Stan przedrzucawkowy w ciąży: co zwiększa ryzyko jego wystąpienia i jak go leczyć?
Stan przedrzucawkowy w ciąży może się pojawić u przyszłej mamy już od 2 trymestru i u świeżo upieczonych mam do dwóch dni po porodzie. Stan przedrzucawkowy jest groźny dla zdrowia i życia matki i dziecka. Przeczytaj, jakie są jego przyczyny, objawy i w jaki sposób leczyć stan przedrzucawkowy w ciąży.
Stan przedrzucawkowy w ciąży to jedno z powikłań ciążowych, potencjalnie bardzo niebezpieczne. Inne nazwy tego schorzenia to gestoza lub preeklamsja, a dawniej: zatrucie ciążowe. Warto wiedzieć jakie są objawy stanu przedrzucawkowego , by umieć go rozpoznać i odpowiednio zareagować, gdy wystąpi.
Spis treści:
- Co to jest stan przedrzucawkowy?
- Przyczyny stanu przedrzucawkowego w ciąży
- Objawy stanu przedrzucawkowego
- Leczenie stanu przedrzucawkowego
- Zagrożenia, które niesie stan przedrzucawkowy w ciąży
- Kto jest narażony na stan przedrzucawkowy?
- Zapobieganie stanowi przedrzucawkowemu
- Czy zawsze choroba ustępuje zaraz po porodzie?
Co to jest stan przedrzucawkowy?
To typowo ciążowe schorzenie, występujące w drugiej połowie ciąży (po 20. tygodniu), objawiające się przede wszystkim wysokim ciśnieniem krwi. Stan przedrzucawkowy w ciąży diagnozuje u ciężarnych kobiet, u których stwierdza się, wcześniej niewystępujące, nadciśnienie tętnicze - większe niż 140/90 mm Hg - oraz białkomocz, czyli obecność białka w moczu. Stan przedrzucawkowy to poważne, wielonarządowe schorzenie matki, a także dziecka. Występuje w 4–5 proc. wszystkich ciąż.
Czytaj: Kalendarz ciąży tydzień po tygodniu
Przyczyny stanu przedrzucawkowego w ciąży
Przyczyny nie są do końca znane. Prawdopodobnie wiąże się on z nieprawidłową inwazją komórek trofoblastu (zalążek łożyska) w ściany tętnic macicy i z nietolerancją immunologiczną pomiędzy płodem, łożyskiem a tkankami matki, bądź brakiem zdolności adaptacyjnych do zmian zachodzących w układzie sercowo-naczyniowym w ciąży. Ważną rolę odgrywają również predyspozycje genetyczne.
Możliwe jest wymienienie czynników, zwiększających ryzyko jego wystąpienia. Szczególnie zagrożone są kobiety, które spodziewają się dziecka po raz pierwszy.
Czytaj: Ciąża na leżąco. Jak zagospodarować swój czas?
Jak wygląda ciąża i poród kobiety z ciążowym nadciśnieniem tętniczym?
Objawy stanu przedrzucawkowego
Pierwszym i najważniejszym objawem jest podwyższone ciśnienie krwi – dlatego kobiety z grupy wysokiego ryzyka powinny badać je samodzielnie, w domu. Lekarze uznają, że nadciśnienie występuje wtedy, gdy skurczowe ciśnienie tętnicze wynosi 140 mm Hg lub więcej, a rozkurczowe – 90 mm Hg lub więcej podczas przynajmniej dwóch pomiarów wykonanych w ciągu siedmiu dni u kobiety z dotychczas prawidłowym ciśnieniem krwi. Często występują również skoki ciśnienia.
Jeśli kobieta miała już wcześniej stwierdzone nadciśnienie, stan przedrzucawkowy rozpoznaje się, gdy ciśnienie tętnicze skurczowe wzrośnie o ≥30 mm Hg lub rozkurczowe o ≥15 mm Hg oraz wystąpi białkomocz, a gdy białkomocz nie występuje – jeśli obecne jest przynajmniej jedno z poniższych kryteriów: małopłytkowość, uszkodzenie nerek, uszkodzenie wątroby, obrzęk płuc, objawy neurologiczne lub zaburzenia widzenia.
Inne objawy towarzyszące stanowi przedrzucawkowemu to:
- silne bóle głowy
- zaburzenia widzenia (widzenie nieostre, mroczki, błyski).
- wymioty
- drgawki
- zaburzenia świadomości
- zaburzenia związane z oddawaniem moczu - gdy pojawia się on w skąpych ilościach
- duszności
- bóle w górnej części brzucha
- kłopoty z funkcjonowaniem wątroby
- ograniczenie rozwoju płodu w macicy.
Uwaga: wbrew dawniejszym wytycznym obecnie białkomocz nie jest niezbędnym kryterium rozpoznania stanu przedrzucawkowego. Także obrzęków nie traktuje się już jako kryterium diagnostycznego, bo występują one nawet w 60 proc. ciąż fizjologicznych.
