Zaburzenia nerwicowe i inne choroby psychiatryczne zwłaszcza, gdy dotykają kobiety w ciąży, nadal budzą niepokój. To dlatego, że wokół zaburzeń i chorób psychicznych wciąż krąży wiele różnych, niekorzystnych mitów.
Dotyczą one przeróżnych aspektów, bo zarówno tego, jakie są szanse pacjenta z chorobą psychiczną na szczęśliwe pożycie rodzinne i zawodowe, jak i tego, jakie efekty przynosić może właściwe leczenie tych zaburzeń. Zagadnieniem, wokół którego krąży wyjątkowo dużo mitów, są choroby psychiczne u kobiet w ciąży.
Spis treści:
- Choroby psychiczne występujące w ciąży
- Choroby psychiczne a szanse na zajście w ciążę
- Wpływ choroby psychicznej na przebieg ciąży
- Leczenie chorób psychicznych u ciężarnych
- Ciężarna w szpitalu psychiatrycznym
Choroby psychiczne występujące w ciąży
Choroby psychiczne u ciężarnych to dość złożone zagadnienie. Problemy natury psychiatrycznej pojawić się mogą u kobiety po raz pierwszy w jej życiu właśnie dopiero w okresie oczekiwania na poród czy krótko po nim – wspomnieć tutaj można chociażby o depresji poporodowej czy psychozie poporodowej.
Czasami sama ciąża bywa źródłem trudności dla psychiki – jako przykład można tutaj podać tokofobię, czyli fobię specyficzną, w której przypadku pacjentka doświadcza lęku przed porodem.
Kobieta spodziewająca się dziecka zmagać się może z wieloma różnymi trudnościami: w okresie tym mogą pojawiać się u niej obawy, że nie będzie ona w stanie sprostać roli matki, występować u ciężarnej może także, czasami bardzo nawet nasilony, lęk o zdrowie jej dziecka.
Do tego należy dodać, że w ciąży zmieniają się poziomy rozmaitych hormonów w organizmie, co także może wpływać na stan psychiczny kobiet spodziewających się dziecka – nierzadkie są wtedy wahania nastrojów, dochodzić może również i do znacznego nawet obniżenia nastroju, które czasami przybierają nasilenie odpowiadające zaburzeniom psychicznym.
Czytaj: Psychoza: czym jest i czym się różni od depresji? Przyczyny i objawy psychozy
Choroby psychiczne a szanse na zajście w ciążę
Problemy psychiatryczne mogą się rozwijać w czasie oczekiwania na dziecko, ale zdarza się, że w ciążę zachodzi kobieta, która od krótszego lub dłuższego nawet czasu zmaga się z jakimiś zaburzeniami psychicznymi.
Tutaj warto obalić pewien podstawowy mit związany z chorobami psychicznymi i ciążą: otóż kobieta, która cierpi na opisywane tutaj zaburzenia, jak najbardziej może zajść w ciążę, a do tego może urodzić w pełni zdrowe dziecko.
Dotyczy to zarówno tych pacjentek, które chorują na depresję, jak i tych cierpiących na schizofrenię, chorobę afektywną dwubiegunową czy inne jeszcze choroby psychiatryczne.
Owszem, część preparatów (np. leki stabilizujące nastrój) stosowanych w leczeniu tych schorzeń może utrudniać zajście w ciążę, zdecydowanie nie jest jednak tak, że kobieta, która leczy się psychiatrycznie, nie ma absolutnie żadnych szans na to, że zostanie ona matką zdrowego dziecka.
Wpływ choroby psychicznej na przebieg ciąży
Ciąża u pacjentki z chorobą psychiczną może zakończyć się urodzeniem zdrowego dziecka, kluczowe jest jednak to, aby pozostawała ona pod stałą opieką zarówno psychiatry oraz ginekologa.
Wiele mówi się o tym, że preparaty psychotropowe mogą niekorzystnie wpływać na płód, w praktyce jednak zdecydowanie gorszy wpływ na zdrowie dziecka może mieć całkowite zaniechanie leczenia zaburzeń psychicznych w ciąży.
Gdy pacjentka cierpiąca na depresję czy schizofrenię całkowicie zaniecha leczenia, dochodzić może do tego, że przestanie ona o siebie dbać, nie będzie się ona odpowiednio odżywiała czy że będzie ona podejmowała się ryzykownych zachowań, które ostatecznie odbiją się negatywnie na zdrowiu dziecka.
Zdarza się również, że w ciąży kobieta zmaga się z nasilonymi objawami psychotycznymi – pojawiać się mogą w ich przebiegu chociażby rozmaitego typu urojenia powiązane ze stanem błogosławionym (nawet takie, gdzie pacjentka może przejawiać silne przekonanie, że rozwijający się w jej łonie płód tak naprawdę wcale nie jest jej dzieckiem).
