocą kleszczy lub próżniociągu rutynowo wykonuje się USG przezciemiączkowe, by sprawdzić, czy nie ma urazów w obrębie mózgu (np. wylewu).

U rodzącej kobiety zdarzają się (choć bardzo rzadko) powikłania po porodzie kleszczowym, takie jak: urazy mięśni miednicy, szyjki macicy, pęknięcia pochwy, uszkodzenia zwieracza odbytu, trudności z nietrzymaniem moczu, kału.

Połóg mamy po porodzie kleszczowym trwa dłużej. Jednak najdalej po upływie 6–8 miesięcy wszystko wraca do poprzedniego stanu.

Czytaj również:  Postęp porodu - co oznacza brak postępu porodu i co wpływa na jego brak?

Jak rozwiera się szyjka macicy podczas porodu? Ważne pytania o rozwarcie szyjki

7 pytań do położnej – te pytania warto zadać przed porodem

miesięcznik "M jak mama"