Od kiedy dziecko pamięta wydarzenia z dzieciństwa?

Jak rozwija się pamięć dziecka? Kiedy w jego główce rodzą się wspomnienia? Pierwsze lata życia to bardzo intensywny rozwój mózgu – najważniejszego elementu ludzkiego organizmu. To do niego należy odbieranie bodźców zmysłowych, kierowanie wszystkimi procesami życiowymi, sterowanie ciałem, układami, ale także myślami, pragnieniami itd.

Jednym z zadań mózgu jest zapamiętywanie. To ważny proces, dzięki któremu uczymy się nowych rzeczy. Najistotniejsze znaczenie ma w pierwszych dniach, miesiącach i latach życia, kiedy zapamiętywanie doświadczeń, ich systematyzowanie i późniejsze wykorzystywanie jest niezbędnym warunkiem rozwoju małego dziecka. Co ciekawe, pamięć dziecka rozwija się razem z nim, nie jest bowiem ukształtowana w dniu narodzin.

Chcesz wiedzieć, jak rozwija się pamięć dziecka? Wyjaśniamy to.

Spis treści

1. Pamięć okresu prenatalnego
2. Jak rozwija się pamięć niemowlaka?
3. Nauka przez naśladowanie
4. Pamięć podświadoma dziecka
5. Sen sprzyja zapamiętywaniu
6. Co pamięta dziecko w poszczególnych miesiącach życia?

Pamięć okresu prenatalnego

Trudno jest mówić o pamięci w kontekście noworodków i niemowląt, bo nie są one w stanie opowiedzieć nam, co i jak długo pamiętają. Naukowcy na podstawie badań mogą jednak stwierdzić, że pamięć człowieka rozwija się już w okresie prenatalnym.

Na przykład dzieci, które w brzuchu mamy słuchały stale jednej piosenki, po urodzeniu uspokajały się, słysząc jej melodię – czyli zapamiętały ją z okresu ciąży. Podobnie jest z odgłosem bicia serca mamy i jej zapachem, który dziecko potrafi rozpoznać zaraz po porodzie.

Poza tymi osiągnięciami pamięć noworodka jest jednak bardzo słaba. Dziecko zapamiętuje tylko to, co widzi, i to na krótko: minutę lub dwie. Pierwszą rzeczą, jaka pozostanie w jego wspomnieniach na dłużej, jest twoja twarz. Dzieje się tak, ponieważ malec widzi cię prawie ciągle.

Poza tym pamięć człowieka działa na zasadzie skojarzeń, a twoja twarz kojarzy mu się z najczęstszymi jego doświadczeniami: jedzeniem, bezpieczeństwem, tuleniem i innymi miłymi odczuciami. Warto przy tym dodać, że już od pierwszych dni życia mózg noworodka magazynuje wszystkie wspomnienia, np. maluch koduje sobie, że gdy zapłakał, natychmiast do niego przybiegłaś i go utuliłaś.

Za kilka godzin nie będzie pamiętał tej sytuacji, ale podświadomie będzie wiedział, że po pierwsze: płacz jest czymś, co trzeba wykorzystać w chwili zagrożenia czy nieszczęścia, a po drugie: że jest bezpieczny, bo ktoś reaguje na jego potrzeby.

Sprawdź: Odżywianie mózgu: składniki wspierające mózg dziecka

Przestymulowanie – jak nadmiar bodźców wpływa na zachowanie niemowląt?

Jak rozwija się pamięć niemowlaka?

Im dziecko starsze, tym więcej zapamiętuje. Badania pokazują, że pod koniec 1. miesiąca życia jest w stanie rozpoznać tatę, którego nie było w domu przez kilka godzin, zwłaszcza jeśli widzi go w tych samych okolicznościach, np. w czasie kąpieli. Regularnie powtarzane czynności łatwiej zapamiętać, dlatego wprowadzanie rytuałów do życia malucha pomaga w jego rozwoju umysłowym.

W wieku 3–4 miesięcy niemowlę rozpoznaje twarze rodzeństwa czy babci, ale jeśli nie zobaczy jej przez okres dłuższy niż dwa tygodnie, nie przypomni jej sobie. W 5. miesiącu jest w stanie odróżnić zabawkę znaną od tej, którą nigdy wcześniej się nie bawiło. Rozpozna ją nawet po dwóch tygodniach niewidzenia, ale już po trzech – będzie traktował jak nową.

Drugie półrocze życia to kolejne etapy rozwoju pamięci. W wieku 6 – 7 miesięcy dziecko zaczyna reagować na swoje imię, co wskazuje na to, że pamięta jego brzmienie. Rozpoznaje obrazki w książeczce, wie, gdzie w pokoju stoi telewizor, a gdzie jego łóżeczko.