W ciąży, podobnie jak i w innych okresach życia, występować mogą rozmaitego typu zaburzenia odżywiania – o tym, że anoreksja i związane z nią ograniczenia przyjmowania posiłków na rozwój płodu korzystnie nie wpływają, zdecydowanie nie trzeba zapewne nikogo przekonywać. Leczenie problemów psychiatrycznych – prowadzone oczywiście z zachowaniem pewnej ostrożności – jest więc w ciąży po prostu konieczne.
Leczenie chorób psychicznych u ciężarnych
W przypadku kobiet od dłuższego czasu leczonych psychiatrycznie, najkorzystniej jest rozpocząć modyfikację terapii w momencie, gdy pacjentki dopiero zaczyna planować ciążę. W takim przypadku możliwe jest zredukowanie dawkowania stosowanych przez nich preparatów psychotropowych – nawet jeżeli są to leki, które mogą negatywnie wpływać na płód, przy zażywaniu ich mniejszych dawek zagrożenie może być mniejsze.
O ile to możliwe, ograniczone dawkowanie preparatów psychotropowych utrzymuje się przede wszystkim przez pierwszy trymestr ciąży, kiedy to ryzyko wystąpienia np. wad wrodzonych u dziecka, związanych ze stosowaniem leków, jest ogólnie największe.
Czasami możliwe jest zastąpienia środka o znanym, niekorzystnym wpływie na dziecko innym preparatem, bezpieczniejszym do stosowania w ciąży.
Zdecydowanie inne zaś jest podejście do leczenia tych zaburzeń psychicznych, które pojawią się dopiero w ciąży. W tym przypadku preferowane są inne niż farmakoterapia oddziaływania lecznicze – duży nacisk w tym okresie kładziony jest na psychoterapię i o ile jest to tylko możliwe, to wtedy stanowi ona podstawowy element leczenia zaburzeń psychicznych u ciężarnych.
W leczeniu chorób psychicznych wykorzystanie czasami znajdują również… elektrowstrząsy. Niektórym osobom wydaje się, że w psychiatrii ta metoda leczenia nie gości już od dawna i terapię elektrowstrząsową zobaczyć można wyłącznie w starych filmach.
W praktyce jednak zdecydowanie ma ona swoje miejsce wśród różnych metod terapeutycznych wykorzystywanych przez psychiatrów.
Wykonywanie elektrowstrząsów u ciężarnej wydawać się może wręcz nieprawdopodobne, w praktyce jednak metoda ta jest uznawana za bezpieczniejszą od farmakoterapii.
Zdecydowanie należy tutaj jednak podkreślić to, że elektrowstrząsy typowo wykorzystywane są w przebiegu najcięższych, zwykle opornych na inne metody leczenia, przypadkach zaburzeń i chorób psychicznych.
Ciężarna w szpitalu psychiatrycznym
Kobiety ciężarne są zazwyczaj pacjentkami oddziałów ginekologicznych, czasami jednak zdarza się, że przebywają one również i w szpitalach psychiatrycznych. Tego rodzaju konieczność zachodzić może np. w związku z nasileniem objawów schizofrenii czy pojawieniem się nasilonych objawów depresyjnych u ciężarnej.
Do szpitala psychiatrycznego trafiają raczej wyłącznie te ciężarne, których stan absolutnie tego wymaga – jako przykład można tutaj podać sytuację, gdzie chorująca psychicznie przyszła matka całkowicie odmawia przyjmowania niezbędnych jej leków czy posiłków.
Pobyt w szpitalu psychiatrycznym nie jest jednak równoznaczny z zaniedbaniem opieki nad płodem – w trakcie takowej hospitalizacji pacjentka zazwyczaj jest wielokrotnie konsultowana ginekologicznie.
Jak rozwiązywana jest ciąża u kobiety, która przez większość czasu oczekiwania na dziecko pozostawała w szpitalu psychiatrycznym? Tutaj bywa bardzo różnie i decyzje podejmowane są przede wszystkim w oparciu o stan psychiczny pacjentki.
Wtedy, gdy staje się on unormowany, pod koniec trzeciego trymestru pacjentka może być przekazywana na oddział ginekologiczny i tam, w swoim czasie, urodzić siłami natury. Czasami jednak, pomimo leczenia, objawy psychiatryczne pozostają u pacjentki bardzo nasilone – w takiej sytuacji może zachodzić konieczność przeprowadzenia cięcia cesarskiego w trybie planowym, z następującym już po zabiegu powrotem matki na oddział psychiatryczny.
Czytaj:
Pregoreksja: jak niebezpieczna jest anoreksja w ciąży?
Depresja w ciąży - czy można stosować leki antydepresyjne w ciąży?
