Zaparcia u dzieci to problem, którego nie wolno lekceważyć. Obserwuj więc swoje niemowlę i kontroluj, czy nie doskwiera mu zatwardzenie.
Prawidłowy stolec małego dziecka ma konsystencję pasty do zębów i powinien być oddawany bez wysiłku. Gdy jednak dziecko wypróżnia się rzadziej niż raz na trzy dni, a jego kupka jest twarda (przez co wypróżnienie wymaga sporego wysiłku i jest bolesne), mamy do czynienia z zaparciem, które inaczej określane jest jako zatwardzenie. Kiedy o nim mówimy i jak sobie z nim radzić?
Spis treści
- Jak często dziecko powinno robić kupkę?
- Po czym poznać zaparcie u dziecka?
- Przyczyny zaparć u dzieci
- Leczenie zatwardzenia u dziecka
- Sposoby na zaparcia u dzieci
- Jak pomóc dziecku zrobić kupkę?
- Czym grożą zaparcia u dzieci?
Jak często dziecko powinno robić kupkę?
Liczba wypróżnień u dziecka zależy od jego wieku. Niemowlęta brudzą pieluszkę dość często, bo nawet siedem razy dziennie (jeśli są karmione piersią). Później to się zmienia, bo układ pokarmowy dojrzewa, a ilość posiłków zmniejsza się do trzech głównych i dwóch dodatkowych.
Dzieci w wieku 1-4 lat zazwyczaj oddają maksymalnie dwa stolce dziennie. Starszaki mogą wypróżniać się maksymalnie trzy razy dziennie, ale normą jest również jedna kupka na dwa, trzy dni.
Po czym poznać zaparcie u dziecka?
To, że dziecko ma zaparcie, mama może podejrzewać wówczas, kiedy dziecko rzadko chodzi do toalety „za grubszą potrzebą”. Ale dla lekarza to nie jest jeszcze powód, by postawić diagnozę. Tak zwane kryteria diagnostyczne zaparć różnią się bowiem w zależności od wieku dziecka.
I tak, w przypadku dzieci, które nie skończyły jeszcze 4 lat, zaparcie można podejrzewać, jeśli objawy lub dolegliwości utrzymują się przynajmniej miesiąc i mamy do czynienia przynajmniej z dwoma spośród wymienionych poniżej:
- w ciągu tygodnia dziecko oddaje stolec dwukrotnie bądź rzadziej
- w ciągu tygodnia dziecku świadomie kontrolującemu wypróżnienia zdarza się przynajmniej jeden epizod nietrzymania kału
- wypróżnienia są bolesne, a stolce – twarde
- stolce mają dużą średnicę i mogą zatkać toaletę
- dochodzi do tzw. retencji kału, czyli odbytnica jest wypełniona zalegającymi masami kałowymi, które wyczuwalne są w trakcie badania brzucha.
W przypadku dzieci, które skończyły 4. rok życia o zaparciach można mówić, gdy przynajmniej dwa z tych objawów występują co najmniej raz w tygodniu przez dwa miesiące (albo dłużej). Dodatkowym kryterium jest tu również świadome unikanie defekacji.
Czytaj: Zaparcia nawykowe u dzieci: przyczyny, objawy, leczenie
Zaparcia u niemowląt. Co robić, gdy dziecko ma zaparcie?
Przyczyny zaparć u dzieci
Niewielki procent dzieci mających zaparcia cierpi na nie z powodu określonej wady lub choroby. U zdecydowanej większości mają one charakter czynnościowy, to znaczy dochodzi do nich z powodu przejściowych zaburzeń pracy jelita, wywołanych określonymi przyczynami. Wśród przyczyn zaparć najczęstsze to:
- niewłaściwa dieta dziecka (zbyt mała ilość błonnika i płynów).
- świadome unikanie wypróżnienia. Dziecko nie chce robić kupki na nocnik albo korzystać z toalety, bo twardy stolec drażni śluzówkę, a wypróżnienie powoduje ból.
- pośpiech w trakcie korzystania z toalety, a co za tym idzie – niepełne wypróżnianie. Masy stolca, które nie zostały usunięte, zalegają w okrężnicy.
- zmiana w życiu – rozpoczęcie nauki, podróż, zabieg szpitalny. Wszystko zależy od wieku dziecka – zaparcia u dwulatka może wywołać np. nowa opiekunka, zaparcia u trzylatka – pójście do przedszkola. Zwłaszcza zaparcia w przedszkolu to częsty problem – w porze, kiedy dziecko robi kupkę, jest wśród innych dzieci, i trudno mu znaleźć chwilę, by spokojnie usiąść na sedesie.
