Stan przedrzucawkowy w ciąży: co zwiększa ryzyko jego wystąpienia i jak go leczyć?

Stan przedrzucawkowy w ciąży może się pojawić u przyszłej mamy już od 2 trymestru i u świeżo upieczonych mam do dwóch dni po porodzie. Stan przedrzucawkowy jest groźny dla zdrowia i życia matki i dziecka. Przeczytaj, jakie są jego przyczyny, objawy i w jaki sposób leczyć stan przedrzucawkowy w ciąży.

Stan przedrzucawkowy w ciąży to jedno z powikłań ciążowych, potencjalnie bardzo niebezpieczne. Inne nazwy tego schorzenia to gestoza lub preeklamsja, a dawniej: zatrucie ciążowe. Warto wiedzieć jakie są objawy stanu przedrzucawkowego , by umieć go rozpoznać i odpowiednio zareagować, gdy wystąpi.

Spis treści:

1. Co to jest stan przedrzucawkowy?
2. Przyczyny stanu przedrzucawkowego w ciąży
3. Objawy stanu przedrzucawkowego
4. Leczenie stanu przedrzucawkowego
5. Zagrożenia, które niesie stan przedrzucawkowy w ciąży
6. Kto jest narażony na stan przedrzucawkowy?
7. Zapobieganie stanowi przedrzucawkowemu
8. Czy zawsze choroba ustępuje zaraz po porodzie?

Co to jest stan przedrzucawkowy?

To typowo ciążowe schorzenie, występujące w drugiej połowie ciąży (po 20. tygodniu), objawiające się przede wszystkim wysokim ciśnieniem krwi. Stan przedrzucawkowy w ciąży diagnozuje u ciężarnych kobiet, u których stwierdza się, wcześniej niewystępujące, nadciśnienie tętnicze - większe niż 140/90 mm Hg - oraz białkomocz, czyli obecność białka w moczu. Stan przedrzucawkowy to poważne, wielonarządowe schorzenie matki, a także dziecka. Występuje w 4–5 proc. wszystkich ciąż.

Czytaj: Kalendarz ciąży tydzień po tygodniu

POWIKŁANIA CIĄŻY: cukrzyca ciążowa, cholestaza ciążowa, anemia, różyczka, toksoplazmoza, nadciśnienie, krwawienie i plamienie

Przyczyny stanu przedrzucawkowego w ciąży

Przyczyny nie są do końca znane. Prawdopodobnie wiąże się on z nieprawidłową inwazją komórek trofoblastu (zalążek łożyska) w ściany tętnic macicy i z nietolerancją immunologiczną pomiędzy płodem, łożyskiem a tkankami matki, bądź brakiem zdolności adaptacyjnych do zmian zachodzących w układzie sercowo-naczyniowym w ciąży. Ważną rolę odgrywają również predyspozycje genetyczne.

Możliwe jest wymienienie czynników, zwiększających ryzyko jego wystąpienia. Szczególnie zagrożone są kobiety, które spodziewają się dziecka po raz pierwszy.

Czytaj: Ciąża na leżąco. Jak zagospodarować swój czas?

Jak wygląda ciąża i poród kobiety z ciążowym nadciśnieniem tętniczym?

Objawy stanu przedrzucawkowego

Pierwszym i najważniejszym objawem jest podwyższone ciśnienie krwi – dlatego kobiety z grupy wysokiego ryzyka powinny badać je samodzielnie, w domu. Lekarze uznają, że nadciśnienie występuje wtedy, gdy skurczowe ciśnienie tętnicze wynosi 140 mm Hg lub więcej, a rozkurczowe – 90 mm Hg lub więcej podczas przynajmniej dwóch pomiarów wykonanych w ciągu siedmiu dni u kobiety z dotychczas prawidłowym ciśnieniem krwi. Często występują również skoki ciśnienia.

Jeśli kobieta miała już wcześniej stwierdzone nadciśnienie, stan przedrzucawkowy rozpoznaje się, gdy ciśnienie tętnicze skurczowe wzrośnie o ≥30 mm Hg lub rozkurczowe o ≥15 mm Hg oraz wystąpi białkomocz, a gdy białkomocz nie występuje – jeśli obecne jest przynajmniej jedno z poniższych kryteriów: małopłytkowość, uszkodzenie nerek, uszkodzenie wątroby, obrzęk płuc, objawy neurologiczne lub zaburzenia widzenia.

Inne objawy towarzyszące stanowi przedrzucawkowemu to:

• silne bóle głowy
• zaburzenia widzenia (widzenie nieostre, mroczki, błyski).
• wymioty
• drgawki
• zaburzenia świadomości
• zaburzenia związane z oddawaniem moczu - gdy pojawia się on w skąpych ilościach
• duszności
• bóle w górnej części brzucha
• kłopoty z funkcjonowaniem wątroby
• ograniczenie rozwoju płodu w macicy.

