Dojrzewanie dziewczynki jest fizjologicznym procesem, związanym ze zmianami na płaszczyźnie fizycznej oraz emocjonalno-społecznej. Kiedy występuje i na czym polega prawidłowe dorastanie dziewczynki? Jakie objawy mogą budzić podejrzenie choroby endokrynologiczno – ginekologicznej, wymagającej zgłoszenia się do lekarza?
Spis treści:
- Czym jest dojrzewanie płciowe?
- Menstruacja - najważniejszy objaw dojrzewania
- Niepokojące objawy - zaburzenia miesiączkowania
- Niepokojące objawy - hiperandrogenizm
Czym jest dojrzewanie płciowe?
Pokwitanie, czyli dojrzewanie płciowe, to proces dorastania dziecka, w którym pojawiają się drugorzędowe cechy płciowe (żeńskie: srom, łechtaczka, pochwa, macica, jajowody) oraz trzeciorzędowe cechy płciowe (żeńskie: biust, specyficzne owłosienie ciała – prawidłowo mniej nasilone aniżeli męskie owłosienie oraz brak zarostu na twarzy, umięśnienie ciała a także typowe dla płci odkładanie tkanki tłuszczowej i proporcje budowy ciała – u kobiet szersza obręcz biodrowa, czyli biodra).
Menstruacja - najważniejszy objaw dojrzewania
Prawidłowe dojrzewanie płciowe dziewczynek jest nierozłącznie związane z cyklem menstruacyjnym oraz owulacją, warunkującymi funkcje rozrodcze.
Miesiączka (menses), czyli cykliczne krwawienie z dróg rodnych, to fizjologiczne zjawisko złuszczania błony śluzowej macicy (endometrium) pod wpływem działania w cyklu menstruacyjnym hormonów steroidowych (hormonu folikulotropowego - FSH, hormonu luteinizującego - LH, progesteronu).
Pierwsza miesiączka (menarche) prawidłowo występuję pomiędzy 10. a 16. rokiem życia oraz trwa 3-7 dni a także wiąże się z utratą krwi około 100 ml. Typowym wiekiem menarche polskich dziewcząt jest 12-13 rok życia, w tym okresie zaczyna bowiem miesiączkować ponad 60% dziewcząt.
Krytyczną masą ciała (czyli minimalną wymaganą) wystąpienia menarche jest 46 kg.
Fizjologiczny cykl menstruacyjny kobiety (czyli czas od pierwszego dnia miesiączki do pojawienia się następnego cyklicznego krwawienia) powinien trwać od 23 dni do 34 dni (zazwyczaj trwa 28-31 dni).
Czytaj: Nim pojawi się pierwsza miesiączka: porady dla mamy
Niepokojące objawy - zaburzenia miesiączkowania
Największą uwagę zwrócić powinny zaburzenia miesiączkowania u dziewcząt.
O pierwotnym braku miesiączki mówimy, gdy prawidłowo rozwijająca się dziewczynka (wzrastająca zgodnie z siatkami centylowymi dla danego wieku oraz rozwijająca drugorzędowe cechy płciowe) nie otrzymała pierwszej menstruacji do 16 roku życia.
W przypadku zaburzeń wzrastania lub braku rozwoju drugorzędowych cech płciowych niepokojący jest brak pierwszej miesiączki w wieku 14 lat.
Wtórnym brakiem miesiączki nazywamy brak krwawień miesiączkowych, trwający minimum 3 miesiące, u kobiet uprzednio miesiączkujących.
Wyróżniamy też inne zaburzenia:
- oligomenorrhoea – wydłużone cykle menstruacyjne, trwające co najmniej 35-90 dni (czyli rzadkie miesiączkowanie),
- polymenorrhoea – skrócenie fazy cyklu miesiączkowego do mniej niż 23 dni (czyli zbyt częste miesiączkowanie).
Objawem zaburzeń może być też nieprawidłowa ilość krwi, utraconej podczas cyklu menstruacyjnego. Mówimy wówczas o:
- hypermenorrhoea – gdy objętość utraconej krwi podczas miesiączki przekracza 100 ml,
- hypomenorrhoea – gdy objętość utraconej krwi podczas miesiączki jest mniejsza niż 30 ml.