- przyjmowanie niektórych leków (w tym preparatów żelaza, albo zbyt dużych dawek witaminy D3).
- niektóre choroby, w tym układu mięśniowego i nerwowego, wady i nieprawidłowości w rejonie odbytnicy.
Leczenie zatwardzenia u dziecka
Drugi etap leczenia to doprowadzenie do stanu, kiedy dziecko będzie codziennie oddawało stolec. W tym celu lekarz przepisuje syrop na zaparcia. Preparaty takie działają na różnych zasadach. Niektóre, tzw. leki osmotycznie czynne, zwiększają wchłanianie wody w jelicie grubym i rozluźniają kupkę, w efekcie czego ma konsystencję pasty do zębów.
Inne działają drażniąco na błonę śluzową jelita i zwiększają w nim ilość wody, pobudzając do wypróżnienia. Jeszcze inne (tzw. leki działające poślizgowo) ułatwiają oddanie stolca powlekając go śliską warstwą.
Zwykle to lekarz zaleca, jaki to ma być preparat, i w jakiej dawce należy go podawać, by osiągnąć spodziewany efekt. Choć poprawa następuje zwykle dość szybko, pełna kuracja powinna trwać nawet kilka miesięcy (by uniknąć nawrotów, i by malec nie odczuwał bólu przy wypróżnieniu).
To ważne zwłaszcza przy nawykowym wstrzymywaniu wypróżnienia, kiedy dziecko świadomie wstrzymywało stolec w obawie przed bólem.
Zobacz: Jak zachęcić dziecko do picia wody?
Sposoby na zaparcia u dzieci
Dziecko z zaparciami powinno dużo pić – najlepsza jest niegazowana woda mineralna. Trzeba również zadbać o to, by codziennie wypił szklankę soku, najlepiej warzywnego i jadł dużo surowych warzyw i owoców (z wyjątkiem bananów, gotowanej marchewki i tartych lub pieczonych jabłek, które działają zapierająco).
Przy zaparciach najlepsza jest tzw. dieta bogatoresztkowa, czyli obfitująca w błonnik. Dziecku warto podawać pełnoziarniste makarony, pieczywo, płatki z pełnych ziaren zbóż. Lepiej za to unikać słodyczy, a także białego ryżu i potraw z jasnej mąki: pieczywa, makaronu, naleśników.
Czytaj: Jak często niemowlę robi kupkę? Ile razy na dzień noworodek powinien się wypróżniać?
Jak pomóc dziecku zrobić kupkę?
Dziecko z zaparciami powinien obejrzeć pediatra, który oceni, czy przyczyną zaparć nie są wady lub choroby wymagające specjalistycznego leczenia. Niezależnie od tego dziecku trzeba będzie pomóc usunąć to, co zalega w jelicie.
Wypróżnienie można sprowokować mechanicznie. Niegdyś wystarczyło wsunąć do odbytu czopek albo kawałek mydła, co powodowało gwałtowne – i bolesne – wypróżnienie, bo konsystencja stolca się nie zmieniała. Dlatego teraz pediatrzy zalecają wlewki z roztworu soli fizjologicznej lub fosforanów – podany w niej płyn rozmiękcza stolec, co ułatwia wypróżnienie.
Czym grożą zaparcia u dzieci?
Zatwardzenia nie wolno lekceważyć. W następstwie zalegania mas kałowych w odbytnicy dochodzi do rozciągnięcia jej ścianek i stopniowego zaniku czucia potrzeby wypróżnienia, a także do popuszczania stolca (kiedy na skutek rozluźnienia mięśni jego płynne treści wydostają się na zewnątrz).
Stolce oddawane są wówczas nawet w odstępach dwu, trzytygodniowych, a towarzyszy temu silny ból. Mający zaparcia kilkulatek cierpi na przewlekłe bóle i wzdęcia brzucha, ma nudności i wymioty, coraz mniejszy apetyt. Wolniej też rośnie i przybiera na wadze.
Rozdęta odbytnica uciska drogi moczowe, na skutek czego zmniejsza się objętość pęcherza moczowego, a więc pojawia się moczenie nocne.
Zatwardzenie odbija się też na psychice: dziecko może mieć z tego powodu zaburzenia emocjonalne, z depresją włącznie. Wydłużone odstępy pomiędzy wypróżnieniem mogą też doprowadzić do upośledzenia drożności jelita – wtedy niezbędny jest pobyt w szpitalu i wypłukanie z jelit zalegających w nim mas kałowych.