Czytaj: Krwawienie w ciąży - co oznacza krwawienie z górnych dróg rodnych?
Niepokojące dolegliwości ciążowe: krwawienie, bóle brzucha, wymioty, biegunka w ciąży
Leczenie stanu przedrzucawkowego
Sposób postępowania zależy od zagrożenia dla kobiety i płodu, wieku ciążowego i zaawansowania rozwoju płodu.
- Łągodna postać stanu przerzucawkowego
U kobiet, u których zdiagnozowano łagodną formę stanu przedrzucawkowego w ciąży, nie jest konieczna hospitalizacja. Zaleca się im odpoczynek, regularnie monitorując poziom ciśnienia tętniczego i białkomoczu.
Kobiecie ze stanem przedrzucawkowym w ciąży zaleca się również odpowiednią dietę, zawierającą właściwe dawki soli i wody. We wszystkich przypadkach lekarze starają się zakończyć ciążę przed jej 40. tygodniem, ponieważ to właśnie jej rozwiązanie jest najskuteczniejszym sposobem walki ze stanem przedrzucawkowym w ciąży.
- Ciężka postać stanu przerzucawkowego
Stan przedrzucawkowy określa się jako ciężki, jeżeli ciśnienie tętnicze skurczowe wynosi ≥160 mm Hg lub rozkurczowe ≥110 mm Hg (w dwóch pomiarach w odstępie ≥4 godzin u ciężarnej spoczywającej w łóżku), występuje jedno dowolne z ww. kryteriów lub silny ból w prawym górnym kwadracie jamy brzusznej bądź w nadbrzuszu utrzymujący się mimo stosowania leków przeciwbólowych, który nie ma innej przyczyny.
Każdy ciężki stan tych zaburzeń chorobowych wymaga leczenia w szpitalu. Matka otrzymuje również siarczan magnezu, który zapobiega atakom drgawek, a także leki, które przyspieszają dojrzewanie płuc dziecka. Podając leki, lekarze są w stanie przedłużyć ciążę i zmniejszyć ryzyko porodu przedwczesnego, co jest korzystne dla dziecka. Często pobyt matki w szpitalu trwa aż do zakończenia ciąży.
Najlepszym i jedynym skutecznym sposobem pozbycia się problemów zdrowotnych związanych z tym stanem jest poród – po wydaleniu łożyska wszystkie objawy choroby ustępują.
Dlatego po 34. tygodniu ciąży kobieta jest poddawana obserwacji i badaniom aż do porodu. Musi pozostawać w łóżku, a badany zostaje m. in. stan płodu, wykonuje się również morfologię krwi, mierzy parametry dobowe białkomoczu.
Jeśli stan przedrzucawkowy ma postać ciężką, a ciąża jest już zaawansowana (przekroczyła 34. tydzień), wykonuje się cesarskie cięcie. Gdy nie ma konieczności wykonania cesarki, przyszłą mamę pozostawia się w szpitalu i podaje jej leki – przede wszystkim na obniżenie ciśnienia, jeśli jest bardzo wysokie, i utrzymanie go na stałym poziomie.
Czytaj: Morfologia krwi: najważniejsze badanie W CIĄŻY
Problemy z łożyskiem: łożysko przedwcześnie oddzielające się, łożysko przodujące
Podstawą do diagnostyki stanu przedrzucawkowego są regularne pomiary ciśnienia krwi i kontrola białkomoczu (oznaczenie go w dobowej zbiórce moczu lub za pomocą pasków diagnostycznych). Gdy u kobiety ciężarnej lekarze podejrzewają stan przedrzucawkowy, wykonuje się również całą serię badań laboratoryjnych z krwi, aby potwierdzić diagnozę.
Badane są wówczas takie parametry, jak: trombocyty, hemoglobina, hematokryt, bilirubina (pośrednia), kwas moczowy, mocznik, kreatynina, AspAT, AlAT, białko całkowite, AT III, fibrynogen, LDH, układ krzepnięcia, D-dimery, CRP, elektrolity.
Zagrożenia, które niesie stan przedrzucawkowy w ciąży
Schorzenie to jest niebezpieczne także dlatego, że może rozwinąć się bardzo szybko – czasem dosłownie w ciągu kilkunastu godzin! Największymi zagrożeniami– w przypadku braku leczenia – jakie może spowodować zaburzenie są:
- u dziecka - przedwczesny poród, zbyt wczesne oddzielenie się łożyska, co z kolei może prowadzić do niewystarczającego odżywienia i niedotlenienia płodu oraz ograniczenia jego wzrostu, a nawet śmierć dziecka
- u matki - zaburzenia oddechowe, krwawienie do mózgu, uszkodzenia i niewydolność nerek (zmniejsza się przesączanie kłębuszkowe), rozwarstwienie aorty, a nawet śmierć (stan przedrzucawkowy jest przyczyną około 15 proc. przypadków śmierci kobiet związanych z ciążą i porodem).