Część dziewcząt może odczuwać silne dolegliwości bólowe w okresie okołomiesiączkowym i w trakcie krwawienia, ponadto mogą wystąpić nudności, wymioty oraz omdlenia.
Czytaj: Kalendarzyk miesiączkowy - oblicz cykl miesiączkowy i termin menstruacji
Objawy przed okresem - po czym poznać, że zbliża się miesiączka
Należy podkreślić, że w ciągu pierwszych dwóch lat od wystąpienia menarche cykle miesiączkowe są zazwyczaj nieregularne i często bezowulacyjne.
Leczenie nieregularnych miesiączek w tym okresie prowadzi się tylko wtedy, gdy zaburzenia miesiączkowania sprawiają dolegliwości i dysfunkcje lub zagrażają życiu (poprzez występowanie krwotoków, czyli masywnych krwawień z dróg rodnych).
Dziewczynki powinny prowadzić higieniczny styl życia, zdrowo i zbilansowanie się odżywiać (dieta powinna uwzględnia produkty zawierające pełnowartościowe białko zwierzęce, białko roślinne, węglowodany złożone oraz kwasy tłuszczowe nasycone i nienasycone), postarać się ograniczać czynniki stresogenne.
Nieprawidłowe krwawienia z dróg rodnych po upływie 2 lat od wystąpienia menarche powinny skłonić do konsultacji u lekarza ginekologa oraz lekarza endokrynologa, którzy mogą zalecić terapię hormonalną – szczególnie w przypadku krwotocznych i obfitych miesiączek.
Czytaj: Spuchnięty brzuch przed okresem. Jak poradzić sobie z wzdętym brzuchem?
1. Dojrzewanie płciowe dziewczynki jest fizjologicznym procesem, związanym
z wieloma zmianami zarówno w sferze fizycznej jak i emocjonalnej.
2. Z dorastając kobietką należy zbudować relację wzajemnego zaufania oraz rozmawiać o niepokojących symptomach okresu dojrzewania.
3. Objawami, występującymi u dziewczynki, które powinny skłonić do konsultacji
u lekarza ginekologa lub endokrynologa są: zaburzenia miesiączkowania, występowanie u młodej osoby hirsutyzmu, nadmiernego trądziku oraz łojotoku.
Niepokojące objawy - hiperandrogenizm
U dojrzewającej dziewczynki należy zwrócić uwagę na objawy sugerujące hiperandrogenizm – nadmiar aktywnych androgenów (testosteronu, dihydrotestosteronu, androstendionu, siarczanu dehydroepiandrosteronu – DHEAS).
Najczęstszym objawem hiperandrogenizmu jest hirsutyzm – występowanie owłosienia typu męskiego u płci żeńskiej. Stopień jego nasilenia oceniany za pomocą skali Ferrimana-Gallweya, która uwzględnia stopień nasilenia owłosienia w dziewięciu obszarach ciała, w każdym na ilość punktów możliwych do uzyskania wynoszącą 1-4.
Czytaj: Co trzeba wiedzieć o edukacji seksualnej? Rozmowa bez tabu z terapeutką od seksu
Hirsutyzm rozpoznajemy w przypadku ocenienia pacjentki powyżej 8 punktów w tej skali, a wynik powyżej 20 punktów jest bezwzględnym wskazaniem do wdrożenia farmakoterapii – którą wdroży lekarz ginekolog lub endokrynolog.
Ponadto hormony androgenne stymulują gruczoły łojowe, powodując zmiany łojotokowe, trądzik oraz przetłuszczanie włosów. Wypadanie włosów w kierunku skroniowym, tak zwane łysienie typu męskiego dotyczy znacznego odsetka dorastających dziewcząt z hiperandrogenizacją (nadmiarem hormonów męskich w organizmie).
Dziewczęta z nadmiernym stężeniem męskich hormonów w ustroju mogą mieć otyłość aneroidalną, czyli nadmierne rozmieszczenie tkanki tłuszczowej w obrębie ściany jamy brzusznej i okolicy jej narządów. Nadmiar tkanki tłuszczowej przyczynia się do rozwoju insulino oporności (oporności tkanek na insulinę), cukrzycy typu 2 oraz innych zaburzeń metabolicznych wraz z ich konsekwencjami.
Czytaj: Zaburzenia hormonalne: jak je rozpoznać? 7 sygnałów organizmu