Uwaga: wbrew dawniejszym wytycznym obecnie białkomocz nie jest niezbędnym kryterium rozpoznania stanu przedrzucawkowego. Także obrzęków nie traktuje się już jako kryterium diagnostycznego, bo występują one nawet w 60 proc. ciąż fizjologicznych.

Czytaj: Krwawienie w ciąży - co oznacza krwawienie z górnych dróg rodnych?

Niepokojące dolegliwości ciążowe: krwawienie, bóle brzucha, wymioty, biegunka w ciąży

Leczenie stanu przedrzucawkowego

Sposób postępowania zależy od zagrożenia dla kobiety i płodu, wieku ciążowego i zaawansowania rozwoju płodu.

• Łągodna postać stanu przerzucawkowego

U kobiet, u których zdiagnozowano łagodną formę stanu przedrzucawkowego w ciąży, nie jest konieczna hospitalizacja. Zaleca się im odpoczynek, regularnie monitorując poziom ciśnienia tętniczego i białkomoczu.

Kobiecie ze stanem przedrzucawkowym w ciąży zaleca się również odpowiednią dietę, zawierającą właściwe dawki soli i wody. We wszystkich przypadkach lekarze starają się zakończyć ciążę przed jej 40. tygodniem, ponieważ to właśnie jej rozwiązanie jest najskuteczniejszym sposobem walki ze stanem przedrzucawkowym w ciąży.

• Ciężka postać stanu przerzucawkowego

Stan przedrzucawkowy określa się jako ciężki, jeżeli ciśnienie tętnicze skurczowe wynosi ≥160 mm Hg lub rozkurczowe ≥110 mm Hg (w dwóch pomiarach w odstępie ≥4 godzin u ciężarnej spoczywającej w łóżku), występuje jedno dowolne z ww. kryteriów lub silny ból w prawym górnym kwadracie jamy brzusznej bądź w nadbrzuszu utrzymujący się mimo stosowania leków przeciwbólowych, który nie ma innej przyczyny.

Każdy ciężki stan tych zaburzeń chorobowych wymaga leczenia w szpitalu. Matka otrzymuje również siarczan magnezu, który zapobiega atakom drgawek, a także leki, które przyspieszają dojrzewanie płuc dziecka. Podając leki, lekarze są w stanie przedłużyć ciążę i zmniejszyć ryzyko porodu przedwczesnego, co jest korzystne dla dziecka. Często pobyt matki w szpitalu trwa aż do zakończenia ciąży.

Najlepszym i jedynym skutecznym sposobem pozbycia się problemów zdrowotnych związanych z tym stanem jest poród – po wydaleniu łożyska wszystkie objawy choroby ustępują.

Dlatego po 34. tygodniu ciąży kobieta jest poddawana obserwacji i badaniom aż do porodu. Musi pozostawać w łóżku, a badany zostaje m. in. stan płodu, wykonuje się również morfologię krwi, mierzy parametry dobowe białkomoczu.

Jeśli stan przedrzucawkowy ma postać ciężką, a ciąża jest już zaawansowana (przekroczyła 34. tydzień), wykonuje się cesarskie cięcie. Gdy nie ma konieczności wykonania cesarki, przyszłą mamę pozostawia się w szpitalu i podaje jej leki – przede wszystkim na obniżenie ciśnienia, jeśli jest bardzo wysokie, i utrzymanie go na stałym poziomie.

Czytaj: Morfologia krwi: najważniejsze badanie W CIĄŻY

Problemy z łożyskiem: łożysko przedwcześnie oddzielające się, łożysko przodujące

Zagrożenia, które niesie stan przedrzucawkowy w ciąży

Schorzenie to jest niebezpieczne także dlatego, że może rozwinąć się bardzo szybko – czasem dosłownie w ciągu kilkunastu godzin! Największymi zagrożeniami– w przypadku braku leczenia – jakie może spowodować zaburzenie są:

• u dziecka - przedwczesny poród, zbyt wczesne oddzielenie się łożyska, co z kolei może prowadzić do niewystarczającego odżywienia i niedotlenienia płodu oraz ograniczenia jego wzrostu, a nawet śmierć dziecka
• u matki - zaburzenia oddechowe, krwawienie do mózgu, uszkodzenia i niewydolność nerek (zmniejsza się przesączanie kłębuszkowe), rozwarstwienie aorty, a nawet śmierć (stan przedrzucawkowy jest przyczyną około 15 proc. przypadków śmierci kobiet związanych z ciążą i porodem).
  Zbagatelizowany lub niewłaściwie zdiagnozowany stan przedrzucawkowy skutkuje też rzucawką, która z kolei kończy się poważnymi konsekwencjami: nie tylko zaburzeniami świadomości, ale nawet śpiączką. Leczenie rzucawki uzależnione jest od konkretnego przypadku.