Umiejętność zapamiętywanie otoczenia może być minusem w sytuacji, gdy wyjedziecie na wakacje lub na weekend do babci. Wiele niemowląt czuje się źle w obcym, nieznanym sobie miejscu.

Około 9. miesiąca smyk zaczyna rozumieć, że to, czego nie widzi, nie znika, tylko nadal istnieje, ale z dala od niego. Dlatego zaczyna płakać, gdy wychodzisz z pokoju i szuka zabawki, którą schowałaś pod kocykiem.

Dziecko w tym wieku odróżnia twarze znane od obcych i zapamiętuje skomplikowane czynności, np. jak otworzyć pudełko – ale tylko przez okres jednej doby. Lepiej pamięta prostsze zależności, np. to, że po naciśnięciu przycisku w zabawce zapali się światełko – zwłaszcza jeśli samo go naciśnie, a nie tylko będzie patrzyło, jak ktoś to robi.

Nauka przez naśladowanie

Pod koniec pierwszego roku maluch pamięta już gesty, które chętnie naśladuje (np. machanie ręką na pożegnanie), zapamiętuje również słowa. Nie tylko rozumie ich znaczenie oraz kojarzy z przedmiotami czy osobami (wie, kim jest mama i gdzie jest auto), ale też umie je sam powtórzyć.

Rozpoznaje sytuacje i miejsca, pamięta, że piesek robi „hau-hau” i woła tak, gdy tylko zobaczy czworonoga na spacerze (choć może jeszcze nie odróżniać psa od kota). Umie powtórzyć ruchy ciała, np. trenując raczkowanie lub chodzenie, ale nie potrafi zapamiętać na dłużej pewnych wydarzeń. Dlatego nie uczy się na błędach i próbuje ciągle wspinać się na schody, choć już raz z nich spadł.

W okolicy pierwszych urodzin dziecko ma swoje ulubione zabawki i dobrze je pamięta (więc gdy gdzieś się zapodzieją, przygotuj się na małą histerię). Wie, do czego służy telefon i naśladuje gest rodziców trzymających aparat przy uchu. Pamięta też, gdzie położyło zabawkę, którą bawiło się przed chwilą, i odtwarza niektóre sytuacje, np. próbuje karmić misia łyżeczką lub przewinąć lalkę, tak jak ty to robisz.

Pamięć podświadoma dziecka

Zabawa w naśladowanie, którą dziecko zaczęło trenować w 11.–12. miesiącu życia, jest podstawą poznawania świata przez dwu-, trzylatka i nauki życia w społeczeństwie. Maluch w tym wieku bawi się w dom, w przedszkole, udaje, że prowadzi samochód, rozmawia przez telefon z wyimaginowanym kolegą. To wszystko dowód na znakomity zmysł obserwacji dziecka, ale również na umiejętność zapamiętywania obrazów i sytuacji. Ta zdolność pomaga dziecku w rozwoju – nauce mowy, biegania, skakania, rysowania, budowania konstrukcji z klocków i wielu innych czynności.

Im malec starszy, tym dłuższa jest jego pamięć. Trzylatek potrafi opowiedzieć mamie, co robił dzisiaj w przedszkolu, ale ma jeszcze trudności z przypomnieniem sobie, gdzie był na wakacjach dwa miesiące wcześniej.

Choć dziecko nie zawsze potrafi przywołać wspomnienia, to jednak wiele z nich gromadzi się w jego podświadomości. To one będą kształtowały jego osobowość i charakter, sprawią, że w przyszłości człowiek ten będzie coś lubił lub czegoś się bał (np. może przez lata odczuwać lęk przed wodą, bo w dzieciństwie wpadł do jeziora).

Czytaj także: Jak bawić się z niemowlakiem, by stymulować jego rozwój?

Co to jest inteligencja, skąd się bierze i jak się ją mierzy?

Sen sprzyja zapamiętywaniu

Mózg maluszka ma umiejętność magazynowania, kodowania i porządkowania doświadczeń zdobytych w czasie aktywności. Tak powstaje baza wiedzy, z której dziecko następnie korzysta. Ten proces następuje podczas snu, dlatego niemowlęta potrzebują go więcej – zasypiają po dwóch, trzech godzinach czuwania, by przetworzyć wszystkie bodźce, które w tym czasie odebrał ich umysł.

Czytaj także: Ćwiczenia na koncentrację - jak poprawić koncentrację u dziecka?

Lęk separacyjny u dzieci. Co robić, gdy dziecko nie chce rozstać się z rodzicem?

Czy niemowlęta mają sny? Sprawdź, o czym śni twój maluszek