Zbagatelizowany lub niewłaściwie zdiagnozowany stan przedrzucawkowy skutkuje też rzucawką, która z kolei kończy się poważnymi konsekwencjami: nie tylko zaburzeniami świadomości, ale nawet śpiączką. Leczenie rzucawki uzależnione jest od konkretnego przypadku.
Czytaj: Przeczytaj również: Oddział patologii ciąży - co cię tam czeka?
W przypadku gdy objawy są bardzo wyraźne i silne – ciśnienie krwi przekracza 160/100 mm Hg, obrzęki nóg, rąk czy twarzy nie chcą ustąpić po nocy, występuje silny ból głowy i zaburzenia widzenia – trzeba jak najszybciej udać się do swojego lekarza lub pojechać do najbliższego szpitala położniczego i powiedzieć o swoich obawach.
Kto jest narażony na stan przedrzucawkowy?
Sstan przedrzucawkowy częściej występuje w pierwszej ciąży niż w kolejnych. U niektórych kobiet ryzyko zachorowania jest wyższe niż u pozostałych. W grupie podwyższonego ryzyka są te przyszłe mamy, które:
- chorują na nadciśnienie (miały je już przed ciążą),
- mają cukrzycę typu 2 lub cukrzycę ciążową,
- chorują na przewlekłą chorobę nerek lub toczeń,
- mają mniej niż 18 lub więcej niż 35 lat,
- miały stan przedrzucawkowy w poprzedniej ciąży,
- mają matkę lub siostrę z tym powikłaniem w wywiadzie,
- są w ciąży mnogiej (bliźniaczej, trojaczej itd.),
- mają dużą nadwagę (BMI wynosi 34 lub więcej).
Zapobieganie stanowi przedrzucawkowemu
Kobieta obciążona średnim lub dużym ryzykiem wystąpienia stanu przedrzucawkowego powinna przyjmować niskie dawki kwasu acetylosalicynowego (aspiryny) – oczywiście pod kontrolą lekarza ginekologa. Według obecnych rekomendacji zalecana dawka dobowa to 80–100 mg aspiryny, którą trzeba przyjmować od końca I trymestru. Stosowanie aspiryny zmniejsza występowanie stanu przedrzucawkowego o 10–20 proc. Kobietom z grup ryzyka – i z niedoborami wapnia – zaleca się też suplementację wapnia.
Jak zmniejszyć ryzyko zachorowania?
- Monitoruj ciśnienie krwi – warto je mierzyć samodzielnie w domu. Nieprawidłowe ciśnienie krwi to więcej niż 140/90 mm Hg.
- Stosuj dietę bogatą w magnez i wapń – oba te składniki mineralne odpowiadają za utrzymanie prawidłowego ciśnienia tętniczego krwi.
- Unikaj tłuszczów trans. Znajdują się one w takich produktach spożywczych, jak: margaryna, ciasta, herbatniki i pokarmy smażone. W jednym z badań wykazano, że stosowanie diety bogatej w tłuszcze trans związane jest z wyższym ryzykiem wystąpienia stanu przedrzucawkowego.
- Obniż poziom stresu. Stres psychiczny, lęk i depresja w trakcie ciąży mogą prowadzić do rozwoju stanu przedrzucawkowego, dlatego znajdź czas na techniki relaksacyjne, takie jak medytacja czy joga.
- Nie ograniczaj spożycia soli ani przybierania na wadze. Takie postępowanie w ciąży – wbrew pozorom – może być szkodliwe.
- Skontaktuj się z lekarzem lub skorzystaj z pomocy w nagłych wypadkach, jeśli ciśnienie krwi przekroczy 160/110 mm Hg lub występują inne objawy stanu przedrzucawkowego.
Czy zawsze choroba ustępuje zaraz po porodzie?
Zazwyczaj tak – urodzenie łożyska jest równoważne z wyleczeniem stanu przedrzucawkowego. Niekiedy jednak, w bardzo rzadkich przypadkach, objawy mogą się utrzymywać, a nawet nasilać w ciągu kolejnych 48 godzin – i wtedy wystąpić mogą objawy zespołu HELLP, jak również obrzęk płuc, niewydolność nerek czy rzucawka.
Zespół HELLP (dotyczy 10–15 proc. przypadków), to powikłanie, którego konsekwencją może być ostra niewydolność nerek u matki, obrzęk jej mózgu, krwiak wątroby, zaburzenia krzepliwości krwi, udar mózgu i zgon matki, a także okołoporodowy zgon płodu. Pierwszymi objawami zespołu HELLP są: ból w nadbrzuszu, nagły wzrost ciśnienia (czyli tzw. przełom nadciśnieniowy). Inne objawy to m.in. niepokój, silne bóle głowy, zaburzenia widzenia.
Ważne! Kobieta ze stanem przedrzucawkowym w ciąży przechodzi również kontrolę swojego stanu zdrowia: sprawdzanie ciśnienia, kontrola białkomoczu przez cały okres połogu - około 6-8 tygodni.