Czytaj:  Przeczytaj również: Oddział patologii ciąży - co cię tam czeka?

Kto jest narażony na stan przedrzucawkowy?

Sstan przedrzucawkowy częściej występuje w pierwszej ciąży niż w kolejnych. U niektórych kobiet ryzyko zachorowania jest wyższe niż u pozostałych. W grupie podwyższonego ryzyka są te przyszłe mamy, które:

• chorują na nadciśnienie (miały je już przed ciążą),
• mają cukrzycę typu 2 lub cukrzycę ciążową,
• chorują na przewlekłą chorobę nerek lub toczeń,
• mają mniej niż 18 lub więcej niż 35 lat,
• miały stan przedrzucawkowy w poprzedniej ciąży,
• mają matkę lub siostrę z tym powikłaniem w wywiadzie,
• są w ciąży mnogiej (bliźniaczej, trojaczej itd.),
• mają dużą nadwagę (BMI wynosi 34 lub więcej).

Zapobieganie stanowi przedrzucawkowemu

Kobieta obciążona średnim lub dużym ryzykiem wystąpienia stanu przedrzucawkowego powinna przyjmować niskie dawki kwasu acetylosalicynowego (aspiryny) – oczywiście pod kontrolą lekarza ginekologa. Według obecnych rekomendacji zalecana dawka dobowa to 80–100 mg aspiryny, którą trzeba przyjmować od końca I trymestru. Stosowanie aspiryny zmniejsza występowanie stanu przedrzucawkowego o 10–20 proc. Kobietom z grup ryzyka – i z niedoborami wapnia – zaleca się też suplementację wapnia.

Jak zmniejszyć ryzyko zachorowania?

• Monitoruj ciśnienie krwi – warto je mierzyć samodzielnie w domu. Nieprawidłowe ciśnienie krwi to więcej niż 140/90 mm Hg.
• Stosuj dietę bogatą w magnez i wapń – oba te składniki mineralne odpowiadają za utrzymanie prawidłowego ciśnienia tętniczego krwi.
• Unikaj tłuszczów trans. Znajdują się one w takich produktach spożywczych, jak: margaryna, ciasta, herbatniki i pokarmy smażone. W jednym z badań wykazano, że stosowanie diety bogatej w tłuszcze trans związane jest z wyższym ryzykiem wystąpienia stanu przedrzucawkowego.
• Obniż poziom stresu. Stres psychiczny, lęk i depresja w trakcie ciąży mogą prowadzić do rozwoju stanu przedrzucawkowego, dlatego znajdź czas na techniki relaksacyjne, takie jak medytacja czy joga.
• Nie ograniczaj spożycia soli ani przybierania na wadze. Takie postępowanie w ciąży – wbrew pozorom – może być szkodliwe.
• Skontaktuj się z lekarzem lub skorzystaj z pomocy w nagłych wypadkach, jeśli ciśnienie krwi przekroczy 160/110 mm Hg lub występują inne objawy stanu przedrzucawkowego.

Czy zawsze choroba ustępuje zaraz po porodzie?

Zazwyczaj tak – urodzenie łożyska jest równoważne z wyleczeniem stanu przedrzucawkowego. Niekiedy jednak, w bardzo rzadkich przypadkach, objawy mogą się utrzymywać, a nawet nasilać w ciągu kolejnych 48 godzin – i wtedy wystąpić mogą objawy zespołu HELLP, jak również obrzęk płuc, niewydolność nerek czy rzucawka.

Zespół HELLP (dotyczy 10–15 proc. przypadków), to powikłanie, którego konsekwencją może być ostra niewydolność nerek u matki, obrzęk jej mózgu, krwiak wątroby, zaburzenia krzepliwości krwi, udar mózgu i zgon matki, a także okołoporodowy zgon płodu. Pierwszymi objawami zespołu HELLP są: ból w nadbrzuszu, nagły wzrost ciśnienia (czyli tzw. przełom nadciśnieniowy). Inne objawy to m.in. niepokój, silne bóle głowy, zaburzenia widzenia.

Ważne! Kobieta ze stanem przedrzucawkowym w ciąży przechodzi również kontrolę swojego stanu zdrowia: sprawdzanie ciśnienia, kontrola białkomoczu przez cały okres połogu - około 6-8 tygodni.